Οι Έλληνες της Μασσαλίας και η επανάσταση του 1821

(Αναφορά βασισμένη αποκλειστικά στη μελέτη της φιλολόγου, ιστορικού και δόκτωρα Νεοελληνικών κας Ιωάννας Μουσικούδη, (Φιλόλογος, ιστορικός, δρ. Νεοελληνικών Σπουδών και επιστημονική συνεργάτις του πανεπιστημίου Aix-Marseille).

Η σχέση μεταξύ Μασσαλίας και Ελλάδας χρονολογείται από το 600 π.Χ. με τη θρυλική ίδρυση της πόλης από τους Φωκαείς το 600 π.Χ., σχχέση που στο διάβα των αιώνων παραμένει ζωντανή έως τις ημέρες μας.

Στις αρχές του 19ου αιώνα, λίγο πριν την Επανάσταση, στην πόλη της Μασσαλίας ιδρύεται ελληνική παροικία, με πρότυπο οργάνωσης αυτή του Λιβόρνο, όπου ήδη οι Έλληνες διαθέτουν εκκλησία, κοιμητήριο, σχολείο και λοιπά παροικιακά ιδρύματα. Τα περισσότερα μέλη αυτής πρώτης ελληνικής κοινότητας ανήκουν σε αρχοντικές χιώτικες εμπορικές δυναστείες, που συνυπάρχουν με εμπόρους από τη Σμύρνη ή την Κύπρο. Μερικοί από τους εμπόρους αυτούς συγκεντρώνονται για πρώτη φορά τον Οκτώβριο του 1820 με σκοπό να φέρουν έναν Αρχιμανδρίτη για την τέλεση ορθόδοξων λειτουργιών στη Μασσαλία. Τον Δεκέμβριο του ίδιου έτους επιβεβαιώνουν την επιθυμία τους να ιδρύσουν ορθόδοξη εκκλησία, υπογράφοντας τον πρώτο Κανονισμό της βάζοντας έτσι τα θεμέλια μιας ελληνορθόδοξης κοινότητας. Ανάμεσα στους υπογράφοντες ξεχωρίζουν οι Χιώτες υπογράφοντες, η εταιρεία «Π. Αργέντη και Συντροφία» και Θ. Όμηρος.

Έλληνες πρόσφυγες από την Επανάσταση

Οι Έλληνες πρόσφυγες που καταφεύγουν στη Μασσαλία βρίσκουν αυθόρμητη συμπαράσταση, όχι μόνο από τον τοπικό Τύπο, αλλά και από τις αρχές καθώς και από τον πληθυσμό της πόλης. Η Μασσαλία δέχεται κυρίως πρόσφυγες από το νησί της Χίου μετά τη μεγάλη σφαγή στο νησί το Πάσχα του 1822. Έτσι, οι Χιώτες που ήδη υπερισχύουν στη Μασσαλία και πριν την Επανάσταση, ενισχύουν περισσότερο την παροικία τους με τη συγκέντρωση πολλών άλλων εμπορικών οικογενειών.

Τον Μάρτιο του 1823 στους κόλπους της Χριστιανικής Ηθικής Εταιρείας του Παρισιού ιδρύεται μια επιτροπή με σκοπό τη βοήθεια των Ελλήνων προσφύγων και ιδιαίτερα αυτούς που καταφεύγουν στη Μασσαλία. Σε λίγους μήνες συγκροτείται ανάλογη επιτροπή στη Μασσαλία με τη ισχυρή συμμετοχή των Ελλήνων εμπόρων Πανταλέοντα Αργέντη, Μιχαήλ Πετροκόκκινου και Θεόδωρου Ράκου, ενώ το 1825 ιδρύεται νέα Φιλανθρωπική Εταιρεία υπέρ των Ελλήνων.

Επικεφαλής της είναι ο Nicolas Toulousan, καθηγητής και ακαδημαϊκός. Η ανακοίνωση για την ίδρυση της νέας Εταιρείας εκδίδεται στις 29 Απριλίου 1825 με μέλη της τους Θεόδωρο Όμηρο, Μιχαήλ Πετροκόκκινο, Θεόδωρο Ράκο και τον Αρχιμανδρίτη Αρσένιο, όπως και επιφανείς Γάλλοι της περιοχής.

Η Εταιρεία στηρίζει οικονομικά τις αποστολές που προορίζονται για τους Έλληνες επαναστάτες. Ωστόσο, ο κύριος σκοπός της δραστηριότητάς της είναι να συγκεντρώνει τα ορφανά ελληνόπουλα και να φροντίζει για την τοποθέτησή τους σε ειδικά σχολεία. Ο Toulouzan αλληλογραφεί με τον Ιωάννη Καποδίστρια τον οποίο ενημερώνει για την εξέλιξη των ενεργειών του όσον αφορά την περισυλλογή και τη φροντίδα των ορφανών.

Η συνδρομή της Χιακής Παροικίας της Μασσαλίας στον Αγώνα

Ο Πέτρος Ομηρίδης Σκυλίτζης, μέλος μιας από τις παλαιότερες και πιο αρχοντικές χιώτικες οικογένειες, αν και ο ίδιος γεννιέται στη Σμύρνη, αφιερώνει επίσης μεγάλο μέρος της ζωής του στον Αγώνα. Το 1805 ιδρύει έναν εμπορικό οίκο στη Μασσαλία και το 1810 συναντά στο Παρίσι τον Αδαμάντιο Κοραή, όπου γίνεται μέλος του περιώνυμου Ελληνόγλωσσου Ξενοδοχείου, προπομπό της Φιλικής Εταιρείας. Η φιλία του με τον Κοραή παραμένει πολύ σημαντική και ο Σκυλίτζης αναλαμβάνει ρόλο ανταποκριτή και διαχειριστή των συγγραμμάτων του. Στο Παρίσι γνωρίζεται επίσης με τον Αθανάσιο Τσακάλωφ, φοιτητή και μέλος του Ελληνόγλωσσου Ξενοδοχείου, ο οποίος τον μυεί στη Φιλική Εταιρεία. Από το 1818 τα κέρδη της επιχείρησής του βαίνουν μειούμενα, οπότε και εγκαταλείπει τη Μασσαλία. Επιστρέφει στην Ελλάδα για να συμμετάσχει ενεργά στην Επανάσταση. Με τη σύσταση του Ελληνικού Κράτους Εκλέγεται δήμαρχος Πειραιά μεταξύ των ετών 1840 και 1852.

Ο Εμμανουήλ Ροδοκανάκης είναι επίσης ενεργό στέλεχος της Φιλικής Εταιρείας. Έρχεται όπως και ο αδερφός του Στέφανος με την οικογένειά του στη Μασσαλία μετά τις σφαγές της Χίου. Είναι ο σύνδεσμος μεταξύ των Ελλήνων της παροικίας και των Φιλελλήνων με την επαναστατημένη Ελλάδα, αλλά και εκλεκτός συνεργάτης του Κοραή.

Ο Γεώργιος Ψύχας είναι από τους πρώτους εμπόρους που εγκαθίσταται στη Μασσαλία το 1817 κι ένας από τους ιδρυτές της ορθόδοξης εκκλησίας της πόλης. Πρόκειται για έναν από τους κύριους διοργανωτές αποστολών εθελοντών από τους φιλελληνικούς συλλόγους της Γαλλίας. Άτομο εχέμυθο που ανάμεσα στις άλλες υπηρεσίες του είναι η διαβίβαση αλληλογραφίας και εμπιστευτικών προφορικών μηνυμάτων αξιωματούχων στη Γαλλία και την Ελλάδα .

Ο Μιχαήλ Πετροκόκκινος άλλος επιφανής Χιώτης της Μασσαλίας, επιφορτίζεται και αυτός με το έργο εξεύρεσης και εξαγοράς ορφανών, διασκορπισμένων σε διάφορες περιοχές της Ανατολίας. Για τη συμβολή του από τη Μασσαλία στην Επανάσταση βραβεύεται το 1844 από τον βασιλιά Όθωνα με την τιμητική διάκριση του Ιππότη του Τάγματος του Σωτήρος.

Τα ανθελληνικά αισθήματα των Γάλλων εμπόρων

Παρόλη τη θετική στάση των κατοίκων και του Τύπου, οι μεγάλοι έμποροι της Μασσαλίας δεν διαθέτουν φιλελληνικά αισθήματα. Το Εμπορικό Επιμελητήριο της πόλης, μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 1830 τουλάχιστον, κρατά εχθρική στάση προς την Επανάσταση λόγω της εκτεταμένης ανασφάλειας στη Μεσόγειο και της ελληνικής πειρατείας. Παραμένει ακόμη εχθρικό στην εγκατάσταση των Ελλήνων εμπόρων στη Μασσαλία, ως ανταγωνιστών του γαλλικού εμπορίου στην Ανατολή. Ωστόσο, μετά την Ανεξαρτησία της Ελλάδας το 1830, ο εμπορικός κόσμος της Μασσαλίας εντάσσεται στο γενικό κίνημα και σχεδόν εκφράζει μετάνοια για την προηγούμενη στάση του απέναντι στην ελληνική εμπορική κοινότητα της πόλης. Μόλις είκοσι πέντε χρόνια μετά υποδέχεται ανάμεσα στα μέλη του ένα εξέχον μέλος της ελληνικής αποικίας, τον Παύλο Ροδοκανάκη τακτικό μέλος πλέον του Επιμελητηρίου από το 1852.

Από αυτή τη χρονική στιγμή και μετά η ακμάζουσα ελληνική εμπορική κοινότητα γίνεται δεκτή και κατακτώντας ισάξια τη θέση της ανάμεσα στην ελίτ του εμπορίου της Μασσαλίας.

Πηγές:

1.  www.eykalipsis.com
2. https://kavala.citypedia.gr/
3. www.istorikathemata.com

Ειδήσεις σήμερα

Μπείτε στην ομάδα μας στο Viber και δείτε όλες τις ειδήσεις από τη Χίο και το Βόρειο Αιγαίο. Ακολουθήστε μας στο Google News. Σχολιάστε στην σελίδα μας στο Facebook.

Ο Πολίτης είσαι εσύ. Γίνε συνδρομητής της εβδομαδιαίας έντυπης έκδοσης.