Οικία Βενιζέλου: Το μέγαρο της Έλενας Σκυλίτση στην Αθήνα

Από τα παλαιότερα στελέχη της εφημερίδας Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, ο Νίκος Βατόπουλος ανήκει στο «βαρύ πυροβολικό» της , είναι από τους κορυφαίους πολιτιστικούς συντάκτες της χώρας, διαθέτοντας το καίριο χαρακτηριστικό του αθηναιολάτρη- αθηναιογράφου. Γειτονιές, δρόμοι και πλατείες, δημόσια κτήρια, μεγαλοαστικά μέγαρα, ταπεινότερα νεοκλασικά, έως και χαμηλά άχρωμα σπιτάκια της πρωτεύουσας, ζωντανεύουν και ξαναζωντανεύουν υπό τη διεισδυτική του ματιά και τη γραφίδα του περιεκτική σε λόγο, ακόμη και εικόνα.

Ένα από τα μεγαλοπρεπέστερα ακίνητα της Αθήνας, η πρεσβευτική κατοικία του Ηνωμένου Βασιλείου, η κατοικία που η Έλενα Βενιζέλου –Σκυλίτση οικοδόμησε για τις στεγαστικές ανάγκες του τότε πρωθυπουργού και συζύγου της Ελευθερίου, παρουσιάζεται από τον κ. Βατόπουλο, μετά την επίσκεψή του στο μέγαρο και την ξενάγησή του από τον ίδιο, τον τότε πρέσβη της Μ. Βρετανίας Τζον Κίτμερ.

Η παρουσίαση δημοσιεύτηκε στο φύλλο της 26ης Οκτωβρίου 2014, με τον ευρηματικό τίτλο: «Αρχοντικό μέγαρο που έζησε την Ιστορία».

Το πορτρέτο της Έλενας Σκυλίτση αναρτήθηκε περίπου πριν από ένα μήνα στην είσοδο της βρετανικής πρεσβείας στην Αθήνα (2014).

«Δεν υπήρχε σε κανένα σημείο η μορφή της γυναίκας που έχτισε αυτό το σπίτι», λέει ο Βρετανός πρέσβης, καθώς ολοκληρώνει μια άτυπη ξενάγηση στην πρεσβευτική κατοικία. «Έγραψα, λοιπόν, στο Ίδρυμα Βενιζέλου, στη Χαλέπα, και μου έστειλαν αυτό το πορτρέτο». Η Έλενα Σκυλίτση, που κοιτάει τώρα από το κλιμακοστάσιο της εισόδου, ανήκε στην εξέχουσα (χιακή) Διασπορά, γεννημένη στο Λονδίνο, βαθύπλουτη και ερωτευμένη με τον Ελευθέριο Βενιζέλο.

Το αρχοντικό μέγαρο, καθώς και χώρος για ειδικές εκδηλώσεις και ημερίδες, έχει μια γοητευτική αθηναϊκή ιστορία που διακλαδίζεται όχι μόνο στον ελληνικό Μεσοπόλεμο αλλά και στις διαδρομές της ελληνοβρετανικής συνεργασίας. Ήταν το περίφημο «ροζ σπίτι», καθώς ξεχώριζε επί της οδού Κηφισιάς (τότε, και νυν Βασιλίσσης Σοφίας) από το απαλό χρώμα του, σαν ξεβαμμένο ρόδο. Εδώ και μερικά χρόνια το «ροζ σπίτι» έχει πάρει μια γλυκιά ώχρα με ροδακινί τόνους, η οποία συμπληρώνεται με λευκό, για να υπογραμμίζει τη διακριτική πολυτέλειά του.

Γεμάτο έργα τέχνης, διώροφο με ημιυπόγειο, όπου βρίσκεται και η δρύινη βιβλιοθήκη, περιτριγυρισμένο από έναν εξωτικό κήπο με βλάστηση της εύκρατης ζώνης, από την πέργκολα με τις γλυσίνες ως τα γκρέιπφρουτ, το αθηναϊκό αυτό αρχοντικό είναι από μόνο του ένα κεφάλαιο αστικής και διακρατικής ιστορίας. Σε αυτό το σπίτι, όταν πλέον είχε ήδη γίνει βρετανική πρεσβεία, συνάντησε ο Ουίνστον Τσόρτσιλ τον Αρχιεπίσκοπο Δαμασκηνό τον Δεκέμβριο του 1944. 

Μεγάλο και ακριβό σπίτι

Μία φωτογραφία που θυμίζει εκείνη τη συνάντηση υπάρχει σήμερα ανάμεσα σε πολλά ακόμη αναμνηστικά, πίνακες και έργα τέχνης, στο ωραίο δωμάτιο που βλέπει στον κήπο, εκεί που παλαιότερα ήταν τραπεζαρία.

Όταν περιηγείται κανείς μέσα στην πρεσβευτική κατοικία αντιλαμβάνεται πόσο μεγάλο σπίτι ήταν η οικία Βενιζέλου όταν χτίστηκε το 1930-32 σε σχέδια του Αναστάσιου Μεταξά σε έναν ρυθμό όψιμου κλασικισμού.

Όπως γράφει ο Michael Llewellyn Smith στο βιβλίο του «Η βρετανική πρεσβεία στην Αθήνα» (1998), ο Μεταξάς «το είχε οραματιστεί σαν μια μεγαλόπρεπη κατοικία πολιτικού». Η ίδια η Έλενα έγραφε στα απομνημονεύματά της «A l’ Οmbre de Veniselos» πως «ήθελα το σπίτι να είναι μικρό, αλλά μου απέδειξαν πως έπρεπε να είναι μεγάλο ώστε όλοι οι φίλοι και οι οπαδοί του Προέδρου να μπορούν να συγκεντρώνονται εκεί».

Δεν ήταν μόνο μεγάλο, αλλά και πολύ ακριβό ως προς την κατασκευή. Κόστισε 100.000 λίρες και είχε συγκεντρώσει εκλεκτούς σχεδιαστές, επιπλοποιούς και μάστορες –από την Αγγλία και την Ελλάδα– ώστε να εκφράζει την αποστολή του. Από τότε έως σήμερα, το κτίριο υπέστη πολλές μεταβολές, αλλά η αύρα του διατηρείται. Η πιο σημαντική μεταβολή προήλθε από την ανέγερση του νέου κτιρίου της πρεσβείας στην οδό Πλουτάρχου, γεγονός που απελευθέρωσε χώρους και ανανέωσε τον ίδιο τον ρόλο της πρεσβευτικής, πλέον, κατοικίας.

Τα έργα τέχνης

Με ξεναγό τον πρέσβη, Τζον Κίτμερ, δεν υπάρχει περίπτωση να μην εκτεθείς σε όλες τις λεπτομέρειες πίσω από κάθε έργο τέχνης, για τη μικρή και μεγάλη ιστορία του καθενός αλλά και για όλους τους κύκλους ζωής του σπιτιού. Στεκόμαστε μπροστά στο διάσημο πορτρέτο του Λόρδου Βύρωνα με την αρβανίτικη φορεσιά του, που είναι κρεμασμένο σε περίοπτη θέση εκεί όπου παλιά ήταν η αίθουσα χορού. Είναι το έργο του Tόμας Φίλιπς, που είχε παρουσιαστεί το 1814 σε μια έκθεση της Βασιλικής Ακαδημίας στο Λονδίνο και που το είχε αγοράσει ο ίδιος ο Βύρων.

Διαγωνίως, το βλέμμα μας τραβά μια βυζαντινή εικόνα του 17ου αιώνα, ανώνυμου Κρητός. Είναι μια Παναγία Γλυκοφιλούσα, που δωρήθηκε στη Βρετανία το 1941 από τον τότε δήμαρχο Αθηναίων. Στην εσοχή, κοντά στο μεγαλοπρεπές κλιμακοστάσιο, ξεχωρίζει το «Δοχείο λαδιού» (1955) του Τζον Κράξτον, κοντά στην «Ερημική ακρογιαλιά» του Νίκου Χατζηκυριάκου-Γκίκα. Αυτή η συνύπαρξη χαρακτηρίζει όλη την κατοικία. Στα δωμάτια που βλέπουν στον καταπράσινο κήπο, που απλώνεται γαλήνιος πίσω από την ψηλή μάντρα, το βλέμμα περιεργάζεται τις ακουαρέλες του Έντουαρντ Λιρ, με θέματα από τον Άθω, τη Νεμέα, τη Φιγαλεία, την Αγία Λαύρα. Κοντά τους, μια εξπρεσιονιστική άποψη των Αθηνών από την Eve Kirke (1900-1969). Σε μια φωτογραφία διακρίνεται ο πρίγκιπας Φίλιππος, δούκας του Εδιμβούργου, ντυμένος τσολιαδάκι. Στην τραπεζαρία, βλέπουμε μια προτομή του Λόιντ Τζορτζ, που μας θυμίζει τους δεσμούς με τον Ελευθέριο Βενιζέλο, και ένα πορτρέτο του Γλάδστωνα από το 1843. Ανάμεσά τους, οι ρομαντικοί πίνακες του Αυστριακού Joseph Schrantz με θέματα από την Κέρκυρα των αρχών του 19ου αιώνα. Το γραφείο του πρέσβη, μας θυμίζει τη σοφή διαρρύθμιση που είχε σχεδιάσει ο Αν. Μεταξάς, ασχέτως αν η Ελ. Σκυλίτση ποτέ δεν ένιωσε άνετα σε αυτό το σπίτι. Άλλωστε, δεν πρόλαβε και να το ζήσει.

Από το 1936 ανήκει το όμορφο αυτό κτίριο στη Βρετανία. Ήταν μια αγορά που έγινε έναντι του ποσού των 50.000 λιρών, συμφέρουσα τιμή για ένα τόσο μεγάλο σπίτι σε ένα τεράστιο οικόπεδο στην καρδιά της αστικής Αθήνας. Ήταν το ευτυχές τέλος μιας μακράς συζήτησης που απασχολούσε τη Βρετανία ήδη από τη δεκαετία του ’20, όταν είχε αρχίσει να αλλάζει το περιβάλλον της πλατείας Κλαυθμώνος, όπου επί δεκαετίες η πρεσβεία στεγαζόταν στο περίφημο αρχοντικό Αμβροσίου Ράλλη, έργο Κλεάνθη. Η σκέψη -στη δεκαετία του ’30- για επισκευή του νεοκλασικού εκείνου σπιτιού της οδού Δραγατσανίου εγκαταλείφθηκε όταν, μετά τον θάνατο του Βενιζέλου, η Ελ. Σκυλίτση εξέφρασε την επιθυμία να το πουλήσει στο βρετανικό κράτος. Ήταν γεννημένη στο Λονδίνο και αυτή η λύση εξέφραζε τον ψυχισμό της.

Ειδήσεις σήμερα

Ακολουθήστε μας στο Google News. Μπείτε στην Viber ομάδα μας και δείτε όλες τις ειδήσεις από τη Χίο και το Βόρειο Αιγαίο. Νέα συνδρομή στον έντυπο «π» - Κάθε Παρασκευή στην πόρτα σας.