Η έννοια του περιπατητικού τουρισμού στα δημόσια πράγματα της Χίου άρχισε να ακούγεται σταδιακά την τελευταία 10ετία. Από τότε μέχρι και σήμερα ο Γιώργος Χαλάτσης με την ομάδα του δίνουν διαρκή αγώνα για την ανάδειξη των περιπατητικών διαδρομών του νησιού.
Τι είναι όμως περιπατητικός τουρισμός; Αξίζει η Χίος να επενδύσει σε αυτόν και τί οφέλη μπορεί να περιμένει; Μία ματιά στα στατιστικά στοιχεία του Τμήματος Μηχανικών Χωροταξίας, Πολεοδομίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, που αφορούν στις προτιμήσεις των Ευρωπαίων τουριστών, απαντά σε όλα τα ερωτήματα. Σύμφωνα με αυτά ο περιπατητικός τουρισμός έρχεται στην 3η θέση για του Ευρωπαίους τουρίστες μετά την ποδηλασία και την κολύμβηση ενώ είναι η δημοφιλέστερη μορφή αξιοποίησης ελεύθερου χρόνου.
Οι τουρίστες που εμπλέκονται σε περιπατητικό τουρισμό έχουν το μεγαλύτερο οικονομικό αποτύπωμα καθώς μένουν από 4 ημέρες έως 2 εβδομάδες.
Επιπλέον τουρίστες που αποζητούν τον περιπατητικό τουρισμό έχουν το μεγαλύτερο οικονομικό αποτύπωμα στις τοπικές κοινωνίες, αφού η διάρκεια παραμονής τους στο μέρος όπου θα επιλέξουν για διακοπές ξεκινά από 5 ημέρες και φθάνει μέχρι και τις 2 εβδομάδες.
Πως επιλέγουν οι τουρίστες
Η αξιολόγηση του κάθε τουρίστα ξεχωριστά για τον εκάστοτε τουριστικό προορισμό που επιλέγει εξαρτάται από τον τύπο του προορισμού και τις προσδοκίες που έχει ανάλογα με τις παρεχόμενες πληροφορίες που του διατίθενται.
Τα σημαντικότερα κριτήρια για την επιλογή ενός προορισμού αποτελούν η δυνατότητα εύκολης πρόσβασης, η ύπαρξη μονοπατιών σηματοδοτημένων, οι δυνατότητες διαμονής, η δυνατότητα πραγματοποίησης παράλληλων δραστηριοτήτων, η επαρκής πληροφόρηση και οι προσφορές πακέτων για οικογένειες. Η ύπαρξη σηματοδοτημένων μονοπατιών για περπάτημα αποδεικνύεται κυρίως με την ύπαρξη πιστοποίησης του μονοπατιού από Διεθνή Φορέα.
Στην περίπτωση της ανάπτυξης του Περιπατητικού Τουρισμού, επειδή αυτή χαρακτηρίζεται από μικρό αριθμό συμμετεχόντων ανά ομάδα, σε συνδυασμό με το γεγονός ότι δεν απαιτείται σημαντικός βαθμός εμπλοκής της τοπικής κοινωνίας στην παραγωγή του προϊόντος, τουναντίον η διατήρηση της παράδοσης και της αυθεντικότητας αποτελούν στοιχεία ποιοτικά, καθιστά τη μορφή αυτή του τουρισμού κοινωνικά αποδεκτή χωρίς να διακινδυνεύονται αρνητικές κοινωνικές συνέπειες.
Το παράδειγμα της Γερμανίας
Η Γερμανία θεωρείται η χώρα με τους αριθμητικά περισσότερους συμμετέχοντες σε περιπάτους. Πιο συγκεκριμένα οικονομικά στοιχεία της Γερμανίας δείχνουν πως ο περιπατητικός τουρισμός υποστηρίζει 144.000 θέσεις εργασίας, αποφέρει τζίρο περίπου 11 δις €, ενώ η μέση ημερήσια κατανάλωση ανέρχεται, σύμφωνα με την Έκθεση Γερμανικού Υπουργείου Οικονομίας και Τεχνολογίας, στα 108 €. Σύμφωνα με την ίδια Έκθεση εκτιμάται ότι το ποσοστό του γενικού πληθυσμού των Γερμανών πάνω από 16 ετών που είναι ενεργοί περιπατητές ανέρχεται στο 56 %, που αντιστοιχεί σε 39,8 εκατ. περιπατητές με περίπου 378 εκατ. Εκδρομές Περιπατητικού Τουρισμού στη Γερμανία και το εξωτερικό.
Η διαπίστευση των μονοπατιών
Για την Ευρώπη είναι η Ευρωπαϊκή Συνομοσπονδία Πεζοπόρων (ERA) ο αρμόδιος φορέας που υποστηρίζει τις τοπικές οργανώσεις να δημιουργήσουν και να λειτουργήσουν μεγάλες πεζοπορικές διαδρομές και τις πιστοποιεί ως προς:
Τα κριτήρια πιστοποίησης ενός μονοπατιού αφορούν τα ακόλουθα σημεία:
Η Ευρωπαϊκή Συνομοσπονδία Πεζοπόρων εντάσσει τα καλύτερα δίκτυα μονοπατιών στο ευρωπαϊκό Δίκτυο Μονοπατιών Κορυφαίας Ποιότητας (Leading Quality Trails). Μέχρι σήμερα έχουν πιστοποιηθεί 11 μονοπάτια σε Γερμανία, Αυστρία, Δανία, Σουηδία και Ελλάδα.
300 ΧΙΛΙΟΜΕΤΡΑ ΜΟΝΟΠΑΤΙΩΝ ΠΕΡΙΜΕΝΟΥΝ ΤΗΝ ΑΝΑΔΕΙΞΗ ΠΟΥ ΤΟΥΣ ΑΞΙΖΕΙ
Με νησιά όπως η Άνδρος ή τα Κύθηρα να επενδύουν την τελευταία δεκαετία στον περιπατητικό τουρισμό, η Χίος έχει ακόμα να διανύσει πολύ δρόμο μέχρι να αξιοποιήσει πλήρως τα μονοπάτια της.
Όπως εξηγεί στον «π» ο Γ. Χαλάτσης, η Χίος έχει να δώσει πάρα πολλά στοιχεία στους επισκέπτες της, αρκετά από τα οποία για τους περισσότερους από εμάς αποτελούν καθημερινότητα.
«Εδώ δεν υπάρχουν τα ψηλά βουνά, οι παγετώνες, οι λίμνες και οι καταρράκτες. Όμως υπάρχει αυτό το γαλήνιο και ήρεμο τοπίο, που δίνει τη δυνατότητα να περπατάς σε μονοπάτια που έχουν περπατήσει οι πρόγονοι των σημερινών Χιωτών. Θα πρέπει να γίνει κατανοητό ότι η πεζοπορία έχει να κάνει με εμπειρίες και συναισθήματα. Αρχαίοι τόποι και μύθοι με αρχαία μονοπάτια δεν συναντιούνται συχνά στο εξωτερικό», εξηγεί ο κ. Χαλάτσης.
Ανεξάντλητος θησαυρός το νησί μας
«Η Χίος είναι ανεξάντλητη στο κομμάτι των πεζοπορικών διαδρομών». Με αυτή τη φράση ο γκουρού των πεζοπορικών διαδρομών στο νησί μας επιλέγει να απαντήσει στο ερώτημα, αν η Χίος μπορεί να υποστηρίξει επαρκώς τον πεζοπορικό τουρισμό.
«Στο νησί μας υπάρχει ένα πλούσιο δίκτυο, γιατί αυτές οι διαδρομές ήταν ο μοναδικός τρόπος επικοινωνίας από χωριό σε χωριό ή από τα χωριά στην πόλη, προς τόπους θρησκευτικούς, όπως μοναστήρια, ή εμπορίου. Εμείς ασχολούμαστε με περίπου 300 χιλιόμετρα μονοπατιών και κάπου εδώ βάζουμε ένα στοπ γιατί αυτά τα μονοπάτια πρέπει να έρθουν σε ένα πολύ υψηλό επίπεδο», αναφέρει.
«Τα μονοπάτια της Χίου είναι ένα θησαυρός που συνδυάζουν ιστορία, μύθους και φυσική ομορφιά. Αλίμονο αν δεν τα αξιοποιήσουμε».
Σύμφωνα με τον ίδιο οι περισσότερες διαδρομές βρίσκονται στην κεντρική και στη βόρεια Χίο. «Και στη νότια Χίο υπήρχαν και υπάρχουν κάποιες διαδρομές πραγματικά εντυπωσιακές, που συνδέονται και με τη μαστίχα, όμως η διάνοιξη πολλών δρόμων χωρίς πλάνο – όπως συμβαίνει συχνά στην Ελλάδα- κατέστρεψε πάρα πολλά μονοπάτια. Αντίθετα στην κεντρική και βόρεια Χίο, εξαιτίας της εγκατάλειψης και λόγω του ορεινού ανάγλυφου, έχουν σωθεί πάρα πολλά», εξηγεί ο κ. Χαλάτσης.
Τα χιώτικα μονοπάτια και οι μύθοι
Ένα άλλο ιδιαίτερο χαρακτηριστικό των χιώτικων μονοπατιών είναι η στενή σύνδεσή τους όχι μόνο με την αρχαία Ελλάδα αλλά και με μύθους, όπως στην περίπτωση του Δρίμακου στο Αίπος. Αυτό, όπως αναφέρει ο Γ. Χαλάτσης, είναι στην ουσία το συστατικό που διαφοροποιεί τη Χίο από οποιοδήποτε άλλο μέρος εντός και εκτός συνόρων.
«Ευτυχώς τη Χίο δεν τη χαρακτηρίζει μόνο ένα πράγμα. Στο νησί μας υπάρχει ένας πλούτος διαδρομών με πολλά χαρακτηριστικά. Οι παλιοί οθωμανικοί δρόμοι, από Φα προς Λιθί και προς Βολισσό δεν υπάρχουν πουθενά σε κανένα ιστορικό μονοπάτι της Ευρώπης. Αυτά τα λένε οι Ευρωπαίοι καθηγητές οι οποίοι έχουν εντυπωσιαστεί από Χίο. Είναι επίσης σημαντικό ότι έχουμε τη δυνατότητα να συνδέσουμε τα μονοπάτια της Χίου με τους μύθους της. Στο νησί μας μπορεί κάποιος να περπατήσει πολύ δύσκολες διαδρομές αλλά και διαδρομές απόλαυσης. Έχουμε μία τεράστια γκάμα από διαδρομές με διαφορετικά χαρακτηριστικά. Το μόνο σίγουρο είναι ότι δεν θα πλήξει ποτέ κανείς περπατώντας στη Χίο», καταλήγει.
Ο ΣΗΜΕΡΙΝΟΣ ΚΙΝΔΥΝΟΣ ΓΙΑ ΤΑ ΜΟΝΟΠΑΤΙΑ ΚΑΙ ΟΙ ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΑΥΡΙΟ
Τη στιγμή που οι Ευρωπαίοι κάνουν στροφή στον εναλλακτικό τουρισμό γυρίζοντας την πλάτη στο μαζικό και φθηνό τουρισμό, η Χίος ξεκινά τώρα τα πρώτα της βήματα, με τα μέλη του Συλλόγου «Φίλοι Μονοπατιών Χίου» να προσπαθούν να πείσουν μέρος της τοπικής κοινωνίας αλλά και όσους κατέχουν θέσεις ευθύνης ότι η ανάδειξη των μονοπατιών του νησιού αποτελεί κεφάλαιο που θα μπορούσε να αξιοποιηθεί μέσα στην οικονομική κρίση, προσφέροντας στην τοπική οικονομία μέσω της προσέλκυσης τουριστών από την Ευρώπη.
«Από πρακτικής άποψης, με όσες δυνάμεις έχουμε ως σύλλογος, προσπαθούμε να ολοκληρώσουμε κάποια πεζοπορικά δίκτυα σηματοδοτώντας τα και συνοδεύοντας επισκέπτες αμισθί. Προσωπική μου εκτίμηση είναι ότι ο πεζοπορικός τουρισμός μπορεί να δώσει ψωμί, αφού πρόκειται για ένα είδος τουρισμού που δεν απαιτεί μεγάλες επενδύσεις και συνεπώς χαμηλό κόστος. Αυτό επιβεβαιώνεται και από την εμπειρία άλλων νησιών ή τόπων, όπως η Άνδρος και τα Κύθηρα. Είμαι απόλυτα πεπεισμένος ότι έχουμε μία τεράστια δυναμική, την οποία, δυστυχώς, δεν έχουμε αξιοποιήσει σωστά», επισημαίνει ο Γ. Χαλάτσης.
Έπρεπε να δοθεί μεγαλύτερη βαρύτητα όχι μόνο από τους αυτοδιοικητικούς παράγοντες αλλά και από τους επιχειρηματίες.
« Με τον ανταγωνισμό να μεγαλώνει και τη σύγκριση με άλλους τόπους να έρχεται αναπόφευκτα, αποδυναμώνουμε μόνοι μας το πλεονέκτημά μας. Κι αν αυτή η προοπτική ακούγεται θεωρητική και ουτοπιστική, η εμπειρία άλλων χωρών (Ιταλία, Αυστρία κ.α.) αλλά και άλλων περιοχών της χώρας μας (Κάλυμνος, Κερκίνη, Κύθηρα κ.α.) την επιβεβαιώνει μεγαλόπρεπα. Μετά από μακροχρόνια έρευνα (που συνεχίζεται ακόμα) για τα παλιά μονοπάτια της Χίου, έχω πειστεί ότι μπορεί η Χίος να καταστεί επίσης (χωρίς μεγάλες δαπάνες)... πεζοπορικός παράδεισος. Η αξιοποίηση των παρακάτω στοιχείων θα προσέδιδε αναμφισβήτητα μια νέα διάσταση και προοπτική στην έννοια «Πεζοπορία στη Χίο»».
«Τώρα η Αυτοδιοίκηση αρχίζει και αντιλαμβάνεται»
Ερωτώμενος για το αν σε αυτή την προσπάθεια του Συλλόγου «Φίλοι Μονοπατιών Χίου» υπάρχει συμπαράσταση από την τοπική κοινωνία ο Γ. Χαλάτσης εντοπίζει μία στροφή της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, αποδίδοντάς την αφενός στην κρίση, αφετέρου στις προσπάθειες από τα τοπικά Μ.Μ.Ε. να προβάλλουν και να στηρίξουν τέτοιες δράσεις.
Ο μεγαλύτερος εχθρός των μονοπατιών είναι η εγκατάλειψη αλλά και τα σύγχρονα έργα οδοποιίας.
«Η αλήθεια είναι ότι τα τελευταία 5 χρόνια υπάρχει μία κατανόηση και ένα πλάγιο βλέμμα από τους αιρετούς, όμως δεν είναι αρκετοί μόνον αυτοί. Έπρεπε να δοθεί μεγαλύτερη βαρύτητα όχι μόνο από τους αυτοδιοικητικούς παράγοντες αλλά και από τους επιχειρηματίες. Σε νησιά όπου έχουν κατανοήσει τη σημαντικότητα των μονοπατιών, ξενοδοχεία ή πανσιόν έχουν αναλάβει μόνοι τους τη συντήρηση μίας διαδρομής», ανέφερε.
Ο κίνδυνος της εξαφάνισης
Διατρέχουν τα μονοπάτια κάποιο κίνδυνο; Με βεβαιότητα ο Γ. Χαλάτσης απαντά πως ναι. Γιατί ο κίνδυνος για τα μονοπάτια δεν εντοπίζεται μόνο στο κομμάτι της παραμέλησής τους σε θεσμικό επίπεδο.
«Υπάρχει και ο άλλος φόβος και δυστυχώς υπαρκτός. Δηλαδή με τη διάνοιξη δρόμων ή με μία αυθαίρετη κατασκευή από αυτές που συναντάμε στα χωριά, πολλά αξιόλογα μονοπάτια να αχρηστευθούν και αυτό είναι ένα ενδεχόμενου που πρέπει να αποκλείσουμε με κάθε τρόπο».
Διαρκής συντήρηση και ενδιαφέρον η λύση
Απέναντι σε κάθε κίνδυνο, όπως επισημαίνει ο Γ. Χαλάτσης, η μοναδική λύση είναι η διαρκής συντήρηση και το ενδιαφέρον της τοπικής κοινωνίας συνολικά, ώστε το δίκτυο μονοπατιών που έχει δημιουργηθεί να μην εγκαταληφθεί.
«Συντήρηση σημαίνει ότι κάνω βατή μία διαδρομή χωρίς να χρειάζεται καθοδήγηση. Αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει να τοποθετηθεί σε κάθε διαδρομή μία στοιχειώδης αλλά σωστή σηματοδότηση. Η εμπειρία μας στη Χίο λέει ότι στα θέματα συντήρησης έχουμε ακόμα να διανύσουμε μεγάλη απόσταση σε σχέση με τα υπόλοιπα νησιά. Δεν είναι τυχαίο ότι εμείς για να εντοπίσουμε 2-3 διαδρομές και να τις αποτυπώσουμε στον χάρτη, χρειαζόμαστε τουλάχιστον 1 χρόνο σε σχέση με άλλες περιοχές της Ελλάδας», ανέφερε ο κ. Χαλάτσης.
Ανάγκη για οργάνωση και φορέα διαχείρισης
Βασικό πάντως ζητούμενο για όλους τους εμπλεκόμενους στη διαδικασία της ανάδειξης και συντήρησης των μονοπατιών της Χίου αποτελεί η επόμενη ημέρα, κυρίως ως προς το κομμάτι της οργάνωσης και της ανάδειξης ενός ολοκληρωμένου δικτύου πεζοπορικών διαδρομών και της προβολής του σε χώρες της Ευρώπης.
Προς αυτή την κατεύθυνση προέχει η ανάγκη να δούμε επιτέλους την προστασία του τοπίου και των υπαίθριων μνημείων σαν μέσο για την ανάπτυξη και όχι σαν εμπόδιο, όπως σκεφτόμαστε και ενεργούμε μέχρι τώρα.
Εκτός όμως από αυτό πρέπει να αρχίσει να οργανώνεται ένα σύστημα υποστήριξης του δικτύου των πεζοπορικών διαδρομών.
«Αρχικά θα πρέπει να υπάρξει ένας υπεύθυνος στο Γραφείο Τουρισμού που θα επιφορτιστεί με ζητήματα εναλλακτικού τουρισμού. Αυτός ο υπάλληλος θα πρέπει να αποκτήσει εμπειρία, ώστε να μπούμε στο επόμενο στάδιο που είναι η κεντρική οργάνωση όλων των δραστηριοτήτων που αφορούν τη συντήρηση και τον καθαρισμό των πεζοπορικών διαδρομών. Τελευταίο στάδιο είναι η συγκροτημένη προβολή προς τα έξω όταν όμως θα έχουμε να δείξουμε κάτι προς τα έξω. Δυστυχώς έχουμε αργήσει κι ο ανταγωνισμός έξω είναι τεράστιος», ανέφερε ο κ. Χαλάτσης.
Από όλο αυτό το εγχείρημα, σύμφωνα με τον ίδιο, δεν μπορεί να απουσιάζει ούτε η ιδιωτική πρωτοβουλία. «Είμαι σίγουρος ότι αυτή η προσπάθεια θα βρει ανταπόκριση και στην ιδιωτική πρωτοβουλία. Αν η Χίος τα καταφέρει σε αυτόν τον τομέα θα δείτε ότι θα αναπτυχθούν ιδιωτικά γραφεία που θα οργανώνουν περιπατητικές διαδρομές και θα συστήσουν την αθέατη Χίο στους επισκέπτες της», σημειώνει.
Η ΧΙΟΣ ΚΤΙΖΕΙ ΤΑ ΔΙΚΑ ΤΗΣ ΧΙΛΙΟΜΕΤΡΑ ΜΟΝΟΠΑΤΙΩΝ
Μπορεί σε τοπικό επίπεδο να αντιληφθήκαμε αργά ότι ο τουρισμός σε ευρωπαϊκό επίπεδο αλλάζει προς το ποιοτικότερο, όμως η μέχρι σήμερα πορεία τόσο των συλλόγων όσων και των αιρετών τα τελευταία χρόνια μπορεί να χαρακτηριστεί αλματώδης και κάτι παραπάνω από ικανοποιητική, με δεδομένο ότι μέχρι και πέρυσι δεν υπήρχε σαφές θεσμικό πλαίσιο για την διάνοιξη και τη συντήρηση ορειβατικών και πεζοπορικών μονοπατιών, κάτι που συνέβη τον Μάρτιο του 2017.
Προς αυτή την κατεύθυνση σημαντική θεωρείται η συμβολή και της υποστελεχωμένης Διεύθυνσης Δασών Χίου, που ανταποκρινόμενο στα διαρκή αιτήματα των τοπικών συλλόγων προσπαθεί να ανταποκριθεί στο έργο της χάραξης ως η έχουσα την αρμοδιότητα από την πλευρά της πολιτείας.
Η σημερινή κατάσταση
Σήμερα η μικρή Χίος έχει να επιδείξει μία σειρά περιπατητικών διαδρομών που σίγουρα δεν μπορεί να περάσει απαρατήρητη μπροστά σε όσους αποζητούν το συγκεκριμένο είδος τουρισμού.
Το αρχικό δίκτυο των περιπατητικών διαδρομών της πρώην Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Χίου φθάνει μέχρι και τα 25 χιλιόμετρα. Σε αυτό έρχονται να προστεθούν τα 55 χλμ. του δικτύου μονοπατιών της Αμανής, έργο για το οποίο απαιτείται μεγάλη προσπάθεια ώστε όχι μόνο να συντηρηθεί αλλά και να επεκταθεί. Σημαντική θεωρείται και η διαδρομή της θυμιανούσικης πέτρας, που ενώνοντας όλα τα σημεία της Δ.Ε. Αγίου Μηνά φθάνει σε μήκος τα 15 χλμ..
Από το Λιθί στα Αγιάσματα
Το πιο σημαντικό ίσως έργο που έχει προγραμματιστεί μέχρι σήμερα και στοχεύει στην αξιοποίηση της φυσικής ομορφιάς της Χίου είναι αυτό που ενέταξε η Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου στο Επιχειρησιακό της Πρόγραμμα.
Πρόκειται για τη δημιουργία ενιαίας πεζοπορικής διαδρομής, που θα ξεκινά από το νοτιοδυτικό τμήμα της Χίου και συγκεκριμένα από την παραλία του Λιθίου και θα καταλήγει στην παραλία των Αγιασμάτων.
Η συνολική διαδρομή είναι 94 χιλιομέτρων και ο περιπατητής θα έχει την ευκαιρία να περπατήσει σε όλα τα παλιά μονοπάτια της Χίου που χρησιμοποιούσαν οι κάτοικοι πριν πολλά χρόνια για να επικοινωνούν μεταξύ τους οι οικισμοί εκείνης της εποχής.
Η πεζοπορική διαδρομή που θα διασχίζει κάθετα τη Χίο, θα δίνει τη δυνατότητα 8 διανυκτερεύσεων σε αντίστοιχους οικισμούς με σκοπό οι επισκέπτες να γνωρίσουν τον τόπο και τη χιακή ύπαιθρο.
680.000 ευρώ σε 3 υποέργα
Όπως εξήγησε στον «π» ο περιφερειακός σύμβουλος Β. Αιγαίου, εντεταλμένος για την αξιοποίηση των ευρωπαϊκών προγραμμάτων, Π. Μπουγδάνος, η δράση είναι ύψους 680.000 ευρώ και προβλέπει 3 υποέργα.
Σε αυτά περιλαμβάνεται ο καθαρισμός των μονοπατιών, η αποκατάσταση των προβληματικών σημείων, η αποτύπωση από ειδικό αρχαιολόγο, η τοποθέτηση ειδικών σημάνσεων και πληροφοριακών πινακίδων και τέλος η συνολική προβολή του έργου μέσα από events, μέσω διαδικτύου, του Τύπου και έντυπου υλικού.
«Επιπλέον η Περιφέρεια θα αποκαταστήσει σε επόμενο χρόνο και τις υπόλοιπες 8 διαδρομές ώστε να τις προεκτείνει», ανέφερε στον «π» ο κ. Μπουγδάνος.
Ακολουθήστε μας στο Google News. Μπείτε στην Viber ομάδα μας και δείτε όλες τις ειδήσεις από τη Χίο και το Βόρειο Αιγαίο. Νέα συνδρομή στον έντυπο «π» - Κάθε Παρασκευή στην πόρτα σας.