«Ο Κανάρης στη Χίο» τιτλοφορείται η γλυπτική σύνθεση του Ιταλού εικαστικού καλλιτέχνη του 19ου αιώνα Benedetto Civiletti και η οποία σήμερα κοσμεί κεντρικό σημείο της πόλης του Παλέρμο. Το έργο αποκαλείται «Canaris a Scio» ή εσφαλμένα «Fratelli Kanaris» (αδελφοί Κανάρη), το βέβαιο είναι πάντως ότι ιστορεί ένα από τα σπουδαιότερα πολεμικά γεγονότα της Ελληνικής Επανάστασης την πυρπόληση της τουρκικής ναυαρχίδας μεταξύ Χίου – Τσεσμέ, σε αντίποινα της μεγάλης Σφαγής του 1822. Συνήθης ονομασία της γλυπτικής σύνθεσης είναι ακόμη «I marinai del Giardino Inglese» ή«Οι ναύτες του Αγγλικού κήπου».
Το έργο απεικονίζει τον Κωνσταντίνο Κανάρη και τον Ανδρέα Πιπίνο μέσα σε βάρκα ενώ πλησιάζουν τη ναυαρχίδα του Καρά Αλή, τους μεγάλους πρωταγωνιστές του θαυμαστού συμβάντος. Παράλληλα έχει διατυπωθεί ως «σφάλμα» του καλλιτέχνη η συνύπαρξη των δύο ηρώων σε μία βάρκα, ενώ όλοι γνωρίζουμε ότι ο καθένας επέβαινε σε δικό του πλεούμενο, με τον Κανάρη να στοχεύει τη Ναυαρχίδα και τον Πιπίνο την Υποναυαρχίδα του οθωμανικού στόλου, με το δεύτερο να αποτυγχάνει να ολοκληρώσει το στόχο του. Πάντως η συνύπαρξη των δυο στο αυτό σκάφος, καλλιτεχνικά τουλάχιστον είναι ήσσονος σημασίας, αφού ο δημιουργός ήθελε να εστιάσει στην ουσία του γεγονότος και την ύψιστη σημασία του, ανάμεσα στα γεγονότα της Ελληνικής Επανάστασης.
Η ιστορία του γλυπτού
Επηρεασμένος από τις ιστορίες των ελληνικών αγώνων για ελευθερία, τόσο στο παρελθόν όσο και στο παρόν, ο γλύπτης Civiletti δημιουργεί αυτό το καλλιτεχνικό αριστούργημα, το οποίο το έτος 1878 αγοράζει ο τότε πρίγκιπας και μετέπειτα βασιλιάς της Ιταλίας, Ουμβέρτος ο 1ος, το οποίο και δωρίζει στην πόλη του Παλέρμο. Είναι η περίοδος που σε όλη την Ευρώπη ξεσπούν κινήματα για ατομικές ελευθερίες και εθνικές κατακτήσεις, με τις κραταιές απολυταρχικές αυτοκρατορίες να κλυδωνίζονται. Ήδη στην Ιταλική Χερσόνησο εντείνονται οι διεργασίες αποτίναξης του Αυστριακού, Ισπανικού και Παπικού ζυγού με αποτέλεσμα να επιτελεστεί το 1861 η ενοποίηση των κρατιδίων σε ενιαίο βασίλειο, το Βασίλειο της Ιταλίας. Υπογεγραμμένες οι ιστορίες του πολέμου της Ανεξαρτησίας των Ελλήνων από τον Angelo Brofferio, έχουν μεγάλη απήχηση, πρωτίστως στον Civiletti. Ειδικά το έργο του συγγραφέα, με τίτλο «Scene Elleniche antica e nuova Grecia, αποτελεί την πηγή έμπνευσης του εικαστικού.
Αυτό το μεγάλο μαρμάρινο γλυπτό δείχνει δύο γενειοφόρους και σοβαρούς άνδρες, να οδηγούν ένα πυρπολικό πλοίο με εκρηκτικά προς τον οθωμανικό στόλο. Πριν την αγορά του από τον πρίγκηπα της Σαβοΐας , το γλυπτό σύμπλεγμα εκτίθεται στη Βιέννη και το Παρίσι, όπου και βραβεύεται με χρυσό μετάλλιο στην Έκθεση Universelle το 1878. Την ίδια εποχή κυκλοφορεί σε μικρά μεγέθη από χαλκό και δωρίζεται στο δήμο PALERMO, για να τοποθετηθεί σε δημόσια θέα και συγκεκριμένα στη θέση της villaGiulia.Εξαιτίας της ατμοσφαιρικής ρύπανσης μεταφέρθηκε σε εσωτερικό χώρο στο Giardino Inglese (Via della Libertà), όπου συντηρήθηκε και σήμερα εκτίθεται.Είναι από τα πια γνωστά γλυπτά στο Παλέρμο και οι ντόπιοι τα αποκαλούν με τα παρατσούκλια, «Οι ναύτες του αγγλικού κήπου» (I marinai del Giardino Inglese) ή «Τα αδέλφια Κανάρη» (I fratelli Canaris).Το έργο αν και είναι σχεδόν άγνωστο στην Ελλάδα, τιμά ένα από τα σημαντικότερα γεγονότα της Ελληνικής Επανάστασης, την πυρπόληση της τουρκικής ναυαρχίδας στη Χίο το 1822, καθώς και δύο από τους μεγάλους πρωταγωνιστές της.
Ο μπουρλοτιέρης Πιπίνος
Ο Υδραίος Ανδρέας Πιπίνος (1781- 1861) αποτελεί με τον Ψαριανό Κωνσταντίνο Κανάρη το φοβερό δίδυμο μπουρλοτιέρηδων, που το βράδυ της 6ης προς το ξημέρωμα της της 7ης Ιουνίου του 1822, ακριβώς εκατό χρόνια πριν, καταφέρνει να πυρπολήσει, μεταξύ Χίου και Τσεσμέ, τη ναυαρχίδα και την αντιναυαρχίδα του τουρκικού στόλου, προκαλώντας ενθουσιασμό στους επαναστατημένους Έλληνες και ένα σοβαρό πλήγμα στους αντιπάλους τους.Εκείνο, όμως, που δεν είναι ευρέως γνωστό είναι ότι ο 40χρονος τότε Πιπίνος είχε πάρει το «βάπτισμα του πυρός» ένα χρόνο νωρίτερα, στη ναυμαχία της Ερεσού. Η νικηφόρα επιχείρηση γίνεται όταν ο ελληνικός στόλος αποτελούμενος από 57 πλοία, με επικεφαλής τον Υδραίο Ιάκωβο Τομπάζη, πλέοντας ανοιχτά των Δαρδανελίων, για να αποτρέψει έξοδο του οθωμανικού στόλου στο Αιγαίο, εντοπίζει ένα μεγάλο τούρκικο δίκροτο (σ.σ. πολεμικό πλοίο, που έφερε τρεις ιστούς με τετράγωνα ιστία. Συνήθως είχε 64 - 78 κανόνια [πυροβόλα] και πλήρωμα 600 - 700 άνδρες). Έπειτα από σύντομη καταδίωξη το εντυπωσιακό πλοίο καταφεύγει στην Ερεσό, ενώ μεταξύ των Ελλήνων σχηματίζεται ο προβληματισμός για το τι έπρεπε να κάνουν. «Οι μεν εξ εφόδου έλεγον να κυριεύσωσιν αυτό, οι δε διά πυροβολισμού να κατεποντίσωσιν αυτό», αναφέρει στις 15 Ιουλίου 1861, η εφημερίδα «Αθηνά», σε ένα επικήδειο βιογραφικό αφιέρωμα στον Πιπίνο. Τη διαφωνία επιλύει ο Τομπάζης, που κρίνοντας ότι οι παραπάνω προτάσεις θα επέφεραν μεγάλες απώλειες, επιλέγει τη λύση της πυρπόλησης με ένα σκάφος, το οποίο θα επάνδρωναν εθελοντές. «Πρώτος μετά το κέλευσμα του Ναυάρχου λαβών τα όπλα επέβη ο Ανδρέας Πιπίνος εθελοντής και τούτου το παράδειγμα εμιμίθησαν και άλλοι ώστε συνεπληρώθη το πλήρωμα και επηνέχθη το ποθούμενον αποτέλεσμα πυρποληθέντος του φοβερού εκείνου δικρότου»,αναφέρει στο ίδιο αφιέρωμα της 15ης Ιουλίου 1861 η εφημερίδα «Αθηνά». Επικεφαλής του πληρώματος ήταν ένας άλλος ιστορικός πυρπολητής, ο Ψαριανός Δημήτρης Παπανικολής. Ο Πιπίνος αναπτύσσει μεγάλη δράση σε όλη τη διάρκεια του Αγώνα ενώ και μετά την Ανεξαρτησία πήρε μέρος σε θαλάσσιες επιχειρήσεις για την καταπολέμηση της πειρατείας. Ωστόσο, όπως πάρα πολλοί άλλοι, «απέθανεν εν πενία»στην Ύδρα «καταλιπών εις αμήχανον θέσιν σύζυγον και θυγατέρα εν ώρα γάμου».
Πηγές: 1. Η Μηχανή του Χρόνου και
2. https://phmus.org/portfolio-item/
3. Η Φωνή της Υδρας
Ακολουθήστε μας στο Google News. Μπείτε στην Viber ομάδα μας και δείτε όλες τις ειδήσεις από τη Χίο και το Βόρειο Αιγαίο. Νέα συνδρομή στον έντυπο «π» - Κάθε Παρασκευή στην πόρτα σας.
facebook
youtube
instagram
X
