Η πυρπόληση της τουρκικής ναυαρχίδας από τον Κανάρη

Στα Ψαρά, στις 27 Απριλίου 1822 έχουν συγκεντρωθεί 29 υδραίικα πλοία με επικεφαλής τον Ανδρέα Μιαούλη που σιωπηρά αναγνωριζόταν ως αρχιναύαρχος, 19 σπετσιώτικα, υπό τους Αναστάσιο Ανδρούτσο και Ανδρέα Χατζή Αναργύρου και 16 ψαριανά.
Υπάρχει διχογνωμία για το πότε ξεκίνησαν για να συναντήσουν τον τουρκικό στόλο. Σύμφωνα με έγγραφα του αρχείου Μιαούλη, αυτό έγινε στις 10 Μαΐου, οπότε ξεκινούσε η μεγάλη θρησκευτική γιορτή των Τούρκων, το Ραμαζάνι.

Προσπάθεια του Μιαούλη

Ο Μιαούλης σχεδιάζει η ελληνική επίθεση να γίνει στο στενό του Τσεσμέ όπου ο εχθρικός στόλος δεν θα μπορούσε να αναπτυχθεί. Δύο απόπειρες επίθεσης όμως που έγιναν στις 10 Μαΐου και λίγες μέρες αργότερα, απέτυχαν. Στη νυχτερινή επιχείρηση, στη βόρεια είσοδο του στενού του Τσεσμέ στις 18 Μαΐου, οι Τούρκοι αιφνιδιάζονται, «έκοψαν τις άγκυρές των, εκτυπήθησαν μία με την άλλην», ενώ και οι ζημιές που προκαλούν τα ελληνικά πλοία με τα κανόνια τους στα τουρκικά, είναι σημαντικές. Η προσπάθεια πυρπόλησης της τουρκικής ναυαρχίδας αποτυγχάνει και τα ελληνικά πλοία αποσύρονται στα Ψαρά.
Στο μεταξύ, στα πληρώματα λόγω καθυστέρησης της μισθοδοσίας τους, παρουσιάζουν κρούσματα απειθαρχίας, ενώ όπως γράφει ο Σπετσιώτης αγωνιστής και ιστορικός του ναυτικού αγώνα Αναστάσιος Ορλάνδος, υπήρξαν διαφωνίες μεταξύ των Υδραίων (Μιαούλη, Βούλγαρη, Λαλεχού) και των Σπετσιωτών (Ανδρούτσου, Χατζή Αναργύρου) ναυάρχων, για τις οποίες δεν γνωρίζουμε περισσότερα.
Παρά τις προσπάθειες των Ψαριανών, η ένταση δεν καταλαγιάζει και οι Σπετσιώτες αποχωρούν στις 31 Μαΐου «…προς αποφυγήν ρήξεως τινός, ήτις ήθελεν έχει τα ολεθριότερα αποτελέσματα δια το Ελληνικόν ναυτικόν και δι’ όλον το έθνος». (Α. Ορλάνδος).
Την ίδια μέρα, αποφασίζεται να χρησιμοποιηθούν πυρπολικά εναντίον της τουρκικής αρμάδας, που η εξουδετέρωση της ήταν επείγουσα καθώς στις ελληνικές θάλασσες κατέφθανε και ο αιγυπτιακός στόλος.
Απόλυτα σύμφωνοι, ήταν και οι Υδραίοι ναύαρχοι Ανδρέας Μιαούλης, Λάζαρος Λαλεχός και Ιωάννης Βούλγαρης.

Η πυρπόληση κατά τον ιστορικό Δζεβδέτ πασά

Ο Τούρκος ιστορικός Δζεβδέτ Πασά καταγράφει το γεγονός, τη δε καταγραφή του φέρνει στην επιφάνεια ο ιστορικός Νικηφόρος Μοσχόπουλος το 1960:
«Την 28η του μηνός Ραμαζάν (Ιουνίου 1822), ημέραν Τρίτην, ενώ ο αυτοκρατορικός στόλος ήτο αγκυροβολημένος μεταξύ Χίου και Τσεσμέ, ήλθε εν πλοίον των επαναστατών φέρον αυστριακήν σημαίαν και ηγκυροβόλησεν εις αρκετήν απόστασιν από τον στόλον. Ο πλοίαρχος του προσελθών συνδιελέχθη μετά του καπιτάν-πασά (του Καρά Αλή) και εδήλωσεν ότι θα αποπλεύσει την επιούσαν (την επόμενη μέρα). Εις όμως εκ των επί της ναυαρχίδας μηχανικών, παρατηρήσας το ελθόν πλοίων δια τηλεσκοπίου, συνέλαβεν υπονοίας ως εκ του σχήματος και του όλου εξωτερικού του και ειδοποίησε τον καπιτάν-πασά να διατάξει νηοψίαν. Αλλ’ ούτος, μη λαβών υπ’ όψιν την προειδοποίησιν ταύτην, αλλά στρώσας το «τεψί» (δηλαδή το τραπεζάκι) του ούζου, επιδόθη εις ουζοποσίαν. Εν τω μεταξύ ο ρηθείς πλοίαρχος, ενώ είχεν ειπεί, ότι θα απέπλεε την επιούσαν, ειδοποίησεν ότι θα απέπλεε μετά την δύσιν του ηλίου και ανέμπασεν την άγκυραν».
Όπως γράφει ο Ν. Μοσχόπουλος, το όνομα του ναυτικού αυτού δεν διασώζεται. «Ήταν ο Κανάρης, ο Πιπίνος ή κάποιος άλλος που με περισσό θάρρος-θράσος, ανέβηκε στην τουρκική ναυαρχίδα, προφανώς για κατόπτευση και συνομίλησε με τον Καρά Αλή;», αναρωτιέται.
Ο Κανάρης κινήθηκε προς την τουρκική ναυαρχίδα, ένα θεόρατο πλοίο με 84 κανόνια, πάνω στο οποίο βρίσκονταν, κατά τον Σαράντο Καργάκο 2.286 άτομα και πολλά λάφυρα, ενώ ο Πιπίνος προσπαθεί να πλησιάσει την υποναυαρχίδα του αυτοκρατορικού στόλου προς την υποναυαρχίδα, ένα δίκροτο του Μπεκίρ Μπέη. 
Ο Πιπίνος κόλλησε το πυρπολικό του πάνω στο δίκροτο, αλλά αναχωρώντας βιαστικά, η πρόσδεση δεν υπήρξε επιτυχής και οι Τούρκοι κατορθώνουν να σώσουν το γιγάντιο πλοίο, που όμως με τις σοβαρές ζημιές που υπέστη, δεν μπορούσε να πάρει μέρος σε πολεμικές επιχειρήσεις για μεγάλο χρονικό διάστημα.

Η επιτυχία του Κανάρη

Αντιθέτως ο Κανάρης, χάρη και στους έξοχους χειρισμούς του πηδαλιούχου του Γιάννη Θεοφιλόπουλου, ο γνωστός Καραβόγιαννος, από τα Λαγκάδια της Γορτυνίας, δένει καλά το πυρπολικό του στην τουρκική ναυαρχίδα. Η φωτιά εξαπλώνεται παντού και παρασέρνει στον όλεθρο και ένα παραπλήσιο γαλιόνι.

Γράφει ο Δζεβδέτ πασάς: «Ο καπιτάν πασάς με τους άλλους «υπαλλήλους» εξύπνησαν μεθυσμένοι.Αντιληφθέντες δε, ότι άλλη ελπίς σωτηρίας δεν υπήρχεν, οι μεν αξιωματικοί και ναύται έπεσαν εις την θάλασσαν και κολυμβώντας άλλοι μεν εξήλθον εις την ξηράν, άλλοι δε επνίγησαν. Ο δε καπιτάν κατήλθε με τους υπηρέτες του εις λέμβον, όπως φθάσει εις την ακτήν. Εκραγείσης όμως της πυριτιδαποθήκης της ναυαρχίδας, εφονεύθη υπό πεσούσης κεραίας, ήτις εβύθισε την λέμβον».
Ο Σπυρίδων Τρικούπης γράφει ότι ο Καρά Αλή σκοτώθηκε από κατάρτι της ναυαρχίδας που έπεσε και τον χτύπησε στη μέση. Κάποιοι βούτηξαν στη θάλασσα όπου είχε πέσει και τον έσωσαν. Τον μετέφεραν στην ακτή, όπου όμως ξεψύχησε.
Κάποιοι αξιωματικοί του, λίγες ώρες πριν, του πρότειναν να έχουν έτοιμες τις άγκυρες για απόπλου, αλλά εκείνος απάντησε: «Είσθε δειλοί! Ο άπιστος (δηλ. οι Έλληνες), αν είναι φωτιά, θα κάψει όσο φθάνει το έγκλημά του. Πού να τολμήσει αυτός να κινηθεί;» εκτοξεύοντας διάφορες απειλές για τους Έλληνες. Οι 19 πυρπολητές του Πιπίνου και οι 24 του Κανάρη, σώοι και αβλαβείς επιστρέφουν στα Ψαρά για να γνωρίσουν την αποθέωση. Μαζί με τον Κανάρη, βρισκόταν κι ο αδελφός του Αναγνώστης. Απ’ όλο το τσούρμο του, μόνο κάποιος Παπαδημητράκης, δείλιασε την τελευταία στιγμή και δεν τον ακολούθησε. Η σύζυγος του Αγγελική Τσακάλη τον χώρισε «…μη αξιούσα να συζεί μετά τοιούτου περιφρονημένου ανδρός»…!!
Ο Καρά Αλή τάφηκε ως γνωστόν στη Χίο. Έξαλλοι οι Τούρκοι, κατέστρεψαν τα Μαστιχοχώρια που ως τότε παρέμεναν αλώβητα.
Η πυρπόληση της τουρκικής ναυαρχίδας «αφήκε κατάπληκτα τα πληρώματα ολόκληρου του στόλου», γράφει ο Δζεβδέτ πασάς.
Ο Άγγλος ιστορικός Γκόρντον γράφει ότι η πυρπόληση της τουρκικής ναυαρχίδας ήταν «ένα από τα πιο καταπληκτικά στρατιωτικά κατορθώματα που αναφέρει η ιστορία», ενώ στην Ευρώπη, όπου το όνομα του Κανάρη έγινε θρύλος, χαρακτηρίστηκε ως «κοσμοϊστορικό γεγονός».

Πηγή: Αποσπάσματα από Έρευνα του κ. Μιχάλη Στούκα, με τίτλο «Η σφαγή της Χίου και η πυρπόληση της τουρκικής ναυαρχίδας από τον Κωνσταντίνο Κανάρη» δημοσιευμένη στο ΠΡΩΤΟ ΘΕΜΑ την 24^η/3/2019.

Ειδήσεις σήμερα

Ακολουθήστε μας στο Google News. Μπείτε στην Viber ομάδα μας και δείτε όλες τις ειδήσεις από τη Χίο και το Βόρειο Αιγαίο. Νέα συνδρομή στον έντυπο «π» - Κάθε Παρασκευή στην πόρτα σας.