Ο Άγιος Νεκτάριος και η δίωξή του από τον Πατριάρχη Αλεξανδρείας Σωφρόνιο τον Δ΄

«Ο Άγιος Νεκτάριος ζούσε αληθινά εν Χριστώ. Επιδίωξη και προσευχή του ήταν να εφαρμόζει διαρκώς τον λόγο του Αποστόλου Παύλου: «ζω δε ουκέτι εγώ, ζη δε εν εμοί Χριστός». (Γαλ. 2, 20) Όμως η εν Χριστώ ζωή προξενεί το φθόνο και το μίσος και κατά συνέπεια και το διωγμό, όπως ο ίδιος ο Κύριος μας είχε προειδοποιήσει: «Ει εμέ εδίωξαν, και υμάς διώξουσιν». (Ιω. 15,20). Βασίλειος Γ. Βοξάκης, Θεολόγος καθηγητής.Στις 30 Μαΐου 1870 η Ιερά Σύνοδος του Οικουμενικού Πατριαρχείου εκλέγει τον «σχολάζοντα» πρώην Κωνσταντινουπόλεως Σωφρόνιο τον Γ΄, ως Πατριάρχη Αλεξανδρείας, Σωφρόνιο Δ΄ κατά την τάξη της δεύτερης σε προβάδισμα Ορθοδόξου Εκκλησίας. Η επιλογή, παρέμβαση για την ακρίβεια, που όμως από το 17^ο αιώνα έχει γίνει συνήθης πρακτική ώστε η πρεσβυγενής Εκκλησία, η ιδρυθείσα από τον Άγιο Μάρκο, να ανταπεξέρχεται τα δεινά, διοικητικά, οικονομικά, θεολογικά και ποιμαντορικά, που η ισλαμική πίεση προκαλούσε, είχε σκοπό την αναθάρρηση των χριστιανών της Αιγύπτου και ευρύτερα της Αφρικής. Ο Σωφρόνιος, ιεράρχης κύρους, υπηρετώντας αρχικά τις μητροπόλεις Χίου και Αμασείας, στη συνέχεια τον Οικουμενικό Θρόνο και καταληκτικά το Πατριαρχείο Αλεξανδρείας, έχει αφήσει σημαντικό έργο, με έμφαση την παιδεία. Η ενδυνάμωση της πίστης των ελληνορθοδόξων και η συσπείρωσή τους περί την εκκλησιαστική αρχή, που στην οθωμανική επικράτεια έχει αρμοδιότητες αστικού, οικογενειακού και κληρονομικού δικαίου, είναι εμφανείς. Μελανό μόνο σημείο της ποιμαντορίας του η διένεξη και αυστηρή του συμπεριφορά έναντι του Αγίου Νεκταρίου, κατά κόσμον Αναστασίου Κεφαλά.

Με τη συνδρομή των Αδελφών Χωρέμη

Ο Άγιος Νεκτάριος φτάνει στη Χίο το 1866, έντεκα χρόνια μετά από τη μετάθεση του Μητροπολίτη Σωφρονίου στην Αμάσεια. Παρά ταύτα η αίγλη και του κύρος του Ιεράρχη παραμένουν ζωντανά στη μνήμη των λαϊκών και των ιερωμένων του νησιού. Μοναχός της Νέας Μονής, διατελεί δάσκαλος στο Λιθί και σπουδάζει στο περιώνυμο Γυμνάσιο της Χίου με την οικονομική αρωγή και εν γένει υποστήριξη των αδελφών Ιωάννη και Δημοσθένη Χωρέμη. Στον Ιωάννη Χωρέμη εκμυστηρεύεται την επιθυμία του να σπουδάσει Θεολογία και ο Χίος ευεργέτης τον συστήνει στον ήδη Πάπα και Πατριάρχη Αλεξανδρείας και πάσης Αφρικής Σωφρόνιο τον Δ΄, γνώριμό του, τόσο από το νησί, όσο και από την Αίγυπτο, όπου η οικογένεια Χωρέμη μεγαλούργησε στο διεθνές εμπόριο του βαμβακιού. Τη συστατική επιστολή Χωρέμη προς τον Σωφρόνιο, συμπληρώνουν επιστολές του εκ Νέας Μονής Χίου τιτουλάριος Επίσκοπος ΣιώνΓρηγόριος Φωτεινός, του Κωνσταντίνου Πρώιου, καθηγητή του στο Γυμνάσιο της Χίου και του Νικηφόρου ηγούμενου της Νέας Μονής. Ο Πατριάρχης αποφασίζει πάραυτα να ενισχύσει οικονομικά τον ιεροδιάκονο Νεκτάριο, ώστε να φοιτήσει στη Θεολογική Σχολή Αθηνών με τον όρο μετά τη λήψη του πτυχίου του να υπηρετήσει στο Πατριαρχείο Αλεξανδρείας. Η οικονομική πάντως βοήθεια σπανίως παρεχόταν, αφού το Πατριαρχείο δεν είχε ξεπεράσει τα οικονομικά προβλήματα που το περιέσφιγγαν από την προ Σωφρονίου εποχή και τα οποία παροδικά αυξήθηκαν το 1882 με την επανάσταση του συνταγματάρχη Αχμέτ Αραμπί μπέη. Εδώ, με παρότρυνση του αγιασμένου Γέροντα Παχωμίου της Μονής των Αγίων Πατέρων, ο Χωρέμης συνεχίζει να του παρέχει οικονομική στήριξη, η οποία σε συνδυασμό με την υποτροφία Αντωνίου Παπαδάκη κατέστησαν δυνατή την συνέχιση των σπουδών του.

Ιερωμένος του Αλεξανδρινού Πατριαρχείου

Με το πέρας των σπουδών του χειροτονείται με βυζαντινή μεγαλοπρέπεια στο δεύτερο βαθμό ιεροσύνης το 1886 στον Πατριαρχικό Ναό του Αγίου Σάββα, από τον ίδιο το Σωφρόνιο Δ΄. Ακολουθεί το ίδιο έτος η απονομή του οφικίου του Αρχιμανδρίτη από το Μητροπολίτη Νουβίας με πατριαρχική εντολή. Βάσει του ήθους, της ευφράδειας, της ευφυΐας, της πολυμάθειάς του, αλλά και του πτυχίου του της Θεολογίας, ο Νεκτάριος ανέρχεται με γοργό ρυθμό τα σκαλοπάτια της ιεραρχίας στο δεύτερο τη τάξει της Ορθοδοξίας Πατριαρχείο. Το 1889 αναπαύεται ο τιτουλάριος Μητροπολίτης Πενταπόλεως Νείλου και ο γέρων Πατριάρχης αποφασίζει να τοποθετήσει τον «εκ Χίου ορμώμενο» - όπως αναγράφεται στο πτυχίο του της Θεολογίας-, πρώην μοναχό και νυν Αρχιμανδρίτη Νεκτάριο: «Σήμερον τη 15η Ιανουαρίου του 1889 σωτηρίου έτους, ημέρα Κυριακήν, συνεπεία του ανωτέρω υπομνήματος, ιερουργήσαντες Πατριαρχικώς εν τω ιερώ Ναώ του Αγ. Νικολάου μετά δύο Αρχιεπισκόπων, του τε πρώην Κερκύρας Αντωνίου Χαριάτη και Σιναίου Πορφυρίου, προεχειρίσαμεν τον εν Ιερομονάχοις Αρχιμανδρίτην Νεκτάριον Καφαλάν εις Μητροπολίτην της πάλαι ποτέ διαλαμψάσης Μητροπόλεως Πενταπόλεως, την δε Πατριαρχικήν ημών ταύτην πράξιν κατεχωρήσαμεν εν τώδε τω ιερώ ημών Κώδικι εις διηνεκή την ένδειξιν.
+ Ο Πάπας και Πατριάρχης Αλεξανδρείας Σωφρόνιος»

Δυσμένεια και κατασυκοφάντηση

Ο Άγιος Πενταπόλεως συνεχίζει το ποιμαντορικό, φιλανθρωπικό και κοινωνικό του έργο. Έχει ακόμη την εύνοια και τη στήριξη του γηραιού Πατριάρχη Σωφρονίου του Δ΄. Ο κόσμος αναγνωρίζει την πνευματικότητα, το ήθος και την κοινωνική του προσφορά, με τη φήμη του να έχει ξεπεράσει κατά πολύ τα όρια της εκκλησιαστικής του επαρχίας. Η στάση του μητροπολίτη Νεκταρίου είναι κατά πολύ διαφορετική από το εκκλησιαστικό κατεστημένο, του οποίου οι εκπρόσωποι έβλεπαν στο πρόσωπο του μητροπολίτη Πενταπόλεως το διάδοχο του Σωφρονίου τ. Ο φθόνος και το μίσος θέριευε μέσα τους την ανησυχία και το φόβο του παραγκωνισμού τους για τη συνεχή ανοδική πορεία του. Ως εκ τούτου άρχισαν τις δολοπλοκίες συκοφαντώντας τον Άγιο Νεκτάριο μέχρι τη μεταστροφή εναντίον του και του ίδιου του Πατριάρχη.Οι διώκτες του μεθοδικά, με έντεχνο και πειστικό τρόπο κατηγορούν τον Πενταπόλεως με τις εξής συκοφαντικές κατηγορίες:
α) δημιουργία εκκλησιαστικής φατρίας από οπαδούς του, οι οποίοι ήταν έτοιμοι να απαιτήσουν την άμεση παραίτηση του Σωφρονίου λόγω γήρατος από το θρόνο και την άνοδο του Νεκταρίου σ’ αυτόν,
β) αχαριστία έναντι του ευεργέτη του και πνευματικού του πατέρα Σωφρονίου ,
γ) ύπαρξη φημών για ηθικές παρεκτροπές.
Όπως αποδείχθηκε ο απώτερος, αλλά και βασικός στόχος τους ήταν διπλός, αφενός η απομάκρυνση του Αγίου Νεκταρίου από την Αίγυπτο και δεύτερον η ηθική και σωματική εξουθένωσή του.

Ο Σωφρόνιος διώκει τον Άγιο Νεκτάριο

Μετά από πιέσεις ο Πατριάρχης Αλεξανδρείας Σωφρόνιος πείθεται και εκδίδει στις 3 Μαΐου 1890 το παρακάτω κείμενο διακοινώσεως: «Παύεται ο Μητροπολίτης Πενταπόλεως κυρ Νεκτάριος εκ της διευθύνσεως του εν Καΐρω Πατριαρχικού Γραφείου, ως και της Πατριαρχικής Αντιπροσωπείας και εκκλησιαστικής διοικήσεως.
Επιτρέπεται τη Ιερότητί του, ίνα μένη, εάν θέλη, εν τοις Πατριαρχείοις Καΐρου, εν τω δωματίω του κοιτώνος του, μελετών και συγγράφων, λαμβάνων μέρος τροφής εν τη κοινή τραπέζη μετά των ιερέων.
Επιτρέπεται επίσης τη Ιερότητί του ίνα επιτελή αρχιερατικάς ιεροπραξίας, όποτε προσκαλή τις εις στεφανώσεις ανδρογύνων, βαπτίσεις, κηδείας, μνημόσυνα και εορτών τελετάς.
Απαγορεύεται δε η εις κωμοπόλεις του θρόνου μετάβασίς του δι’ οιονδήποτε λόγον, προς δε και η εν παλαιώ Καΐρω, άνευ Κυριαρχικής αδείας.
Εν Καΐρω τη 3 Μαΐου 1890 + Ο Αλεξανδρείας Σωφρόνιος» Μετά την παύση του στον πρώην Πενταπόλεως αφαιρείται κάθε εκκλησιαστική αρμοδιότητα. Τα λειτουργικά του καθήκοντα περιορίζονται μόνο σε μυστηριακές πράξεις, αλλά μόνο μετά από πρόσκληση ενδιαφερομένων πιστών. Επί της ουσίας πρέπει να παραμένει έγκλειστος στο κελί του, αφού του απαγορεύεται σχεδόν κάθε μετακίνηση. Έμμεση απόδειξη ότι δεν του κατέβαλαν μισθούς για την συντήρησή του, είναι και η ρητή πρόβλεψη περί διατροφής του. Μια δεύτερη διακοίνωση του Σωφρονίου, της 11^ης Ιουλίου 1890, διαφαίνεται ότι πρόκειται για το οριστικό απολυτήριο του Αγίου από την Αίγυπτο: «Ο Μητροπολίτης Πενταπόλεως Νεκτάριος Κεφαλάς, δια διακοινώσεως υπό ημερομηνίαν 3 Μαΐου 1890 παυθείς της διευθύνσεως του εν Καΐρω Πατριαρχικού Γραφείου, ως και της Πατριαρχικής Αντιπροσωπείας και της εκκλησιαστικής διοικήσεως, αφέθη ελεύθερος ίνα μένη, εάν θέλη, εν τοις Πατριαρχείοις σιτιζόμενος εν αυτοίς και εκτελών οιανδήποτε αρχιερατικήν ιεροπραξίαν προσκαλούμενος υπό των χριστιανών. Αλλ’ επειδή εγένετο επαισθητή η ανάγκη Διευθυντού του Πατριαρχικού Γραφείου και Πατριαρχικού Επιτρόπου, προσεκλήθη τοιούτος και επομένως η περαιτέρω εν Αιγύπτω διαμονή της Ιερότητός του, καθίσταται όλως περιττή, διό και δια της παρούσης πατριαρχικής διακοινώσεως προσκαλείται η Ιερότης του, όπως εγκαταλείψη τον Πατριαρχικόν ημών Θρόνον και όσον ούπω απέλθη, όπου αν βούλεται. Τιθέντες δε εις την διάθεσιν αυτού το ώδε συνημμένον Πατριαρχικόν απολυτήριον γράμμα ως και τα αναγκαιούντα οδοιπορικά αυτού έξοδα εκ φράγκων χιλίων. Δηλούντες δε αυτώ ότι εξοφληθέντων πάντων των λογαριασμών της διαχειρίσεως αυτού και πληρωθέντων πάντων των μισθών μέχρι της εποχής καθ’ ην έδει να λαμβάνει μισθούς, ουδέν του λοιπού οφείλει ή έχει λαμβάνειν παρά του Πατριαρχικού ημών Θρόνου.
Εν Αλεξανδρεία τη 11 Ιουλίου 1890
+ Ο Αλεξανδρείας Σωφρόνιος»

Πηγές:

1. https://www.vimaorthodoxias.gr/ Βασιλείου Βοξάκη Θεολόγου: «Ο Αγιος Νεκτάριος και η δίωξή του από τον Πατριάρχη Αλεξανδρείας Σωφρόνιο Δ΄.
2. https://www.saint.gr/
3. https://www.pemptousia.gr/
4. https://el.wikipedia.org/
5. https://agios-nektarios.gr/

Ειδήσεις σήμερα

Ακολουθήστε μας στο Google News. Μπείτε στην Viber ομάδα μας και δείτε όλες τις ειδήσεις από τη Χίο και το Βόρειο Αιγαίο. Νέα συνδρομή στον έντυπο «π» - Κάθε Παρασκευή στην πόρτα σας.