Ο Αντρέ Σενιέ και η ελληνοκύπρια μητέρα του

Το έναυσμα για το παρόν αφιέρωμα δίδεται από την Εθνική Λυρική Σκηνή και το Ίδρυμα Πολιτισμού ΣΤΑΥΡΟΣ ΝΙΑΡΧΟΣ, αφού αυτές τις μέρες έχουν ανεβάσει και προσφέρουν στο αθηναϊκό κοινό, τη ξεχωριστή όπερα του Ουμπέρτο Τζορντάνο «Αντρέ Σενιέ». Το λιμπρέτο της ανήκει στον Λουίτζι Ιλλίκα και βασίζεται στο βίο του Ελληνογάλλου ποιητή, του σπουδαιότερου του 18ου αιώνα, γιού Γάλλου Προξένου στην Κωνσταντινούπολη και της Ελληνοκυπρίας διανοουμένης, εγκαταστημένης στην Πόλη, Ελισάβετ Σάντη Σενιέ Λομάκα (ή Λουμάκη). Συγκεκριμένα αναφέρεται στις τελευταίες ημέρες της ζωής του στη φυλακή, έως την καρατόμησή του την παραμονή της πτώσης του Ροβεσπιέρου και της Τρομοκρατίας.

Η Ελισάβετ Σάντη Σενιέ-Λομάκα γεννιέται στην Κύπρο, πιθανότατα στη Λάρνακα, το 1729 και πεθαίνει το 1808 στη Γαλλία.

Κλάδος της οικογένειάς της έχει ήδη μεταναστεύσει από την Κύπρο, περί το 1650 κι εγκαθίσταται στη Χίο. Η ίδια η Ελισάβετ μετοικεί με τους γονείς της στην Κωνσταντινούπολη. Πρόκειται για γυναίκα εξαίρετης ομορφιάς, πολύ μορφωμένη, με ιδιαίτερα ενδιαφέροντα για τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό και τους αρχαίους συγγραφείς, Αυτά της τα ενδιαφέροντα εμφυτεύει στα παιδιά της, οκτώ τον αριθμό, τέσσερα αγόρια και τέσσερα κορίτσια, ιδιαίτερα στους δύο γιούς της Αντρέ και Ιωσήφ, ελληνολάτρες αμφότεροι.

Καθολικού δόγματος η Ελισάβετ και πιθανώς απόγονος Κυπρίων ευγενών των Μεσαιωνικών χρόνων, με μερικούς να θεωρούν ότι είναι απόγονος των Λουζινιανών, στην Κωνσταντινούπολη γνωρίζει το Λουδοβίκο Σενιέ, υπάλληλο Γάλλων εμπόρων, με τον οποίο και παντρεύεται.

Ο Λ. Σενιέ υπηρετεί στη συνέχεια ως γενικός πρόξενος της Γαλλίας στην οθωμανική πρωτεύουσα, ενώ το 1765 η οικογένεια εγκαθίσταται στο Παρίσι.

Ο «Γάλλος Βυζαντινός»

Στο Παρίσι η Ελισάβετ Σενιέ αναπτύσσει πλούσια δραστηριότητα μεταξύ των λογοτεχνικών και πνευματικών κύκλων. Η ίδια γράφει διάφορα κείμενα ιστορικά, λαογραφικά και άλλα, μέρος των οποίων εκδίδονται στο Παρίσι το 1879 με τίτλο «Ἑλληνικαί Ἐπιστολαί Ἐλισάβετ Σενιέ μετά τοῦ βίου αὐτῆς».

Συμβάλει τα μέγιστα στη διαμόρφωση του χαρακτήρα των παιδιών της κι επιδρά κυρίως στο έργο του ποιητή Αντρέ που είχε συναίσθηση της ελληνικής καταγωγής του από τη μητέρα του, με τον ίδιο να αυτοαποκαλείται «ο Γάλλος Βυζαντινός».

Εκείνη του εμπνέει ενδιαφέρον και αγάπη για την ελληνική Αρχαιότητα, πράγμα που αντανακλάται και στο έργο του όπως και στο έμβλημά του που ήταν: «Πάνω σε νέες σκέψεις φτιάχνουμε αρχαίους στίχους».

Το 1787 διορίζεται γραμματέας στη γαλλική πρεσβεία στο Λονδίνο. Εκεί τον βρίσκει το ξέσπασμα της Γαλλικής Επανάστασης το 1789. Ο ποιητής -και ο πολιτικός μέσα του- ενθουσιάζεται. Λίγο πριν επιστρέψει στο Παρίσι εγγράφεται στην «Εταιρεία των φίλων του 1789», που σκοπό έχει να συμβάλει στη διαμόρφωση πολιτικών συνειδήσεων και στην πρόοδο της κοινωνικής επιστήμης. Επιστρέφοντας στο Παρίσι ασχολείται με την πολιτική και μάχιμη δημοσιογραφία. Υιοθετεί μετριοπαθή πολιτική στάση και επιτίθεται στους ακραίους, τόσο στους αντιδραστικούς της μοναρχικής πτέρυγας, όσο και στους υπέρμαχους της επαναστατικής τρομοκρατίας. Γνωρίζοντας ότι εκτίθεται σε κινδύνους, το πράττει όμως, ωθούμενος από την αίσθηση της ηθικής συνέπειας και ακεραιότητας, η οποία αποτελεί και το βασικό θέμα της ποίησής του. Σ’ ένα δοκίμιό του, που δημοσιεύεται τον Απρίλιο του 1791, λέει: «…Ο ενάρετος και ελεύθερος άνθρωπος, ο αληθινός πολίτης, δεν λέει παρά την αλήθεια, την λέει πάντοτε, μη αποβλέποντας να γίνει αξιόλογος στα μάτια των ανθρώπων παρά με την ακατάβλητη σταθερότητά του να υποστηρίζει ό,τι είναι καλό και δίκαιο, και μισεί, κατατρέχει την τυραννία, όπου κι αν τη βρίσκει…».

Το έργο του, εκτός από σπάνιες περιπτώσεις, δεν δημοσιεύεται παρά εκδίδεται εικοσιπέντε χρόνια μετά το θάνατό του, το 1819.

Το «Ελληνόγλωσσον Ξενοδοχείον» και η Ελισάβετ Σενιέ

Το Παρίσι των Ναπολεοντείων χρόνων είναι πάντα φιλικό και πρόσφορο για την ίδρυση μυστικών εθνικιστικών εταιρειών, συγκριτικά με την υπόλοιπη Ευρώπη, όπου τα απολυταρχικά μοναρχικά καθεστώτα απαγορεύουν να αναπτυχθεί κάθε κίνηση ή ιδέα εθνικής συνείδησης. Έτσι στην πρωτεύουσα του Ναπολέοντα ιδρύεται ο προάγγελος της Φιλικής Εταιρείας, το «Ελληνόγλωσσον Ξενοδοχείον». Πρόεδρος ορίζεται ο κόμης Σουαζέλ – Γκουφφιέ, ταμίας ο έμπορος του Παρισιού Στέφανος Χατζη- Μόσχος και γραμματέας και αντιπρόσωπος του προέδρου ο Γρηγόριος Ζαλύκης, που γρήγορα γίνεται η ψυχή της οργάνωσης και στον οποίο δόθηκε το προσωνύμιο «ξενοδόχος», είτε για λόγους μυσταγωγικούς, είτε διότι οι συμμετέχοντες στην εταιρεία συνεδριάζουν σε διάφορα ξενοδοχεία, εξ ού και η ονομασία της. Στον πρώτο πυρήνα της οργάνωσης, συμμετέχουν και οι Σακελλαρόπουλος, Πέτρος – Ομηρίδης Σκυλίτσης, Θεόδωρος Πρασακάκης, ο Κλερμόν Τονέρ, ο Δημήτριος Αμιρά και η ελληνοκύπρια λόγια - διανοούμενη Ελισάβετ Σάντη Λομάκα Σενιέ. Μάλιστα κάποιοι θεωρούν ότι η ιδέα και η έμπνευση για την ίδρυση του «Ξενοδοχείου» οφείλεται ακριβώς σε αυτή την περίφημη, για την εποχή της, «Μαντάμ Ντε Σενιέ», αφού στο «φιλολογικό σαλόνι» της, γνωστό κέντρο της φιλελληνικής κίνησης, πραγματοποιούνται οι πρώτες συναντήσεις των μελών της οργάνωσης.

Το τέλος στην γκιλοτίνα

Ο Αντρέ Σενιέ πεθαίνει πριν τη μητέρα του, καταδικασμένος από το επαναστατικό δικαστήριο σε θάνατο με καρατόμηση και εκτελείται στη Βανσέν στις 20.7.1794. Είναι μόλις 32 χρόνων. Την επομένη καταρρέει ο Ροβεσπιέρος και η περιβόητη Τρομοκρατία, αλλά είναι πλέον αργά. Στη φυλακή, κατά το διάστημα της κράτησής του και μέχρι τον θάνατό του, γράφει μερικά από τα καλύτερα έργα του, τις θαυμάσιες Ωδές και τους ισάξιους Ιάμβους. Στο μικρό μοναστηριακό κοιμητήριο Picpus του Παρισιού, κοντά στον τάφο του La Fayette, σε μαρμάρινη στήλη, μια δυσανάγνωστη, λόγω του χρόνου, επιγραφή αναφέρει: «Ανδρέας Σενιέ. Υιός της Ελλάδος και της Γαλλίας, 1762 – 1794. Υπηρέτησε τας Μούσας. Ηγάπησε την σοφίαν. Απέθανε διά την αλήθειαν».

(Πηγές: Εφημερίδες ΤΑ ΝΕΑ, Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, ιστοσελίδες Πολιτιστικού Συλλόγου «Καστροπολίτες Διδυμοτείχου» και η «Ελεύθερη Θράκη», ιστοσελίδα «ΝΕΩΤΕΡΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ», ιστοσελίδες Κέντρου Πολιτισμού Σταύρος Νιάρχος & Εθνικής Λυρικής Σκηνής)

Ειδήσεις σήμερα

Ακολουθήστε μας στο Google News. Μπείτε στην Viber ομάδα μας και δείτε όλες τις ειδήσεις από τη Χίο και το Βόρειο Αιγαίο. Νέα συνδρομή στον έντυπο «π» - Κάθε Παρασκευή στην πόρτα σας.