Είκοσι πέντε Ρωμιοί έβαλαν τη «σφραγίδα» τους στην Οθωμανική Αυτοκρατορία σε όλη τη διάρκεια της μακραίωνης ιστορίας της, φτάνοντας στο ανώτατο αξίωμα του Μεγάλου Βεζίρη (πρωθυπουργού). Πρώτος, ο προερχόμενος από το παιδομάζωμα Ρουμ Μεχμέτ Πασάς, ο οποίος διετέλεσε Μεγάλος Βεζίρης από το 1466 έως το 1469 και τελευταίος ο καταγόμενος από τη Χίο Ιμπραχίμ Εντχέμ Πασάς, Μεγάλος Βεζίρης από το 1877 έως το 1878. Ο Ιμπραχίμ Εντχέμ Πασάς σώθηκε από τη σφαγή της Χίου και σε ηλικία μόλις 4 ετών κατέληξε δούλος στα χέρια του Καπουντάν (ναυάρχου) Χιουσρέβ Πασά, ο οποίος φρόντισε για τη μόρφωσή του, στέλνοντάς τον στο Παρίσι για σπουδές. Την ιστορία του τελευταίου Ρωμιού Μεγάλου Βεζίρη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας αφηγήθηκε στο ΑΜΠΕ ο τρισέγγονός του, ιστορικός-καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Βοσπόρου Εντχέμ Ελντέμ, ο οποίος βρέθηκε πριν λίγες ημέρες στη Θεσσαλονίκη, στο πλαίσιο της Διεθνούς Έκθεσης Βιβλίου. (σ.σ. Ήταν Φεβρουάριος του 2016 και η αναδημοσίευση στην ιστοσελίδα http://constantinoupoli.com φέρει ημερομηνία 24 Φεβρουαρίου 2016):
«Γνωρίζουμε ότι ο προ-προπάππος μου ήταν ένα παιδί, που σώθηκε από τη σφαγή της Χίου, το 1822. Ξέρουμε ότι ήταν Ρωμιός. Δεν ξέρουμε πόσων χρόνων ήταν τότε, αλλά εκτιμούμε ότι πρέπει να είχε γεννηθεί το 1818 με 1819, δηλαδή ήταν τότε 3-4 ετών. Ο Χιουσρέβ Πασάς, που ήταν ναύαρχος εκείνη την εποχή, πήρε αυτό το παιδί το οποίο ονόμασε Ιμπραχίμ Εντχέμ (δεν γνωρίζουμε ποιο ήταν το ελληνικό όνομα του), και μαζί με άλλα τρία παιδιά, που τα είχε πάρει και αυτά ως δούλους, τον έστειλε το 1831 στο Παρίσι για σπουδές. Έμεινε εκεί μέχρι το 1838 και σπούδασε γεωλογία. Όταν επέστρεψε στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, αρχικά εργάστηκε ως μηχανικός και αργότερα άρχισε να παραδίδει μαθήματα γαλλικών σε κύκλους τους Παλατιού. Το 1856 ορίζεται βεζίρης (υπουργός) και παίρνει τον τίτλο του πασά. Από τότε αρχίζει η πολιτική του καριέρα. Γίνεται αρχικά υπουργός Εξωτερικών, στη συνέχεια υπουργός Εμπορίου, Δημοσίων Έργων και το 1877, στην εποχή του Σουλτάνου Αμπντούλ Χαμίτ, γίνεται Μεγάλος Βεζίρης για ένα χρόνο» λέει ο Εντχέμ Ελντέμ.
Από το Παιδομάζωμα στην κορυφή της διοίκησης
Ο καθηγητής Ελντέμ εξηγεί ότι κατά τον 15ο, 16ο και εν μέρει κατά τον 17ο αιώνα ήταν σύνηθες φαινόμενο ν’ ανεβαίνουν στα ανώτατα κυβερνητικά αξιώματα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας οι προερχόμενοι από το παιδομάζωμα. «Τους επόμενους αιώνες, όμως, δεν ισχύει κάτι τέτοιο γιατί δεν υπάρχουν πια κατακτήσεις εδαφών. Επομένως, δεν μπορούμε να πούμε ότι κατά το 19ο αιώνα έφταναν στα ανώτατα αξιώματα άτομα προερχόμενα από παιδομάζωμα. Θα αναρωτηθείτε πώς έφτασε στο αξίωμα του Μεγάλου Βεζίρη ο Ιμπραχίμ Εντχέμ, που ήταν παιδί Ρωμιών το οποίο πήραν ως δούλο. Όταν έγινε η εξέγερση της Χίου, οι Οθωμανοί έδειξαν συμπεριφορά κατακτητή απέναντι στους Χιώτες. Κατά συνέπεια, επανήλθε εκείνη η παράδοξη και αναχρονιστική μνήμη και οι στρατιώτες που σκότωναν τους Χιώτες πήραν και κάποιους ως αιχμαλώτους-δούλους. Δηλαδή, το σημείο αυτό της ιστορίας είναι αναχρονιστικό, διότι βλέπουμε το εξής παράδοξο: ενώ κατά τον 19ο αιώνα η Οθωμανική Αυτοκρατορία από τη μία προσπαθεί να εκσυγχρονιστεί και να δυτικοποιηθεί, από την άλλη αναβιώνει μία παλιά συμπεριφορά, η οποία δεν ταιριάζει στην εποχή. Μέσα σε αυτό το ιστορικό πλαίσιο, ο Ιμπραχίμ Εντχέμ γίνεται δούλος και εξισλαμίζεται» προσθέτει ο κ Ελντέμ.
Αναζήτηση στη Χίο
Απαντώντας στο ερώτημα αν αναζήτησε τις ρίζες του και την καταγωγή του προ-προπάππου του, λέει: «Δυστυχώς, δεν πήγα στη Χίο. Δεν έχουμε βρει τίποτα περισσότερο για την καταγωγή του Ιμπραχίμ Εντχέμ Πασά. Έχει ασχοληθεί ένας ιστορικός από τη Χίο, ο Ιωάννης Κολάκης, ο οποίος έχει βρει στοιχεία για το επώνυμο του Ιμπραχίμ Εντχέμ Πασά, αλλά δεν ξέρουμε από ποιο χωριό καταγόταν. Υπάρχουν διάφοροι ισχυρισμοί για την καταγωγή, αλλά δεν έχει επιβεβαιωθεί κανένας. Θα ήθελα πολύ να αναζητήσω τις ρίζες της οικογένειας, αλλά δεν έτυχε».
Αξίζει να σημειωθεί ότι ο ιστορικός Ιωάννης Κολάκης, ύστερα από εκτενή βιβλιογραφική, αρχειακή και επιτόπια έρευνα κατέληξε στο συμπέρασμα ότι ο Ιμπραχίμ Εντχέμ Πασάς γεννήθηκε στο χωριό Βέσσα της Χίου το 1819, ονομαζόταν Κωνσταντίνος, και ήταν γιός του Σταμάτη Πυρίκη και της Μαρίας, θυγατέρας του Γιάννη και της Ερίνης Παντελίδη. Ακόμη, ο Ιωάννης Κολάκης επικαλείται μαρτυρία του Χρήστου Πυρίκη, ο οποίος είχε ακούσει από τον πατέρα του ότι ο Ιμπραχίμ Εντχέμ Πασάς, μετά το θάνατο του θετού του πατέρα Χιουσρέβ Πασά, βρήκε τη μητέρα του Μαρία, την οποία πήρε μαζί του στην Κωνσταντινούπολη, όπου και παρέμεινε μέχρι το θάνατό της. Ο Ιμπραχίμ Εντχέμ Πασάς πέθανε το 1893. Απέκτησε έξι παιδιά, τέσσερις γιούς και δύο κόρες. Από τους γιούς του, ο Οσμάν Χαμντί θεωρείται ο «πατέρας» της τουρκικής μουσειολογίας, ο Ισμαήλ Γκαλίπ ιδρυτής της νομισματολογίας στην Τουρκία, ενώ ο Χαλίλ Ετχέμ Ελντέμ συνέβαλε μέγιστα στην επιστήμη της γεωλογίας.
Αγγέλα Φωτοπούλου
ΑΠΕ-ΜΠΕ ΑΕ
Ακολουθήστε μας στο Google News. Μπείτε στην Viber ομάδα μας και δείτε όλες τις ειδήσεις από τη Χίο και το Βόρειο Αιγαίο. Νέα συνδρομή στον έντυπο «π» - Κάθε Παρασκευή στην πόρτα σας.
facebook
youtube
instagram
X
