Το 1931, με πρωτοβουλία του υπουργού Παιδείας Γεωργίου Παπανδρέου, η κυβέρνηση Βενιζέλου προσπαθεί να καλύψει ένα σημαντικό κενό της Ελληνικής εκπαίδευσης, αλλά και του νεοελληνικού πολιτισμού γενικότερα, εκδίδοντας όλα τα κείμενα των Αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων υπό την αιγίδα της Ακαδημίας Αθηνών. Η νέα αυτή έκδοση υπό τον τίτλο «Ελληνική Βιβλιοθήκη», τίτλος που παρέπεμπε ευθέως στην προσπάθεια του Κοραή 120 χρόνια πριν, θα περιέχει εκτός από το αρχαίο κείμενο μετάφραση στην απλή καθαρεύουσα καθώς και συνοπτικό πρόλογο για μια γενική εισαγωγή στο κάθε έργο. Σύμφωνα με τον σχετικό νόμο 5058/1931 κάθε χρόνο το υπουργείο Παιδείας θα έθετε 350.000 δραχμές στην διάθεση της Ακαδημίας για τον σκοπό αυτό. Η τελευταία σε συνεδρίαση της αποφασίζει ομόφωνα να αναθέσει το έργο της «Νέας Ελληνικής Βιβλιοθήκης» στον υφηγητή Ιωάννη Συκουτρή, με την τεχνική πλευρά των εκδόσεων να αναλαμβάνει ο ιστορικός οίκος Ι. Δ. Κολλάρος & Σία.
Ο γιος του γαλατά από τη Σμύρνη
Μόλις 32 ετών ο Ι. Συκουτρής, τέκνο πολυμελούς φτωχής οικογένειας γαλατά, με καταγωγή από τη Χίο, έχει ήδη καταγραφεί ως ανερχόμενη δύναμη στην «Ελληνική Δημοκρατία των Γραμμάτων». Αριστούχος της Φιλοσοφικής Αθηνών, με μεταπτυχιακές σπουδές στο Βερολίνο ως φοιτητής του διάσημου ελληνιστή Βέρνερ Γιέγκερ, έχει εκλεγεί υφηγητής στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο. Οι διαλέξεις του έχουν την επιτυχία θεατρικών παραστάσεων. Στους λόγους του ο Σοφοκλής γειτονεύει με τον Παλαμά και ο Σαίξπηρ με τον Ευριπίδη και τον Γκαίτε. Η φήμη του έχει ξεπεράσει τα σύνορα. Ο οίκος Bibliotheca Teubneriana, καθεδρικός ναός των εκδόσεων της κλασικής γραμματείας, του έχει ήδη αναθέσει την έκδοση των έργων του Δημοσθένη. Το Συμπόσιο ολοκληρώνεται σε χρόνο ρεκόρ, με την πρώτη έκδοση να εξαντλείται και οι κριτικές να είναι διθυραμβικές. Η Ακαδημία προετοιμάζει τον δεύτερο τόμο της σειράς, την Ποιητική του Αριστοτέλη, σε μετάφραση του εκλιπόντος Σίμου Μενάρδου και εισαγωγή και πάλι του Συκουτρή.
Το Καποδιστριακό γυρίζει την πλάτη
Το 1936, δύο χρόνια μετά την έκδοση του Συμποσίου, χηρεύει μία από τις έδρες Αρχαίας Γραμματείας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Ο Συκουτρής εμφανίζεται ως ο επικρατέστερος των υποψηφίων, για να διαπιστώσει πως οι αντίπαλοί του είναι έτοιμοι να χρησιμοποιήσουν ό,τι όπλο διαθέτουν για να τον εξοντώσουν. Επιστημονικά δεν μπορούν να τον απαξιώσουν. Υπάρχει όμως πάντα η βοή της κοινής γνώμης, η οποία όταν ενεργοποιηθεί, εύκολα οδηγεί στην ηθική εξόντωση του θύματος. «Παρακαλούμεν ευσεβεστάτως όπως επιτραπεί ημίν να διαμαρτυρηθώμεν δι’ όσα κατά του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού και κατά της αγίας του Χριστού θρησκείας υβριστικότατα εν τη εισαγωγή τής επιμελεία και δι’ εξόδων της Ακαδημίας Αθηνών εκδοθείσης μεταφράσεως του Συμποσίου του Πλάτωνος ο Ιωάννης Συκουτρής γράφει...». Η επιστολή απευθύνεται στον υπουργό Παιδείας της κυβερνήσεως Μεταξά, Κ. Γεωργακόπουλο. Την υπογράφουν εκπρόσωποι διαφόρων οργανώσεων γονέων ή απλώς χριστιανών, καθώς και σωματείων λεμβούχων, καραγωγέων, κουλουροπωλών, αχθοφόρων και λοιπών, οι οποίοι φευ (!) θεωρούν πως μπορούν να έχουν άποψη για τον Πλάτωνα! (σσ. όπως ακριβώς σήμερα το εμβόλιο κατά του covid 19!!). Ο υπουργός Παιδείας, προς τιμή του, απορρίπτει μετά πολλών επαίνων το βάσιμο της διαμαρτυρίας, όμως η εκστρατεία συνεχίζεται. Τελικά ο Συκουτρής δεν θα γίνει ποτέ καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών.
Ο πολέμιος φυσικός Παπανικολάου
Ενορχηστρωτής της εναντίον του εκστρατείας αναδεικνύεται ένας συνταξιούχος καθηγητής Φυσικής της Μέσης Εκπαιδεύσεως από την Πάτρα. Ονομάζεται Παπανικολάου και εκδίδει ένα περιοδικό εκλαϊκευμένης επιστήμης, ονόματι Επιστημονική Ηχώ. Κατηγορεί τον Συκουτρή ότι με τις απόψεις του διαφθείρει τη νεολαία προβάλλοντας την ομοφυλοφιλία. Αν είναι δυνατόν να μιλήσεις για το Συμπόσιο χωρίς να μιλήσεις για ομοφυλοφιλία. Εντυπωσιάζει η σιγή του πνευματικού κόσμου, με ελάχιστες εξαιρέσεις. Ο Γληνός θεωρεί τον Συκουτρή δεξιό, άρα αδιάφορο. Ο Συκουτρής απαντά με ένα κείμενο με τον τίτλο «Η εκστρατεία κατά του Συμποσίου», το οποίο σώζεται στα έργα του. Ο συκοφάντης του Παπανικολάου τον μηνύει για συκοφαντική δυσφήμηση. Δικηγόρος υπεράσπισης του Συκουτρή αναλαμβάνει ο μετέπειτα πολιτικός Κωνσταντίνος Καλλίας. Η δίκη δεν θα γίνει. Στις 21 Σεπτεμβρίου 1937 ο Συκουτρής βρίσκεται νεκρός στο δωμάτιό του στο ξενοδοχείο «Κεντρικόν» στην Κόρινθο.
Το τέλος ενός Μεγάλου
Δίπλα στη σορό βρίσκεται ένα άδειο φιαλίδιο του υπνωτικού Βερονάλ, το οποίο χρησιμοποιούσε αφού έπασχε από αϋπνίες. Ήταν 36 ετών. Η περιπέτεια του Συμποσίου σημάδεψε την πνευματική ζωή του Μεσοπολέμου και ο απόηχός της φτάνει έως τις μέρες μας. Η έκδοση πάντως που κυκλοφορεί ακόμη θεωρείται μία από τις πληρέστερες εκδόσεις αρχαίας γραμματείας στη σύγχρονη Ελλάδα. Την προηγουμένη της αυτοχειρίας του ο Συκουτρής επισκέπτεται τον Ακροκόρινθο για να θαυμάσει -για τελευταία φορά όπως αποδείχθηκε- την Ελληνική φύση. Ζητώντας από κάποιο ημιονηγό να τον βοηθήσει να ανέβει και στη άρνησή του απάντησε: «θα κάνω μόνος μου και αυτό τον τελευταίο δρόμο». Εκεί στον Ακροκόρινθο ο Συκουτρής θα γράψει ένα δυσανάγνωστο βιαστικό σημείωμα προς τον καθηγητή του Πολυτεχνείου Άγγελο Καλαμαρά στο οποίο κληροδοτούσε τα βιβλία του στην Ακαδημία, άφηνε ένα χρηματικό πόσο στην γυναίκα του και ζητούσε να δημοσιευτεί το τμήμα της εισαγωγής στην «Ποιητική» του Αριστοτέλη που είχε ολοκληρώσει χωρίς κανείς να προσπαθήσει να το συμπληρώσει. Οι εφημερίδες της εποχής γράφουν για συγκοπή ως αιτία του θανάτου, αλλά λίγους μήνες μετά αποδεικνύεται η αυτοκτονία του. Η δικαίωση για την επιστημονική εγκυρότητα του έργου του θα έρθει μετά θάνατον, σε μια συντηρητική και μισαλλόδοξη περίοδο, όταν το 1947 σε φιλολογικό μνημόσυνο της «Νέας Εστίας» έγκριτοι εκπρόσωποι του ελληνικού πνεύματος, οι Π. Κανελλόπουλος, Θ. Τσάτσος, Ι. Θεοδωρακόπουλος και Ν. Τομαδάκης θα αναφερθούν στη αρτιότητα της προσέγγισης του έργου. Το 1949, σε μια επίσης συντηρητική ιστορική συγκυρία, το «Συμπόσιο» θα επανεκδοθεί από την Ακαδημία Αθηνών χωρίς καμία περικοπή. Το δεκαπενταετές λαμπρό φιλολογικό έργο και το όνομα του Συκουτρή σήμερα έχουν απαθανατιστεί ως μια πολύτιμη παρακαταθήκη της Ελληνικής κλασσικής φιλολογίας. Χαρακτηριστικό είναι ότι η βιβλιοθήκη της Ακαδημίας Αθηνών σήμερα φέρει το όνομα του λαμπρού αυτού φιλολόγου. Όπως ακριβώς είχε προφητεύσει ο ίδιος, «η σκοτεινή αυτή υπόθεσις θα καταταχθή αύριον εις τας μελανωτέρας σελίδας της πνευματικής ζωής του τόπου».
Πηγές:
Ακολουθήστε μας στο Google News. Μπείτε στην Viber ομάδα μας και δείτε όλες τις ειδήσεις από τη Χίο και το Βόρειο Αιγαίο. Νέα συνδρομή στον έντυπο «π» - Κάθε Παρασκευή στην πόρτα σας.
facebook
youtube
instagram
X
