Την 1η Αυγούστου του 1914 άρχισε το αιματοκύλισμα των λαών μεταξύ των χωρών της Ευρώπης.
Οι «Κεντρικές Δυνάμεις» η Γερμανία και Αυστροουγγαρία απ’ τη μία πλευρά, και οι χώρες της «Εγκάρδιας Συνεννόησης» ή της Αντάντ, (Ρωσία, Αγγλία, Βέλγιο, Γαλλία, Σερβία και Μαυροβούνιο) απ’ την άλλη, υπήρξαν οι δύο αντίπαλες δυνάμεις κατά τον Α’ ιμπεριαλιστικό παγκόσμιο πόλεμο , που κράτησε μέχρι την 11 Νοεμβρίου 1918.
Ο ιμπεριαλιστικός πόλεμος προκλήθηκε απ’ την όξυνση των αντιθέσεων ανάμεσα στις ομάδες των καπιταλιστικών κρατών, που επεδίωκαν το ξαναμοίρασμα και την καταλήστευση του κόσμου, των αποικιών και των αγορών. Οι δύο καπιταλιστικοί συνασπισμοί ήθελαν να διευρύνουν και να ενισχύσουν την οικονομική και πολιτική εξουσία του κεφαλαίου, σε νέες περιοχές.
Οι δυνάμεις της Αντάντ, αλλά και η Γερμανία, συμπαρέσυραν σ’ αυτήν την πολεμική σύγκρουση 38 χώρες, με πληθυσμό 1,5 δις. άτομα και με στρατό 70 εκατ. περίπου ανδρών.
Η Ελλάδα στην αρχή του πολέμου κράτησε ουδέτερη στάση. Σταδιακά, όμως, μετατράπηκε σε στίβο ανταγωνισμών των μεγάλων δυνάμεων, με πολιτικούς φορείς το Βενιζέλο και το βασιλιά Κωνσταντίνο.
Η κυβέρνηση του Ελευθερίου Βενιζέλου εκπροσωπώντας τα συμφέροντα της χρηματιστηριακής ολιγαρχίας ήθελε την προσχώρηση της Ελλάδας στον πόλεμο στο πλευρό της Αντάντ, ενώ η άλλη αστική μερίδα με επικεφαλής το βασιλέα Κωνσταντίνο ήθελε τη συμμαχία με τη Γερμανία μετατρέποντας τη χώρα, σε πεδίο ανταγωνισμών των μεγάλων δυνάμεων.
Οι Αγγλογάλλοι από το 1915 χρησιμοποιούν το έδαφός της, για τις πολεμικές επιχειρήσεις τους στη Μακεδονία κατά των Κεντρικών Αυτοκρατοριών. Η Θεσσαλονίκη, τον Ιούλη του 1916, γίνεται θέρετρο του κινήματος της «Εθνικής Αμύνης», με επικεφαλής το Βενιζέλο, ο όποιος σχηματίζει κυβέρνηση στη μακεδονική πρωτεύουσα.
Η Ελλάδα, παρά τη θέληση του λαού της, σύρεται στον πόλεμο, αφού οι Αγγλογάλλοι ιμπεριαλιστές χρησιμοποίησαν όλα τα μέσα πίεσης, μέχρι και το ναυτικό αποκλεισμό της νότιας Ελλάδας και διαμόρφωσαν τις προϋποθέσεις για να κατέβει στην Αθήνα ο Ελ. Βενιζέλος και να σχηματίσει κυβέρνηση, με σκοπό τη συμμετοχή της χώρας στον πόλεμο, στην επέμβαση στη Σοβιετική Ρωσία και μετέπειτα στη Μικρασιατική τραγωδία.
Τον οικονομικό και εμπορικό αποκλεισμό της Ελλάδας από τις δυνάμεις της Αντάντ στηλίτευσε ο Λένιν γράφοντας ότι: «την Ελλάδα τη στραγγάλισαν οι κύριοι σύμμαχοι της (…) αρπάζοντας ένα μέρος του ελληνικού εδάφους (…), την απόκλεισαν τα πολεμικά καράβια των Αγγλογάλλων και των Ρώσων ιμπεριαλιστών, την Ελλάδα την άφησαν χωρίς ψωμί.»1
Η συμμέτοχη της αστικής τάξης της Ελλάδας σ’ αυτόν τον πόλεμο στις 28 Ιούνη του 1917 προσέβλεπε στην προώθηση των ιμπεριαλιστικών σχεδίων, για την ικανοποίηση των επεκτατικών βλέψεων της προς τη Μ. Ασία προσφέροντας το στρατηγικό χώρο της. Η απόφαση αυτή επιδείνωσε την οικονομική κατάσταση των λαϊκών μαζών, προκαλώντας μεγάλες συμφορές: πείνα, αρρώστιες, ανεργία, εξαθλίωση των κατοίκων των πόλεων κλπ.
Η κυβέρνηση Βενιζέλου όχι μόνο συμμετείχε στη βαρβαρότητα του πολέμου, «αλλά καταδίωξε τους σοσιαλιστές και άλλους ειρηνιστές, για την αντιπολεμική δράση τους και τους έκλεισε φυλακή .»2
Η συνέχιση του πολέμου προκάλεσε μεγάλη αντίδραση, όχι μόνο των στρατευμένων, αλλά και των λαών, που εκφράστηκε με αντιπολεμικές διαμαρτυρίες. Στο Ανατολικό μέτωπο υπήρξε ιδιαίτερα μεγάλη αντιπολεμική κινητικότητα μεταξύ των φαντάρων, τόσο στα στρατεύματα της Αντάντ, όσο και της Γερμανίας διοργανώνοντας αντιπολεμικές διαμαρτυρίες.
Οι αντιπολεμικές διαθέσεις στις τάξεις του ελληνικού στρατού όλο και μεγάλωναν. Χιλιάδες έφεδροι αρνούνταν να πολεμήσουν για τα ξένα συμφέροντα.
Η κυβέρνηση έλαβε αυστηρά μέτρα για να κάμψει το αντιπολεμικό κίνημα μέσα στο στρατό όμως οι στασιαστικές εκδηλώσεις απλώθηκαν σε πολλές περιοχές και σε πολλά συντάγματα, όπου οι στρατιώτες εγκατέλειπαν τον οπλισμό τους, όπως το 2ο και το 12ο Σύνταγμα Πεζικού.
Τα έκτακτα στρατοδικεία βρίσκονταν σε πλήρη δράση και οι αποφάσεις τους οδηγούσαν σε εκτελεστικά αποσπάσματα με τον τυφεκισμό αξιωματικών, υπαξιωματικών και φαντάρων, αλλά και σε πολύχρονες καταδίκες με εκτοπισμούς, θέλοντας να στείλουν σαφές μήνυμα υποταγής στην κοινωνία, στα συμφέροντα των καπιταλιστών.» 3
Η κυβέρνηση επένδυσε σ’ αυτόν τον πόλεμο χρησιμοποιώντας το ιδεολογικοπολιτικό οπλοστάσιο της για να πείσει το λαό ότι: «αγωνιζόμαστε για την απελευθέρωση των σκλαβωμένων Ελλήνων» και δυστυχώς πέτυχε να συγκαλύψει τους πραγματικούς κατακτητικούς και ληστρικούς λόγους της συμμετοχής της στον πόλεμο, οδηγώντας στη συνέχεια τη χώρα στην απόβαση του Ελληνικού στρατού στις μικρασιατικές ακτές και τη Μικρασιατική εκστρατεία.
Η ιστορία των πολέμων αποτελεί δημιούργημα των καπιταλιστών για να υλοποιούν τα σχέδια τους, με την καταλήστευση των λαών.
Το φθινόπωρο του 1918 άρχιζαν οι σύμμαχοι της Γερμανίας να συνάπτουν συνθήκες ανακωχής με τις χώρες της Αντάντ. Στις 25 Σεπτέμβρη η Βουλγαρία, στις 30 Οκτώβρη η Τουρκία και στις 3 Νοέμβρη η Αυστροουγγαρία. Η ίδια η Γερμανία υπέγραψε στις 11 Νοέμβρη του 1918 τη συνθήκη Ειρήνης που έφερε τη λήξη του Α’ Παγκόσμιου πολέμου. Στην επίσπευση του ιδιαίτερη ήταν η συμβολή της θετικής επίδρασης, που άσκησε η εγκαθίδρυση του νεαρού Σοβιετικού κράτους.
Οι λαοί άρχισαν να αντιλαμβάνονται το δόλο των αστών πολιτικών, οι οποίοι με πρόσχημα την «Ελευθερία» και την «απελευθέρωση των λαών» ήθελαν να θησαυρίζουν οι καπιταλιστές, με το αίμα των παιδιών τους.
Οι στρατιώτες δεν επιστρέφουν στις πατρίδες τους μετά τη λήξη του πολέμου, ενώ οι ιμπεριαλιστές επιδίωκαν να επιβάλουν τους όρους της συνθήκης στους ηττημένους λαούς με τη δύναμη των όπλων.
Η δυσφορία στα μέτωπα μεγάλωνε, οι στρατιώτες ρίχνουν το σύνθημα: «Κάτω ο πόλεμος»!
Όμως, οι προσδοκίες των Ελλήνων φαντάρων πολύ γρήγορα διαψεύδονται. Η κυβέρνηση δεν προχωρεί σε καμία αποστράτευσή τους.
Ο τερματισμός του πολέμου με την ήττα του γερμανικού συνασπισμού, στο Δυτικό και το Ανατολικό μέτωπο της Ευρώπης, αλλά και στο Ιταλικό και Μακεδονικό, καθώς και στο μέτωπο του Καυκάσου οδήγησε σε ραγδαία αλλαγή του συσχετισμού δυνάμεων.
Η Αντάντ, οι ΗΠΑ και η Ιαπωνία έγιναν οι κύριοι εκφραστές του ιμπεριαλισμού και με τη λήξη του Α’ Παγκόσμιου πολέμου στρέφουν τα πυρά τους κατά της νεαρής Σοβιετικής Ένωσης. Οι Στρατιωτικές δυνάμεις της Αγγλίας, Γαλλίας, Ιταλίας και Ελλάδας στέλνονται πολύ σύντομα να πολεμήσουν στο μέτωπο της επαναστατημένης Ρωσίας.
Η ένοπλη επέμβαση των δυνάμεων της Αντάντ οδήγησε σ’ ένα ληστρικό και κατακτητικό πόλεμο, με στόχευση την κατάπνιξη της σοβιετικής εξουσίας και του κοινωνικού συστήματος του σοβιετικού λαού, την παλινόρθωση του αστικοτσιφλικάδικου καθεστώτος και την υποδούλωση των λαών της Ρωσίας.
Ο ακήρυχτος πόλεμος ενάντια στη Σοβιετική Ρωσία είχε καθαρά ταξικό χαρακτήρα.
Ήταν πόλεμος μεταξύ δύο διαφορετικών κοινωνικοοικονομικών συστημάτων, του Σοσιαλισμού και του Καπιταλισμού. Ο Λένιν πολύ πριν την Οκτωβριανή Επανάσταση προέβλεψε ότι οι ιμπεριαλιστές όλων των χωρών θα αποπειραθούν να καταπνίξουν τη νεαρή Σοβιετική Δημοκρατία.
Η Ελλάδα, δια του ελληνικού πολεμικού ναυτικού, μαζί με τον αγγλογαλλικό στόλο εισβάλουν στη Μαύρη θάλασσα και προχωρούν σε πολεμικές επιχειρήσεις ενάντια στις παράκτιες σοβιετικές πόλεις, το Νοέμβρη του 1918.
Ο Ελ. Βενιζέλος κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων των συμμάχων στο Παρίσι, έστειλε τηλεγράφημα στο Γάλλο πρωθυπουργό και υπουργό εξωτερικών δηλώνοντας ότι: «μπορεί να χρησιμοποιηθεί ο ελληνικός στρατός παντού, όπου είναι αναγκαίο.»4
Η συμμετοχή της Χίου στο βωμό του αίματος.
Η Ελλάδα και το νησί της Χίου βίωνε τις τραγικές συνέπειες της πολεμικής σύγκρουσης.
Ένα μικρό απάνθισμα από την αρχή του έτους 1918 το επιβεβαιώνει.
Η «Νέα Χίος» το καλωσορίζει γράφοντας: «Το νέο έτος 1918 ανατέλλει όπως και το εκπνέον έτος εν μέσω φρικτών καταστροφών ποταμοί αιμάτων, απ’ άκρον είς άκρον της Ευρώπης ανά την οποίαν μαίνεται ο αλληλοσπαραγμός και η πνοή της παραφροσύνης (...) Τριάκοντα εκατομμύρια χριστιανικοί λαοί ίστανται αντιμέτωποι με το μάνλιχερ εις τας χείρας για να αλληλοσφαγώσι, να αλληλοξεκοιλιασθώσι, να αλληλοπετσοκοπώσι (...) διότι οι αιμοδιψείς μεγαλομανείς της γης εστεγμένοι (...) εσκέφθησαν να επιβάλλουν (...) εις τους λαούς (...) τον απολυταρχισμόν (...) της βαρβαροσύνης και του σκότους.
...Η Γερμανία καταβάλλει την τελευταία της προσπάθεια (...) όπως κτυπήσει το Δυτικόν μέτωπον (...)
Η Γερμανική όφρυς είναι καταδικασμένη να υποστεί νέαν και ασφαλή ταπείνωσιν.
Η μαχητική υπεροχή των Συμμάχων εγγυάται δια την ευκταίαν αντοχήν και αντίστασιν.»5
Τα προβλήματα οξύνονται…
Η έλλειψη τροφίμων γίνεται αισθητή: «Το Υπουργείο Επισιτισμού παρέχει εις τας νήσους του Αιγαίου τας ποσότητας εκείνας οίτινες αναλογούσιν αυταίς .»6
Οι τοπικοί παράγοντες «Σπεύδουν να εισάγουν λάδι απ’ τη Μυτιλήνη…»7
Τα εμπορικά πλοία με νηολόγια Χίου τορπιλίζονται…
Στις 13 του Γενάρη ανακοινώνεται ο τορπιλισμός του πλοίου Βόσπορος με τέσσερις ναυαγούς από τον Βροντάδο.8
Στη Χίο διορίζεται ως «κυβερνητικός αντιπρόσωπος ο Γ . Παπανδρέου.»9
Στην Ελλάδα υπάρχει έντονη πολιτική κινητικότητα και αγωνία να ευοδωθούν «τα εθνικά δίκαια στη Μικρά Ασία, τη Μακεδονία και τη Θράκη.»10
Ο πρωθυπουργός Βενιζέλος σπεύδει στο Μέτωπο. 11 Οι πρόσφυγες του 1918 καταφτάνουν με τα βαπόρια… στα νησιά!
Η εγκατάστασή τους βρίσκεται αντιμέτωπη με σοβαρά προβλήματα. Η πλειονότητα μένει σε σκηνές και παραπήγματα γι’ αυτό ανακοινώνεται ότι: «Μέχρι τέλους Μαρτίου, εκκενωθώσιν αι υπό Χίων ιδιοκτητών κατεχόμεναι Τουρκικαί οικίαι αίτινες ανέρχονται εις 50 περίπου όπως εγκατασταθώσι πρόσφυγες εν αυταίς αραιουμένων των προσφυγικών συνοικιών. Επίσης δε αποφασίσθη όπως ορισθώσιν επίτροποι ανά τα τμήματα Καρδαμύλων, Βολισσού, Μαστιχοχωρίων και Καμποχωρίων αίτινες καταρτίσουν κατάλογον κενών εν τοις διαφόροις χωρίοις οικιών προς εγκατάστασιν και εν αυτοίς προσφύγων εκ των εν τη πόλει οικούντων.»12
Οι Χιώτες φαντάροι «θυσιάζονται για τα εθνικά ιδεώδη»…και γίνονται προσφορά στα συμφέροντα των ιμπεριαλιστών!
Οι επιστολές από το Μέτωπο είναι γεμάτες «εθνική» υπερηφάνεια και διάθεση για προσφορά στην πατρίδα, αφού γαλουχούνται από την κυβερνητική προπαγάνδα, η οποία θέλει να βλέπουν απέναντί τους «κτηνανθρώπους» και όχι νέους σαν και αυτούς ,οι μεν για να φτάσουν «με το καλό στην Πόλιν και την Μικράν Ασία μας» και οι δε «να φτάσουν στη Θεσσαλονίκη και στο Αιγαίο.»13
Δεν έχουν αντιληφθεί, δεν έχουν συνειδητοποιήσει ακόμα τα σχέδια της ελληνικής αστικής τάξης σ’ αυτό το αλλισιβερίσι των εμπόρων του πολέμου.
Η «Νέα Χίος» με πρωτοσέλιδο το άρθρο της «ΑΝΔΡΙΖΟΥ ΑΝΤΑΝΤ» καλλιεργεί, διαμορφώνει κλίμα υπέρ των Συμμάχων, «υπέρ των εθνικών συμφερόντων» και γράφει:
«Εμπρός γενναίοι και ηρωικοί Σύμμαχοι ο αγών τον όποιο από τετραετίας συνεχίζετε (...)είνε αδύνατον να μην στεφθή υπό τελικού θριάμβου και της παγκοσμίου Ειρήνης.
Ανδρίζεσθε λοιπόν μεγαλόψυχοι Ελευθερωταί (...) ο Γερμανικός Μινώταυρος συμμαχήσας μετά των κακούργων της γης όπως εξασφαλίση τον ατιμωτικόν δι αυτόν φόρον της δουλικής ανθρωποθυσίας.
ΑΝΔΡΙΖΟΥ ΑΝΤΑΝΤ!
Παρά το πλευρόν σου ίστανται σήμερον πάντες οι Φιλέλευθεροι λαοί της Γης…»14
Γι’ αυτό οι κληρωτοί του νησιού «Σπεύδουν με το χαμόγελο στα χείλη (...) εις τη φωνή της Πατρίδος. Εμπρός Ελληνοπαίδες (...). Εμπρός γενναίοι (…). Η πατρίς σας συνοδεύει (...) με τις ευχάς της. Είναι ιερός και άγιος ο δρόμος.» 15
Ο λαός της Χίου τρέχει να προσφέρει…
Στο 3ο (Χιώτικο) τάγμα του Μετώπου στέλνονται κάλτσες, φανέλες και τρόφιμα που συγκεντρώνονται από διάφορους φορείς όπως: σύκα και σταφίδα, τα οποία ο ταγματάρχης διανέμει «ανά μίαν οκάν εις έκαστον στρατιώτη» ή 60 σάκοι σταφίδες και ένας σάκος αμύγδαλα ή από τους πρόσφυγες του Φρουρίου στέλνονται 300 δρχ. για το στράτευμα.16
Την ίδια περίοδο στο νησί η ανεργία, η φτώχεια και η εξαθλίωση απλώνονται στο λαό…
«Εκατό δράμια ψωμί δίδεται κατά άτομον, για 100 δρχ. πουλιέται άρτος πιτυράτος μεν, αλλά υγιεινός και ποιότητας καλής. Η ανακούφισις του λαού μας είναι γενική. Η αισχροκέρδεια υφίσταται σοβαρότατα πλήγματα.»17
Σε πολλές συνοικίες και χωριά γίνονται συσσίτια για να καλύψουν τις ανάγκες των γηγενών, αλλά και των προσφύγων. Ένα από αυτά λειτουργεί στα Καρδάμυλα: «για τας πτωχοτέρας τάξεις οικονομικής καχεξίας.»18
Οι επιτήδειοι έμποροι του νησιού αυξάνουν τις τιμές των λιγοστών προϊόντων και κάποιοι συλλαμβάνονται «για αισχροκέρδεια.»19
Οι πρώτοι Χιώτες νεκροί βάφουν με το αίμα τους τη Μακεδονική γη. Ο διοικητής του 3ου Τάγματος του 6ου Συντάγματος Νικόλαος Πλαστήρας ανακοινώνει το θάνατο του δεκανέα Χωρεψίμα από την κάτω Παναγιά στη Νέα Χίο, ο οποίος έπεσε στις 20 Γενάρη.20
Επίσης, με έγγραφό του ευχαριστεί δημόσια για τα κατατεθέντα ποσά στις οικογένειες των πεσόντων Χιωτών στα πεδία της μάχης. 21 Ο Αμαδιανός δάσκαλος (τελείωσε το διδασκαλείο της Σμύρνης) με: «βαθμό ανθυπολοχαγού Λιγνός Μιχάλης πέφτει στο πεδίο της μάχης.»22
Στον Ιερό ναό του Αγίου Ιωάννη Θεολόγου στα Καρδάμυλα πραγματοποιείται μνημόσυνο στο νεκρό ήρωα Στέφανο Ευαγ. Πονηρό, ο οποίος τραυματίσθηκε στη μάχη και πέθανε στο νοσοκομείο της Θεσσαλονίκης. Οι ανακοινώσεις για Χιώτες φαντάρους που έπεσαν στο πεδίο της μάχης (Κονταρής Εμμανουήλ - υπολοχαγός που τραυματίστηκε στο πεδίο της μάχης και πέθανε στο στρατιωτικό νοσοκομείο Θεσσαλονίκης) είναι καθημερινές.
Οι τοπικές αρχές προχωρούν σε εκδηλώσεις τιμής «στους πεσόντες με καταθέσεις στεφάνων.»23
Ωστόσο, οι λιποταξίες δεν παύουν να είναι καθημερινό φαινόμενο.
Το Στρατοδικείο Χίου μπροστά στο ογκούμενο κύμα λιποταξιών Χιωτών φαντάρων, οι οποίοι αρνούνται να πληρώσουν με τη ζωή τους το βαρύ φόρο αίματος, λαμβάνει καταδικαστικές αποφάσεις για τους λιποτάκτες:
Στρατοδικείον Χίου
«Κηρύσσει ένοχον τον κατηγορούμενον Στεφ. Άντ. Γιαννάρα ετών 33 γεννηθέντα εις Λαγκάδα πρώην ναυτικόν και ήδη στρατιώτην του ενταύθα Έμπεδου παραρτήματος (...) διότι εις δημόσιον τόπον της ενταύθα πόλεως και παρόντων πολλών ύβρισεν, εχλεύασεν, εδυσφήμησεν και προσέβαλλεν επανειλημμένως το πρόσωπον της Α.Μ. του βασιλέως των Ελλήνων Αλεξάνδρου (...) και την νυν κυβέρνησιν…» 24
Παράλληλα, η κυβέρνηση, προκειμένου να συγκρατήσει την κατάσταση, προχωρά σε μία ακόμα πιο βάρβαρη κίνηση, την εκτόπιση των οικογενειών των Λιποτακτών: «Εξετοπίσθησαν προ τινών ημερών υπό της αστυνομίας σύμφωνα με τω νόμω περί λειποτακτών οι 15 οικογένειες.» 25
Η μάχη του Σκρα…
Τα Συντάγματα που πήραν μέρος στη μάχη του Σκρα ήταν το 1ο, το 5ο και το 6ο επονομαζόμενο «Μεραρχία Αρχιπελάγους» με διοικητή το Δ. Ιωάννου, αντιστράτηγο. 26
Στο πεδίο της μάχης, όπως αναφέρεται στη «Νέα Χίο», έπεσαν εξ αυτών συνολικά 594 οπλίτες ενώ οι τραυματίες ήταν 1.651. Τα νησιά του Αρχιπελάγους συμμετείχαν στο 6ο Σύνταγμα και οι Χιώτες στρατιώτες και επίστρατοι επάνδρωναν το 3ο τάγμα με ταγματάρχη το Νικόλαο Πλαστήρα, που με επιστολή του από το Μέτωπο στις 28 Μαΐου 1918, προς το Γενικό Διοικητή της Χίου κ. Γ. Παπανδρέου, ενημερώνει για τους φονευθέντες στρατιώτες του 9ου, 10ου και 11ου λόχου, καθώς και για τα ονόματα των τραυματιών.27 Τον Ιούνιο στέλνει συμπληρωματικό κατάλογο φονευθέντων και τραυματισθέντων από τη μάχη του Σκρα (Μέτωπο, 6 Ιουνίου 1918)28.
Την ίδια περίοδο του 1918, οι κάτοικοι των ανατολικών ακτών του νησιού αισθάνονται τον τρόμο του πολέμου με την εμφάνιση εχθρικών αεροπλάνων «που αφού διέγραψαν την εκ βορράν προς νότον πορείαν από του λιμένος Λαγκάδας μέχρι του Ακρωτηρίου της Αγίας Ελένης απομακρύνθησαν (…) ρίψαντες πυροβολισμούς με βαριά πυροβόλα εις περιοχήν Κονταρίου.»29
Με μεγάλη θλίψη ανακοινώνεται η πτώση του αεροπλάνου του Χιώτη πιλότου της πολεμικής αεροπορίας Ράλλη καθώς και ο θάνατός του. 30
Οι τοπικές εφημερίδες καλούν το λαό να είναι ιδιαίτερα προσεκτικός όταν κινείται στην ύπαιθρο.
Η Μεραρχία τιμά τους πυροβολητές του πολυβολείου της Αγίας Ελένης «δια την κατάρριψιν του τουρκικού αεροπλάνου και συγκεκριμένα τους κάτωθι:
Λοχία Χιωτέλη Θωμά, επικεφαλή του πυροβολείου.
Σκοπευτή Φακιέλλη Χρήστο
Πυροβολητή Χ'' Αναγνώστου Ευάγγελο.
Οι αλλεπάλληλες πτώσεις αεροπλάνων φέρνουν άσχημες μνήμες στους κατοίκους, αφού πλησιάζει η επέτειος του βομβαρδισμού του νησιού από εχθρικά αεροπλάνα.31
Το Στρατοδικείο Χίου σε διαρκή λειτουργία επιβάλει ποινές («πενταετή ειρκτήν επί λιποταξία ») 32 στους αρνούμενους να πάνε στον πόλεμο.
Οι εκπρόσωποι της ντόπιας αστικής τάξης δια διθυραμβικών άρθρων τους, στις τοπικές εφημερίδες μ’ αφορμή τον ερχομό των αδειούχων οπλιτών του χιώτικου τάγματος, προσπαθούν να τονώσουν το ηθικό των πολιτών προκειμένου να εμποδίσουν το ολοένα ογκούμενο κλίμα δυσαρέσκειας και διαμαρτυρίας στο λαό γράφοντας:
«Για τους Γενναίους…»
«Υπερήφανος η πατρίς επαναβλέπει και υποδέχεται εκ του μετώπου τους ηρωικούς του Σκρα πολεμιστές της.
Είνε τα λεβεντόπαιδα οι γενναίοι της οι οποίοι εκράτησαν τόσο υψηλά το όνομά της (...)και την γαλανή σημαία…
Εμπρός λοιπόν ας χύση το ολόγλυκο της η Χιακή ψυχή μύρον...» 33
Ο δε εκπρόσωπος της Νομαρχίας Χίου κ. Κουκουρίδης Βίκτωρ σε χαιρετισμό του γράφει:
«Επηρμένοι το φρόνημα και μετάρσιοι τας διαθέσεις της ψυχής, πλήρεις εθνικής υπερηφάνειας διά τα ηρωικά υμών κατορθώματα…
Όπου οικτρώς εσφάγησαν (...) τα πλήθη των αθώων θυμάτων του Σταυρού.»34
Παρατίθεται γεύμα προς τιμή τους, όπου παρακάθονται ο Γενικός Διοικητής Χίου κ. Γεώργιος Παπανδρέου, ο βουλευτής Χίου κ. Χρ. Ροδοκανάκης και ο Μητροπολίτης Χίου κ. Ιερώνυμος, οι οποίοι με χαιρετισμούς τους εξάρουν τη συμμετοχή των Χιωτών οπλιτών στη μάχη του Σκρα.
Το εφοπλιστικό κεφάλαιο ψάχνει για επικερδή τοποθέτηση των Κεφαλαίων.
Ο πόλεμος κορυφώνεται, η ιμπεριαλιστική βαρβαρότητα οδηγεί τα παιδιά των λαών της Ευρώπης στο να ποτίζουν με το αίμα τους τα πεδία των μαχών, ενώ από την άλλη το εφοπλιστικό κεφάλαιο, διά του προέδρου της Ένωσης Ελλήνων Εφοπλιστών, Γεωργίου Σακαλλή παρεμβαίνει με αλλεπάλληλα άρθρα του στον αθηναϊκό και τοπικό τύπο, που κάνουν ξεκάθαρες τις διαθέσεις του, να προστατευθούν από το κράτος και να τους δοθούν γενναίες αποζημιώσεις για τους τορπιλισμούς των ατμόπλοιων τους. Το αίμα των ναυτεργατών της εμπορικής Ναυτιλίας τρέφει τα κέρδη του εφοπλιστικού κεφαλαίου και η Ένωση Εφοπλιστών απαιτεί νέες χρηματοδοτήσεις και απαλλαγές:
«Η τραγική κατάστασις του Εμπορικού Ναυτικού μας»
«Κανένα άλλο ναυτικόν, κανενός άλλου κράτους (...) δεν παρουσίαζε την τραγικήν εικόνα του δικού μας ναυτικού. Αφ’ ης ήρχισεν ο πόλεμος μέχρι σήμερον ήτοι της 30 Απριλίου 1918, ο εμπορικός μας στόλος δια των βυθίσεων, των πωλήσεων, των ναυαγίων έχασε εις βαπόρια 666,294 τόνους ολικής χωρητικότητας. Σώζονται δε εις βαπόρια επίσης μόνον 283.905 τόνοι.» 35
Σε επόμενο άρθρο του γράφει: «Οι καταβυθίσεις 142 ατμόπλοιων μας απεκόμισαν βέβαια εις τους ιδιοκτήτες των διπλάσια ίσως εκατομμύρια (...). Η εθνική ζημιά ανυπολόγιστος!
Η ανασύστασις του Εμπορικού μας στόλου, ζήτημα υπάρξεως διά το έθνος…!»36
Οι αρπακτικές διαθέσεις του κεφαλαίου διατυπώνονται με σαφήνεια και απαιτούν την παρέμβαση του Ελληνικού κράτους: «Τον περισυλλεγέντα υπό των Ελλήνων πλούτον πρέπει να τον κράτηση η Ελλάς άθικτον (…) και στην αφθονία κεφαλαίων να βρεθεί επικερδή τοποθέτησιν.»37
Και μέσα σ’ αυτή την κατάσταση συνεχίζονται και παίρνονται νέες καταδικαστικές αποφάσεις του Στρατοδικείου Χίου λόγω μακροχρόνιας απουσίας οπλιτών, χωρίς άδεια καθώς και λόγω λιποταξιών στο εσωτερικό.38
Οι νεκροί πολλαπλασιάζονται, αφού οι τραυματισθέντες και νοσηλευόμενοι στο στρατιωτικό Νοσοκομείο Θεσσαλονίκης, λόγω των βαρέων τραυμάτων τους πεθαίνουν, πολλές φορές με φρικτούς πόνους και ακατάσχετη αιμορραγία. Όπως ο Παντελής Π. Σουσούρης από το Βροντάδο, 39 που πληγώθηκε βαριά στο κεφάλι από βλήμα ή ο ανθυπολοχαγός Ηλίας Π" Μιχ. Κοντολέων.
Οι Ιμπεριαλιστές αναζητούν την «Ειρήνη»
Ο πόλεμος στην Ευρώπη έχει διαγράψει τον κύκλο εξυπηρέτησης των συμφερόντων των εμπλεκομένων ιμπεριαλιστικών δυνάμεων και αναζητούνται άλλοι δρόμοι διάθεσης των κεφαλαίων.
Τα πρώτα άρθρα που γράφονται, αναζητούν στο βάθος των πολεμικών επιχειρήσεων την Ειρήνη: «Η Γερμανία ζητεί Ειρήνη» ή «Εις αναζήτησιν Ειρήνης.»40 δείχνοντας ότι ολοένα και περισσότερο λιγοστεύουν οι ανθρώπινες δυνάμεις για να επανδρώσουν τις πολεμικές μηχανές των εμπολέμων που κατακρεούργησαν τους λαούς της Ευρώπης.
Ο « πόλεμος» όδευε προς το τέλος του…
Στον τοπικό τύπο εμφανίζονταν άρθρα που ανακοίνωναν την απομάκρυνση των βουλγαρικών δυνάμεων από τα βόρεια σύνορα της χώρας.
«Η Ελληνική Μακεδονία ελευθερώθη από τον βάρβαρον ζυγόν του μισαρωτέρου των εχθρών…»41
Οι πρόσφυγες άρχιζαν να δρουν συλλογικά προκειμένου να διεκδικήσουν τα δίκαια αιτήματα τους, γι’ αυτό πραγματοποιείται «Συνέλευσις προσφύγων» και κυριαρχεί ένα και μοναδικό σύνθημα σ’ όλες τις προσφυγειτονιές του νησιού: «Ένωσις και μόνο Ένωσις.» 42 «Αυτή είνε του πρόσφυγα η ευχή, αυτή είνε η θέλησις του και η επιθυμία του η απόφασις του (...). Ένωσις και μόνο Ένωσις.»43
Στην κεντρική πλατεία του νησιού πραγματοποιείται συλλαλητήριο που κατακλύζεται από χιλιάδες ανθρώπους κάθε ηλικίας και φύλου. Οι γερόντισσες και γέροντες πρόσφυγες κατεβαίνουν ντυμένοι με τις παραδοσιακές φορεσιές τους και τα παιδιά με τους γονείς τους κουβαλώντας τα λάβαρα των χωριών τους στα απέναντι Μικρασιατικά παράλια.
Το συλλαλητήριο επικυρώνει τις αποφάσεις της συνέλευσης και στέλνει μήνυμα διά των αντιπροσώπων της Χίου από την επαρχία Κρήνης, που θα συμμετέχουν στο Μικρασιατικό Συνέδριο, να απαιτήσουν: «Την Ένωση ή Θάνατο!»44
Η κυβέρνηση δημιουργεί ελπίδες στο λαό ότι η συμμετοχή στον Α’ παγκόσμιο πόλεμο θα φέρει «την απελευθέρωση των αλύτρωτων περιοχών» και την ικανοποίηση των διεκδικήσεων της Ελλάδας, έτσι μπροστά στο συνέδριο της Ειρήνης που πραγματοποιείται στο Παρίσι εναποθέτει να κριθούν «του Ελληνισμού τα δίκαια.» 45
Χίος 20 Αυγούστου 2024
Γιώργης Η. Αμπαζής,
Δάσκαλος
ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ
28. Ό.π., α.φ. 837, 5/7/1918, σελ. 2, «Συμπληρωματικός κατάλογος φονευθέντων και τραυματιών.»
29. Ό.π., α.φ. 824, 5/6/1918, σελ. 2, «Τα εχθρικά αεροπλάνα.»
30. Εφημερίδα Νέα Χίος, ό.π., α.φ. 826, 9/6/1918, σελ. 2. «Ο Ήρως νεκρός αεροπόρος…»
31. Ό.π., α.φ. 845, 24/7/1918, σελ. 2. «Η επέτειος του βομβαρδισμού.»
32. Ό.π., α.φ.847,28/7/18, σελ. 2. «Στρατοδικείον Χίου.»
33. Ό.π., α.φ. 845, 24/7/1918, σελ. 1. «Για τους Γενναίους μας.»
34. Ό.π., α.φ. 848, 31/7/1918, σελ. 1. «Χαιρετισμός προς τους Γενναίους μας.»
35. Εφημερίδα Νέα Χίος, α.φ. 849, 2/8/1918, σελ. 1, «Το Εμπορικόν Ναυτικόν εν κινδύνω.»
36. Ό.π., α.φ. 851, 7/8/1918, σελ. 1, «Το Εμπορικόν Ναυτικόν εν κινδύνω.»
37. Ό.π., α.φ. 855,16/8/1918, σελ. 1, «Το Εμπορικόν Ναυτικόν εν κινδύνω.»
38. Ό.π., α.φ. 873, 26/9/1918, σελ. 2, «Απόφασις Στρατοδικείου Χίου.»
39. Ό.π., α.φ. 865, 8/9/1918, σελ 2 και α.φ. 880, 13/10/1918, σελ. 2.
40. Εφημερίδα Νέα Χίος, ό.π., α.φ. 873, 26/9/1918 και α.φ. 874, 29/9/1918, σελ. 1.
41. Ό.π., α.φ. 877, 6/10/1918, σελ. 1, «Εγγίζει η στιγμή.
42. Ό.π., α.φ. 882, 18/10/1918, σελ. 2, «Συνέλευσις προσφύγων.»
43. Ό.π., α.φ. 883, 20/10/1918, σελ. 2.
44. Ό.π., α.φ. 884, 23/10/1918, σελ. 1-2 και α.φ. 887, 29/10/1918, σελ. 2. « Ζητούμεν το Δίκιον μας.»
45. Ό.π., α.φ. 893, 13/11/1918, σελ. 1, «Δικαιοσύνη ζητεί η ΕΛΛΑΣ.»
Ακολουθήστε μας στο Google News. Μπείτε στην Viber ομάδα μας και δείτε όλες τις ειδήσεις από τη Χίο και το Βόρειο Αιγαίο. Νέα συνδρομή στον έντυπο «π» - Κάθε Παρασκευή στην πόρτα σας.
facebook
youtube
instagram
X
