Το ξέσπασμα της πανδημίας COVID-19 και τα μέτρα που λήφθηκαν για τον περιορισμό της εξάπλωσης του κορωνοϊού SARS-CoV-2 αναμφίβολα επηρέασαν τις ζωές των περισσότερων ανθρώπων μέσα στο 2020. Ειδικοί κάνουν λόγο για «παγκόσμια ψυχολογική δυσφορία» εξαιτίας του στρες που περιβάλλει την πανδημία (Tsakmakis et al., 2020).
Η ταχύτητα της εξάπλωσης και της εφαρμογής των περιοριστικών μέτρων ανέτρεψε τις συνθήκες ζωής και εργασίας πολλών ανθρώπων (Dubey et al., 2020∙ Mari et al., 2020). Για ορισμένους, ο ψυχολογικός αντίκτυπος υπήρξε ιδιαίτερα έντονος.
Μερικές από τις πιο συνηθισμένες ψυχολογικές αντιδράσεις υπήρξαν το άγχος, ο φόβος, η ανησυχία, τα καταθλιπτικά συμπτώματα, διαταραχές του ύπνου, η υποχονδρία και οι ιδεοψυχαναγκασμοί για θέματα μόλυνσης και η έντονη καχυποψία, αλλά και η πλήξη, ο θυμός η απογοήτευση, μεταξύ άλλων (Capuzzi et al., 2020∙ Patsali et al., 2020∙ Shuja et al., 2020∙ Voitsidis et al., 2020).
Τόσο εξαιτίας του φόβου, όσο και λόγω των μέτρων κοινωνικής αποστασιοποίησης, αρκετοί αποκόπηκαν από την κοινωνική τους ζωή και τα υποστηρικτικά τους δίκτυα, με συνέπεια να γίνουν εντονότερα τα αισθήματα μοναξιάς, κάτι που μπορεί να επιβαρύνει την ψυχική υγεία τους τόσο βραχυπρόθεσμα, όσο και μακροπρόθεσμα, καθώς μπορεί να οδηγήσει στην εκδήλωση αγχωδών και σωματόμορφων διαταραχών (Πανικός, Ψυχαναγκαστική Διαταραχή, Διάχυτη Αγχώδης Διαταραχή, συμπτώματα μετατραυματικού στρες, Υποχονδρία, κα) (Fiorillo & Gorwood, 2020∙ Inchausti et al., 2020∙ Sauer, Jungmann & Witthöfft, 2020) ή μπορεί να επιδεινώσει ήδη υπάρχουσες σοβαρότερες διαταραχές (πχ. Ψυχώσεις ή διαταραχές διάθεσης) (Dubey et al., 2020∙ Fiorillo & Gorwood, 2020∙ Pedrosa et al., 2020). Η δύσκολη πρόσβαση στις υπηρεσίες υγείας επίσης επιβαρύνει.
Οι υγειονομικοί αποτελούν μια ομάδα που έχει καταπονηθεί και σωματικά και ψυχολογικά την περίοδο αυτή, εξαιτίας των ελλείψεων στο σύστημα υγείας και της αιφνίδιας αύξησης των ασθενών, αλλά και από την αγωνία τους για τη φροντίδα αυτών, τα δυσάρεστα αισθήματα αδυναμίας να σώσουν περισσότερους ή ενοχών για όσους δεν ήταν εφικτό να διασώσουν, από το φόβο της μόλυνσης και από το στίγμα που αντιμετώπισαν από μερίδα συμπολιτών τους. Έχει φανεί ότι είναι πιθανό να εκδηλώσουν άγχος, αϋπνία, συμπτώματα τραυματικού στρες και αλλαγές στη διάθεση (Blekas et al, 2020∙ Inchausti et al., 2020∙ Pedrosa et al., 2020).
Οι ίδιοι οι ασθενείς έρχονται αντιμέτωποι με το φόβο για την εξέλιξη της νόσου και για τη ζωή τους, την απομόνωση, την ντροπή από το κοινωνικό στίγμα και πιθανές ενοχές (Shuja et al., 2020).
Οι ηλικιωμένοι νιώθουν περισσότερο φόβο, άγχος, μοναξιά και μελαγχολία καθώς θεωρούνται μια ευπαθής ομάδα για τον ιό και αποκόπτονται από την ψυχολογική στήριξη των συγγενών τους (Dubey et al., 2020∙ Pedrosa et al., 2020).
Τα παιδιά έχουν χάσει την επαφή με τους συνομηλίκους και τις εξωτερικές δραστηριότητές τους (παιχνίδι, βόλτα, κλπ), και είναι αποδέκτες των φόβων και των εντάσεων των ενηλίκων, ενώ δεν μπορούν να επεξεργαστούν με τον ίδιο τρόπο τον βομβαρδισμό πληροφοριών από τα ΜΜΕ και μπορεί να γίνουν πιο νευρικά και απαιτητικά για να αντιμετωπίσουν όλες αυτές τις αλλαγές (Dubey et al., 2020∙ Pedrosa et al., 2020).
Μια από τις κοινωνικές ομάδες που επίσης αντιμετωπίζει δυσκολίες είναι οι πρόσφυγες, ειδικά στα καμπ, όπου είναι αδύνατη η κοινωνική αποστασιοποίηση, επικρατεί παραπληροφόρηση, τα υγειονομικά μέτρα είναι ελάχιστα ή είναι δυσχερής η πρόσβαση στο σύστημα υγείας και υπάρχει άμεσος κίνδυνος για ταχεία εξάπλωση, (Raju & Ayeb-Karlsson, 2020∙ Rothman, Gunturu & Korenis, 2020).
Ο ιός επηρεάζει και τα άτομα που κάνουν χρήση ουσιών ή έχουν άλλες εξαρτητικές συμπεριφορές. Οι χρήστες ουσιών και αλκοόλ αποτελούν ευάλωτες ομάδες, τόσο εξαιτίας της χρήσης, που επιβαρύνει την υγεία και καθιστά εντονότερες τις επιπτώσεις για όποιον νοσήσει, αλλά και εξαιτίας του στίγματος μπορεί να αποφεύγουν να απευθυνθούν σε υπηρεσίες υγείας ή δεν είναι προσβάσιμες για τους ίδιους, τα θεραπευτικά προγράμματα μπορούν να λειτουργήσουν με τα ηλεκτρονικά μέσα, που δυσχεραίνουν τη συμμετοχή σε ομάδες και δεν επιτρέπουν την άμεση επαφή, ενώ ο φόβος και τα μέτρα με τον εγκλεισμό και την απομόνωση λειτουργούν επιβαρυντικά για την χρήση (Columb, Hussain & O’ Gara, 2020∙ Farhoudian et al., 2020∙ López-Pelayo et al., 2020∙ Ornell et al., 2020∙ Volkow, 2020).
Παρά το ότι έχει παρατηρηθεί μια αρχική μείωση της χρήσης στο πρώτο διάστημα της πανδημίας, ίσως και ως αυτοπροστασία έναντι της ευαλωτότητας στον ιό, οι ειδικοί εκφράζουν ανησυχία για αύξηση της χρήσης μακροπρόθεσμα (EMCDDA, 2020∙ Panagiotidis et al., 2020). Επίσης, φάνηκε σε μερικές έρευνες μια αύξηση στην κατανάλωση κάποιων ουσιών, ειδικά στους σταθερούς χρήστες (Capuzzi et al., 2020∙ Sun et al., 2020) και ότι μια μειοψηφία ξεκίνησε τη χρήση νικοτίνης, αλκοόλ, κάνναβης, διεγερτικών ή οπιοειδών στη διάρκεια της καραντίνας (Rogers et al., 2020).
Σε μερικές χώρες που είναι νόμιμη η χρήση κάνναβης, οι ειδικοί εγείρουν ερωτήματα για την πιθανή αύξηση προβλημάτων που σχετίζονται με τη χρήση της (López-Pelayo et al., 2020) κάτι που έχει παρατηρηθεί μετά την έκθεση σε τραυματικά συμβάντα (Rogers et al., 2020). Μελέτες έδειξαν σε αύξηση της χρήσης της κάνναβης (Γαλλία) και των εισαγωγών στα Επείγοντα από υπερβολική κατανάλωσή της (Ιταλία), δεδομένου και ότι συνδέεται με επιδείνωση των υπαρχόντων ψυχιατρικών συμπτωμάτων (Capuzzi et al., 2020). Ανάλογα, καθώς το αλκοόλ πωλείται νόμιμα ή με κάποιους περιορισμούς, αναμένεται να αυξηθούν τα προβλήματα ψυχική υγείας που σχετίζονται με την κατάχρησή του (Columb, Hussain & O’ Gara, 2020). Σε έρευνα στην Ελλάδα, φάνηκε ότι ο ένας στους πέντε συμμετέχοντες δήλωσε αύξηση της κατανάλωσης και 13,6% ότι έπιναν για να αντιμετωπίσουν το άγχος και την κατάθλιψη (Panagiotidis et al., 2020). Στοιχεία από την ανάλυση των αστικών λυμάτων στην Ελλάδα έδειξαν ότι παρατηρήθηκε υπέρμετρη αύξηση (67%) στην κατανάλωση κοκαΐνης (έως 800 γρ./ημέρα), η μεγαλύτερη που έχει καταγραφεί από το 2010∙ η κατανάλωση αμφεταμίνης αυξήθηκε κατά 650%, σε σύγκριση με το 2019 και κατά 37% η κατανάλωση της μεθαμφεταμίνης∙ ως προς τα ψυχοφάρμακα, η κατανάλωση μιας βενζοδιαζεπίνης (αγχολυτικό) αυξήθηκε κατά 77%, ενώ τα αντικαταθλιπτικά κατά 31% σε σχέση με το 2019 (Γεωργαντά, 2020∙ Μαντούβαλου, 2020, με πληροφορίες από το Τμήμα Χημείας του ΕΚΠΑ).
Στο διάστημα αυτό, παρατηρήθηκε και μια αύξηση των εξαρτητικών συμπεριφορών που δεν σχετίζονται με ουσίες, όπως η κατάχρηση του διαδικτύου (Dong et al., 2020∙ Sun et al., 2020) και ο ηλεκτρονικός τζόγος (Columb, Hussain & O’ Gara, 2020∙ Håkansson, 2020a,b), τόσο από τη μειωμένη δραστηριότητα, από την έλλειψη εσόδων και ως τρόπος να αντιμετωπιστούν τα αρνητικά συναισθήματα (Price, 2020).
Σημαντικό είναι να θυμόμαστε όμως ότι ορισμένες ψυχολογικές αντιδράσεις είναι φυσιολογικές στο πλαίσιο μιας αιφνίδιας κρίσης, αλλά και ότι το να ανήκει κάποιος σε μια από τις ομάδες που αναφέραμε, δε σημαίνει απαραίτητα ότι θα έχει αναπτύξει ψυχολογικό τραύμα, καθώς μπορεί να επιδεικνύει ψυχολογική ανθεκτικότητα (Inchausti et al., 2020), κάτι που μπορεί να ενισχυθεί και σε όσους αντιμετωπίζουν δυσκολίες, με το να υποστηρίξουμε τις πτυχές του εαυτού τους που δεν έχουν επηρεαστεί από τις ψυχολογικές επιπτώσεις της πανδημίας και των περιορισμών. Από προηγούμενες επιδημίες έχει φανεί ότι υπήρξε βοηθητικό το ενδιαφέρον για τα συναισθήματα των οικείων προσώπων και ο χρόνος μαζί τους, η επαναξιολόγηση της υποστήριξης των φίλων, της υγείας και ενός υγιεινού τρόπου ζωής (Tamiolaki & Kalaitzaki, 2020).
Η νέα κατάσταση απαιτεί προσωρινή αλλαγή στην παροχή βοήθειας, επομένως πολλοί ειδικοί καταφεύγουν σε εναλλακτικές στη συμβουλευτική, όπως την τηλεδιάσκεψη με βιντεοκλήση, την τηλεφωνική συμβουλευτική ή ακόμα και την ανταλλαγή μηνυμάτων, κάτι που στερεί πολλές πτυχές της δια ζώσης, με φυσική παρουσία συμβουλευτικής και ψυχοθεραπείας, χωρίς να μπορεί να τις υποκαταστήσει πλήρως και με πληθώρα προβλημάτων (Houssier, et al., 2020), που όμως αποτελεί μια έσχατη λύση για την αποφυγή επιδείνωσης των ψυχοκοινωνικών προβλημάτων των εξυπηρετούμενων (Fiorillo & Gorwood, 2020∙ Liese & Monley, 2020).
Είναι επίσης σημαντικό για τους γονείς να μπορέσουν να θέσουν κάποια όρια στη χρήση των ηλεκτρονικών μέσων στα παιδιά και τους εφήβους. Μπορεί να γίνεται περισσότερη χρήση λόγω της τηλεκπαίδευσης και λόγω των μειωμένων επιλογών για απασχόληση, αλλά είναι απαραίτητο να υπάρχει μέτρο στη χρήση, δηλαδή συγκεκριμένη χρονική διάρκεια και να μην μειώνονται οι ώρες του ύπνου, να διατηρείται ένα σταθερό πρόγραμμα, καθώς και να αξιοποιούνται εναλλακτικές που δε σχετίζονται με ηλεκτρονικά μέσα ή αυτά να χρησιμοποιούνται περισσότερο για επικοινωνία παρά για παιχνίδι (Dubey et al., 2020∙ Fiorillo & Gorwood, 2020∙ UNICEF, 2020∙ WHO, 2020).
Το κέντρο Πρόληψης Χίου Ναυτίλος συνεχίζει να προσφέρει τις υπηρεσίες του για τον κάθε συνάνθρωπό μας που αντιμετωπίζει θέματα εξαρτήσεων, άγχους, μοναξιάς, δυσκολίες στην επικοινωνία και στις σχέσεις, εξαιτίας της νέας πραγματικότητας που βιώνουμε παρέχοντας ατομική συμβουλευτική μέσω τηλεφώνου ή μέσω τηλεδιάσκεψης (Skype, Messenger). Για οποιαδήποτε πληροφορία, παρακαλούμε να προηγηθεί επικοινωνία με το Κέντρο, στα τηλέφωνα: 22710-20838 και 22710-40704 ή στην ηλεκτρονική μας διεύθυνση: kphiou@otenet.gr.
Ακολουθήστε μας στο Google News. Μπείτε στην Viber ομάδα μας και δείτε όλες τις ειδήσεις από τη Χίο και το Βόρειο Αιγαίο. Νέα συνδρομή στον έντυπο «π» - Κάθε Παρασκευή στην πόρτα σας.
facebook
youtube
instagram
X
