Προσκυνώ τη χάρη σου… προσκυνηματικέ τουρισμέ μου

Ταξιδεύοντας από τις πόλεις τους με προορισμό τα μαντεία και τα Ασληπιεία οι αρχαίοι Έλληνες, ως μεμονωμένοι προσκυνητές, δύσκολα θα είχαν υπολογίσει ότι άνοιγαν πρώτοι τον κύκλο των θρησκευτικών ή προσκυνηματικών περιηγήσεων. Η θρησκευτική πίστη αποτέλεσε, σε μαζική ή ατομική μορφή, ένα από τα ισχυρότερα κίνητρα επιθυμίας μετακίνησης ανθρώπων σε όλες τις ιστορικές περιόδους της ανθρωπότητας και παραμένει μέχρι τις μέρες μας.

Στη σύγχρονη μορφή του τουρισμού ο θρησκευτικός και ο προσκυνηματικός διακρίνονται μεταξύ τους. Ο προσκυνηματικός τουρισμός, υποκινούμενος μόνο από τη δύναμη της πίστης, είναι ένα ταξίδι τόσο εξωτερικό, προς τον ιερό προορισμό, όσο και εσωτερικό με την έννοια μιας διανοητικής διαδρομής που κινείται στην πνευματική διάσταση αποσκοπώντας αποκλειστικά στην ψυχική ανάταση του προσκυνητή παραμένοντας αποκομμένος από κάθε είδους άλλες ωφέλειες και δραστηριότητες.

Ο  θρησκευτικός τουρισμός, ανεπτυγμένος με ταχύτατους ρυθμούς κατά τα τελευταία χρόνια στο πλαίσιο της παγκόσμιας τουριστικής δραστηριότητας, αποτελεί ένα τουριστικό προϊόν που στοχεύει κατά κύριο λόγο στην αναψυχή και γενικότερη αποκόμιση ωφελειών του τουρίστα, συνδυαζόμενο με άλλης μορφής ενασχολήσεις και ενδιαφέροντα, πέραν της θρησκευτικής πίστης.

250 εκ. άνθρωποι ταξιδεύουν για θρησκευτικούς λόγους

Στη σύγχρονη βιομηχανία του τουρισμού υπολογίζεται ότι ο θρησκευτικός τουρισμός είναι η  αιτία για τη μετακίνηση περισσότερων από 250 εκατομμύρια ανθρώπων σε ολόκληρο τον πλανήτη κάθε χρόνο, γεγονός που τον καθιστά το ταχύτερα αναπτυσσόμενο τουριστικό προϊόν μετά το 2007.

Οι θρησκευτικοί επισκέπτες προέρχονται κυρίως από τις μεγαλύτερες ηλικιακές ομάδες, ανήκουν συνήθως στη μεσαία ή στην ανώτερη εισοδηματική τάξη, δαπανούν σχετικά υψηλά χρηματικά ποσά στις μετακινήσεις τους και συμπεριλαμβάνονται στους «repeaters», δηλαδή τουρίστες που τείνουν να επαναλάβουν το ταξίδι τους.

Η έντονη αυτή οικονομική δραστηριότητα που συνοδεύει την ανάγκη των ανθρώπων για θρησκευτικές μετακινήσεις, δημιούργησε πολλά τουριστικά γραφεία σε ολόκληρο τον κόσμο εξειδικευμένα στον θρησκευτικό και προσκυνηματικό τουρισμό και στη διοργάνωση ταξιδιών σε προορισμούς με έντονο θρησκευτικό ενδιαφέρον.

Οι θρησκευτικοί πόροι

Οι θρησκευτικοί - πολιτιστικοί πόροι που αφορούν τον θρησκευτικό τουρισμό ταξινομούνται σήμερα σε 11 διαφορετικές κατηγορίες:

• Θρησκευτικώς ενεργά κτίσματα
• Θρησκευτικώς ανενεργά κτίσματα
• Θρησκευτικοί χώροι ως κέντρα έρευνας
• Θρησκευτικά μουσεία
• Εκθεσιακοί χώροι θρησκευτικών αντικειμένων
• Θρησκευτικά σύμβολα
• Ιεροί φυσικοί πόροι
• Περιοχές δράσης ιερών προσώπων
• Θρησκευτικές διαδρομές
• Θρησκευτικές εκδηλώσεις - θρησκευτικοί χοροί
• Θρησκευτικά συνέδρια

Με μεγάλες προοπτικές ανάπτυξης

Μια ορθολογική εθνική πολιτική που στοχεύει στην ανάπτυξη του θρησκευτικού τουρισμού, θα πρέπει να συμπεριλαμβάνει απαραίτητα την εξασφάλιση της σύμφωνης γνώμης και συμμετοχής της Εκκλησίας, την όσο το δυνατόν πιο πλήρη καταγραφή των πολιτιστικών και θρησκευτικών πόρων της χώρας, την ανάληψη δράσεων προστασίας τους, τη συμμετοχή και το συντονισμό όλων των εμπλεκομένων με άμεσο ή έμμεσο τρόπο δημόσιων και ιδιωτικών φορέων εξασφαλίζοντας συνεργασία και συλλογικότητα, την ενημέρωση του τοπικού πληθυσμού για τα οφέλη ανάπτυξης του θρησκευτικού τουρισμού, την προώθηση των απαιτούμενων προγραμμάτων κατάρτισης και εκπαίδευσης, την ανάληψη των απαραίτητων επενδύσεων σε υποδομές και την ενίσχυση μιας κατάλληλης επιχειρηματικότητας.

Οι δυνητικοί ορθόδοξοι επισκέπτες

Το ποσοστό των ορθόδοξων αλλοδαπών χριστιανών είναι αξιόλογο με την ορθόδοξη Εκκλησία να κατατάσσεται στην τρίτη θέση του κόσμου με περίπου 250 εκατομμύρια οπαδούς, μετά την καθολική Εκκλησία και το Ισλάμ. Ιδιαίτερα ελπιδοφόρα για την προσέλκυση θρησκευτικών τουριστών διαφαίνεται η αγορά της Ρωσίας και των ορθόδοξων χωρών του πρώην ανατολικού μπλοκ όπως η Σερβία ή η Ουκρανία. Ιδιαίτερη προσοχή θα πρέπει να δοθεί στην ραγδαία αναπτυσσόμενη αγορά της Ρωσίας, όχι μόνο λόγω του πληθυσμιακού μεγέθους της αλλά και βάσει στοιχείων διαπίστωσης ότι η Ρωσία έφτασε να αποτελεί κατά τα τελευταία χρόνια για τη χώρα μας την 3η κατά σειρά χώρα - πηγή προέλευσης εισερχόμενου τουρισμού έχοντας ξεπεράσει άλλες παραδοσιακά ισχυρές αγορές όπως είναι η Γαλλία και η Ιταλία, καθώς και του γεγονότος ότι οι Ρώσοι τουρίστες δαπανούν τα περισσότερα χρήματα στις διακοπές τους από όλες τις βασικές χώρες στόχευσης του ελληνικού τουρισμού.

Σύμφωνα με το Ξενοδοχειακό Επιμελητήριο Ελλάδος, οι σημαντικότεροι δυνητικοί θρησκευτικοί επισκέπτες εισερχόμενου τουρισμού στην Ελλάδα είναι:

•  Ρώσοι, Σέρβοι, Βούλγαροι, Ρουμάνοι και Κύπριοι ορθόδοξοι χριστιανοί.
• Ορθόδοξοι χριστιανοί της Αιγύπτου (υπολογίζονται σε περίπου 300.000).
•  Ορθόδοξοι χριστιανοί από τις ασιατικές χώρες Συρία, Λίβανο και Ιράκ.
• Απόδημοι Έλληνες από βόρειες και δυτικές ευρωπαϊκές χώρες, Αμερική, Αυστραλία, και Αφρική.
• Πανεπιστημιακές ομάδες θρησκευτικών, βυζαντινών και αρχαιολογικών σπουδών
• Διεθνείς ερασιτεχνικοί σύλλογοι αγιογραφίας, ζωγραφικής και γλυπτικής.

 Τέλος, θα πρέπει να τονιστεί ιδιαίτερα και να ληφθεί σοβαρά υπόψη η δυνατότητα αξιοποίησης του σημαντικού αριθμού ομογενών που θα μπορούσαν με βασικό κίνητρο τη θρησκευτική Ελλάδα να προσελκυθούν, συνδυάζοντας τις εκδηλώσεις πίστης με τις υπόλοιπες πλούσιες δυνατότητες του τόπου.

Ο θρησκευτικός τουρισμός άλλωστε, παρουσιάζει ανθεκτικότητα σε περιόδους κρίσης σαν αυτή που βιώνουμε, με τους θρησκευτικούς τουρίστες να χαρακτηρίζονται από «επαναληπτικότητα» των επισκέψεών τους, σε αντίθεση με τον τουρισμό διακοπών αναψυχής που θεωρείται πολυτέλεια.

Η ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ ΤΩΝ ΘΡΗΣΚΕΙΩΝ

Από τις υπάρχουσες θρησκείες οι κυριότερες μονοθεϊστικές είναι ο Χριστιανισμός, που διαιρείται στις διάφορες εκκλησίες και δόγματα (Καθολικοί, Ορθόδοξοι, Προτεστάντες κ.ά.), ο Ισλαμισμός και ο Ιουδαϊσμός. Άλλες πολύ διαδεδομένες θρησκείες είναι ο Βουδισμός και ο Ινδουισμός . Ένα μεγάλο ποσοστό του παγκόσμιου πληθυσμού, άνω του 13%, καταλαμβάνει ο αθεϊσμός. Στον Πίνακα αποτυπώνονται οι εκτιμώμενοι πληθυσμοί των οπαδών των παγκόσμιων θρησκειών καθώς και τα αντίστοιχα ποσοστά.

ΜΟΛΙΣ 6 ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΟΜΕΝΑ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΑ ΜΝΗΜΕΙΑ

Ο  Παγκόσμιος Οργανισμός Τουρισμού (Π.Ο.Τ.), εντόπισε στην Ελλάδα σε μια αρχική καταγραφή 280 περιοχές θρησκευτικού ενδιαφέροντος. Πλήθος πρωτοχριστιανικών, βυζαντινών και μεταβυζαντινών εκκλησιών, ξωκλήσια, μοναστήρια, μετόχες και σκήτες με ψηφιδωτά, αγιογραφίες και εικόνες, διάσπαρτα σε πόλεις και χωριά και συνδυαζόμενα με χριστιανικές εορτές και πανηγύρεις μεγάλης σπουδαιότητας, συνδέουν πνευματικά τη θρησκευτική λατρεία με την τέχνη, την αρχιτεκτονική, την παράδοση και τον πολιτισμό. Δυστυχώς μόλις 6 ελληνικά θρησκευτικά μνημεία είναι ενταγμένα στον κατάλογο μνημείων και τόπων φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς της UNESCO, γεγονός που σημαίνει απώλεια προβολής, προστασίας και βοήθειας για την πλειονότητα των θρησκευτικών πόρων της χώρας. Τα έξι αυτά μνημεία είναι:

1.  Το Άγιο Όρος.
2. Τα Μετέωρα
3. Τα παλαιοχριστιανικά και βυζαντινά μνημεία της Θεσσαλονίκης.
4. Η βυζαντινή πολιτεία του Μυστρά.
5.  Οι Μονές Δαφνίου, Οσίου Λουκά και Νέα Μονή Χίου.
6. Το Σπήλαιο της Αποκάλυψης, η Μονή του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου και η Χώρα Πάτμου.

Ενδεικτική του μεγάλου πλήθους διαθέσιμων προσκυνημάτων που δηλώνει το πλούσιο και διάσπαρτο δυναμικό θρησκευτικών πόρων, είναι η καταγραφή 889 προσκυνημάτων κατανεμημένων σε κάθε νομό της χώρας.

Η δωδεκάμηνη γεωγραφική διάχυση του τουρισμού άλλωστε είναι εφικτή καθώς η θρησκευτική πίστη είναι ένα τέτοιο χαρακτηριστικό που μπορεί να εκδηλώνεται ολόκληρο το έτος.

ΝΗΣΙ ΜΕ ΕΝΤΟΝΟ ΚΑΙ ΔΙΑΣΠΑΡΤΟ ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟ ΑΠΟΤΥΠΩΜΑ

• Με προσεκτικό σχεδιασμό η Χίος έχει όλες τις προϋποθέσεις μετατροπής της σε σημαντικό προορισμό θρησκευτικού τουρισμού. Φτάνει να αντιληφθεί την αναγκαιότητα…

Η ισχυρή παρουσία της Χίου κατά την ιστορική περίοδο της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, εποχή στην οποία χρονολογούνται τα σπουδαιότερα μνημεία της ορθόδοξης πίστης, έχει προικοδοτήσει το νησί με αξιόλογα θρησκευτικά μνημεία, τα περισσότερα από τα οποία διατηρούν τη χρήση τους ως λατρευτικοί χώροι.

Δυο από αυτά ανήκουν στην πρώτη Χριστιανική περίοδο, το Πρωτοχριστιανικό Βαπτιστήριο στον Εμπορειό και η παλαιοχριστιανική βασιλική του Αγίου Ισιδώρου, όπου βρίσκονται και οι τάφοι των μαρτύρων Ισιδώρου και Μυρώπης.

Ένα προσκύνημα στη Χίο μπορεί να φέρει τον προσκυνητή σε επαφή με τεμάχια των ιερών λειψάνων του Αποστόλου Θωμά και του Αγίου Ισιδώρου. Πρωτίστως όμως θα αναπνεύσει την ευλαβικότητα των κατοίκων του νησιού, με μεγαλύτερη απόδειξη ότι στο διάβα της ιστορίας του, ακόμα και σε πιο σύγχρονες εποχές, τη Χίο λάμπρυνε η καταγωγή ή διέλευση σπουδαίων ασκητών της Ορθοδόξου πίστεως.

ΕΝΑ ΕΜΒΛΗΜΑ ΜΕ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΛΑΜΨΗ

Τι είναι αυτό; Ο Κύρος Διονύσιος αναρωτήθηκε φωναχτά, δείχνοντας το έμβλημα προστασίας από την UNESCO δίπλα σε φωτογραφία της Νέας Μονής. Ο μακαριστός Μητροπολίτης, στην ποιμαντορία του οποίου, συγκεκριμένα το 1990,  η Νέα Μονή είχε τύχει της εμβληματικής αυτής διάκρισης, παράλληλα με δυο ακόμα εξέχουσες Μονές στον ελλαδικό χώρο, της Μονής Δαφνίου και του Οσίου Λουκά, δεν είχε αντιληφθεί τη σημασία.

Ο Εκπαιδευτικός Επιστημονικός και Πολιτιστικός Οργανισμός των Ηνωμένων Εθνών (UNESCO) με τη Συνθήκη για την προστασία της Παγκόσμιας Πολιτιστικής και Φυσικής Κληρονομιάς δεσμεύει τα κράτη που συμμετέχουν ότι οι χώροι που επιλέγονται στην εθνική επικράτειά τους και έχουν εγγραφεί στον Κατάλογο της Παγκόσμιας Κληρονομιάς, αποτελούν, με κάθε επιφύλαξη της εθνικής κυριαρχίας και των δικαιωμάτων ιδιοκτησίας, παγκόσμια κληρονομιά, «για την προστασία της οποίας είναι υπεύθυνη η διεθνής κοινότητα, που πρέπει να εργαστεί ως σύνολο για αυτό τον σκοπό».

Κοντολογίς ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών αναγνωρίζει τη σημασία της Νέας Μονής για την ταυτότητα της παγκόσμιας κληρονομιάς. Εμείς την έχουμε υποτιμημένη.

ΤΑ ΚΟΡΥΦΑΙΑ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΑ ΜΝΗΜΕΙΑ ΤΗΣ ΧΙΟΥ

• Παλαιοχριστιανική βασιλική στον Εμπορειό
• Παλαιοχριστιανική βασιλική του Αγίου Ισιδώρου (4ος αι.)
• Νέα Μονή (1042).
• Άγιος Γεώργιος Συκούσης (12ος ή 13ος αι.)
• Παναγία η Κρήνα (1287)
• Άγιοι Απόστολοι Πυργίου (13ος αι.)
• Άγιος Νικόλαος (Βυζαντινό Κάστρο)
• Παναγία Σικελιά Διδύμας (13ος αι.)
• Παναγία η Αγιογαλούσαινα (13ος αι.)
• Ιερά Μονή Παμμεγίστων Ταξιαρχών (Νένητα), (1305)
• Παναγία Αγρελωπού ή Αγρελωπούσαινα (Καλαμωτή), (14ος αι.)
• Άγιος Ιωάννης Αργέντη (Παλαιός Καταρράκτης), (14ος αι.)
• Παλαιός Ταξιάρχης (Μεστά),( 15ος αι.)
• Αγία Μαρκέλλα (Βολισσός), (1500)
• Ιερά Μονή Αγίων Πατέρων (Καρυές), (1570)
•  Ιερά Μονή Μουνδών Διευχών (έτος ανακαινίσεως 1582)
•  Ιερά Μονή Ζωοδόχου Πηγής (17ος αι.)
• Μέγας Ταξιάρχης (Ανάβατος), (1882)
• Άγιος Γεώργιος (Ανάβατος)
• Μέγας Ταξιάρχης (Μεστά), (19ος αι.)
• Ιερά Μονή Παναγίας Μυρτιδιωτίσσης Βροντάδου (1887)
• Ιερά Μονή Αγίας Ματρώνας της Χιοπολίτιδας (Χάλανδρα Μέσα Διδύμας)
• Ιερός Μητροπολιτικός Ναός Χίου (1888)

ΕΝΑ ΑΠΕΡΑΝΤΟ ΑΓΙΟΝΗΣΙ

Την ένταξη της Χίου στους προορισμούς με ισχυρό θρησκευτικό χαρακτήρα ενισχύει η καταγωγή ή η μαρτυρική κατάληξη δεκάδων μαρτύρων, νεομαρτύρων ή ισχυρών πνευματικών μορφών. Ο μακρύς κατάλογος διαρκώς διευρύνεται με πιο πρόσφατη την αγιοκατάταξη του Οσίου Νικηφόρου του Λεπρού από την Ιερά Σύνοδο. Ο κατάλογος αυτός δικαίως ενισχύει τη Χίο με το όνομα «αγιονήσι».

• Αγγελής ο Αργείος, μαρτύρησε στο νησί μας το 1813
• Αθανάσιος ο Πάριος, Όσιος, μόπνασε στη Χίο, κοιμηθείς το 1813
• Ανδρέας (Αργέντης) ο Χίος, μαρτύρησε στην Κωνσταντινούπολη το 1464
• Άνθιμος ο εν Κεφαλληνία, Όσιος, μόνασε στη Χίο, κοιμηθείς το 1782
• Άνθιμος ο Χίος, Όσιος. Εκοιμήθη το 1960.
• Γεώργιος ο Χιοπολίτης, μαρτύρησε στις Κυδωνιές το 1807.
• Δημήτριος ο Χίος, μαρτύρησε στην Κωνσταντινούπολη το 1802
• Θεόφιλος ο Ζακάνθιος, μαρτύρησε στη Χίο το 1635
• Ισίδωρος ο εξ Αλεξανδρείας, μαρτύρησε στη Χίο κατά τα μέσα του 3ου αιώνα.
• Μακάριος ο Κορίνθου, μόνασε στη Χίο και εκοιμήθη το 1805.
• Μανουήλ ο Κρης, μαρτύρησε στη Χίο το 1792.
• Μάρκος ο νέος, μαρτύρησε στη Χίο το 1801.
• Μαρκέλλα η Χία, μαρτύρησε στη Χίο κατά τα τέλη του 3ου αιώνα.
• Ματρώνα η Χιοπολίτιδα, κοιμηθείσα στη Χίο το 1462.
• Μυρώπη η εξ Εφέσου, μαρτύρησε στη Χίο κατά τα μέσα του 3ου αιώνα.
• Νήφων ο Χίος, Όσιος, κοιμηθείς στη Σκιάθο το 1809.
• Νικήτας, Ιωάννης και Ιωσήφ, ιδρυτές της Νέας Μονής, έλαμψαν στη μοναστική άσκηση κατά τα μέσα του 11ου αιώνα.
• Νικήτας ο Νισύριος, μαρτύρησε στη Χίο το 1732.
• Νικηφόρος ο Χίος, κοιμηθείς το 1821.
• Νικόλαος ο Χίος, μαρτύρησε στη Χίο το 1754.
• Ονούφριος ο εκ Τυρνάβου, μαρτύρησε στη Χίο το 1754.
• Παρθένιος, Μητροπολίτης Χίου και μετέπειτα Οικουμενικός Πατριάρχης. Μαρτύρησε στην Κωνσταντινούπολη το 1657.
• Παρθένιος ο Χίος, Όσιος, κοιμηθείς το 1883.
• Σταμάτιος, Ιωάννης και Νικόλαος εκ Σπετσών. Μαρτύρησαν στη Χίο το 1822.
• Μάρτυρες τρεις Παρθένοι εκ Χίου.

Η συμβολή των οθωμανικών μνημείων στην ανάπτυξη του πολιτιστικού τουρισμού της Χίου

Γράφει η Πανωραία Πουλάκη, Υποψήφια Διδάκτωρ Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων Πανεπιστημίου Αιγαίου

Το ενδιαφέρον για την ιστορία, τον πολιτισμό και τη θρησκεία αυξάνεται με έντονους ρυθμούς τα τελευταία χρόνια. Η Χίος διαθέτει ιδιαίτερα σημαντική πολιτιστική κληρονομιά με πολυάριθμα βυζαντινά μνημεία, πολλά αξιόλογα αρχαιολογικά ευρήματα, πλούσια εκθέματα σε μουσεία, κάστρα, μοναστήρια, εκκλησίες, κ.ά.. Τα αξιόλογα θρησκευτικά-πολιτιστικά αξιοθέατα αποτελούν αναπόσπαστο τμήμα της εθνικής κληρονομιάς και προσελκύουν τουρίστες, οι οποίοι μπορούν να αποτελέσουν στοιχείο προωθητικό της ανάπτυξης του πολιτιστικού τουρισμού.

Στην περίπτωση της Χίου, σημαντική θέση στην πολιτιστική κληρονομιά της κατέχουν τα μνημεία της Οθωμανικής Κυριαρχίας. Ο πολιτιστικός πλούτος της Χίου σε συνδυασμό με την αυξημένη προσέλευση Τούρκων τουριστών μπορεί να αποτελέσει σημαντικό μοχλό οικονομικής ανάπτυξης. Ενδεικτικά, αναφέρουμε τα πιο σημαντικά μνημεία, όπως:

• Μετζητιέ Τζαμί ή Τζαμί Σουλτάν Μετζήτ: Ανατολικά της πλατείας Βουνακίου υψώνεται Τζαμί. Πρόκειται για το μεγαλύτερο τέμενος της πόλης και κτίστηκε το 1843-1846. Διατηρεί τον μιναρέ του και κρήνη στην αυλή. Μετά την απελευθέρωση χρησιμοποιήθηκε ως Αρχαιολογικό Μουσείο και σήμερα στεγάζει βυζαντινά και μεταβυζαντινά ευρήματα.
• Μπαϊρακλή Τζαμί ή Τέμενος Μπαϊρακλή: Βρίσκεται στην οδό Αγίου Γεωργίου, στο βυζαντινό Κάστρο. Χτίστηκε στις αρχές του 20ου αιώνα, στα ερείπια παλαιότερου τεμένους.
• Οθωμανικά Λουτρά, (Χαμάμ), στο Κάστρο της Χίου: Στη βόρεια πλευρά του Κάστρου διασώζεται συγκρότημα τουρκικών λουτρών με τις χαρακτηριστικές θολωτές στέγες. Δεύτερο τουρκικό χαμάμ υπάρχει κοντά στην περίμετρο του κάστρου, νοτιοδυτικά του πρώτου. Τα οθωμανικά λουτρά στο Κάστρο της πόλης αποτελούν και χώρο πολιτιστικής δραστηριότητας.
• Κοιμητήριο (Νεκροταφείο) Οθωμανών : Στο Κάστρο υπάρχει και το παλαιό νεκροταφείο επιφανών Οθωμανών. Σε αυτό έχουν ενταφιαστεί από το 1822 μέχρι το 1890 σημαντικοί Τούρκοι, μεταξύ των οποίων και ο Καρά-Αλής, Καπετάν Πασάς του τουρκικού στόλου του οποίου τη ναυαρχίδα ανατίναξε ο  Κωνσταντίνος Κανάρης το 1822.
• Οθωμανικό Ιεροδιδασκαλείο ή Μεντρεσές: Η Οθωμανική Σχολή βρίσκεται στο Κάστρο της πόλης.
• Οσμανιέ Τζαμί: Βρίσκεται στη συνοικία Φραγκομαχαλά της πόλεως της Χίου. Αποτελείται από ένα ενιαίο τετράγωνο χώρο με μία θύρα εισόδου και υπερώο στη δυτική πλευρά, το οποίο εξυπηρετεί την πρόσβαση στον μιναρέ. Διαθέτει δύο αύλειους χώρους, καθώς και προσκτίσματα-βοηθητικούς χώρους. Κτίσθηκε το 1892.
• Χαμηδιέ Τζαμί: Βρίσκεται κοντά στην πλατεία του Κάστρου της Χίου και πρόκειται για κτίσμα του 1892.
• Κτήμα Μουφτή: Σώζονται ερείπια του κτήματος αυτού στο Βαρβάσι της Χίου, το οποίο ανήκε στον μουσουλμάνο ιερωμένο και ερμηνευτή του Κορανίου.
• Κρήνη Μελέκ Πασά: Κατασκευάστηκε το έτος 1768 με χορηγία του Μελέκ Μεχμέτ Πασά, σπουδαίου αξιωματούχου και από σημαντικό οίκο Οθωμανών χιώτικης καταγωγής. Ενδιαφέρον έχει ο γλυπτός διάκοσμος όπως και τα εγκωμιαστικά επιγράμματα για τον ιδρυτή του μνημείου. Στην δυτική πλευρά ο Μελέκ Πασάς δηλώνει την χιώτικη καταγωγή του.
• Κρήνη Αμπντούλ Χαμίντ: Η εντυπωσιακή Κρήνη του Αμπντούλ Χαμίντ δεσπόζει ως εξαιρετικό μνημείο στην πλατεία Βουνακίου της Χίου. Είναι κτίσμα του 19ου αι.
• Κρήνες στο Κάστρο και στον Κάμπο: Πολλές και ενδιαφέρουσες είναι οι Κρήνες που χτίστηκαν από τους Οθωμανούς, τόσο στο Φρούριο της Χίου, όσο και στον παραδοσιακό οικισμό του Κάμπου.

Η πολιτιστική κληρονομιά της Χίου αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της σύγχρονης ζωής, σημείο αναφοράς και μέσο ανάπτυξης και θετικών αλλαγών. Επιβάλλεται να ενισχυθεί η συνειδητοποίηση ότι η πολιτιστική κληρονομιά συνιστά βασικό πόρο, που θα πρέπει να προστατεύεται αυστηρά, προκειμένου να διασφαλιστούν η ποιότητα ζωής των κατοίκων και το μέλλον των ιστορικών πόλεων.

Στο πλαίσιο αυτό, την περίοδο Απριλίου-Ιουνίου 2015 διεξήχθη από τη γράφουσα πρωτογενής εμπειρική έρευνα με σκοπό να αποτυπώσει την υπάρχουσα κατάσταση ανάπτυξης του πολιτιστικού τουρισμού στη Χίο, να αναδείξει το ρόλο των Οθωμανικών Μνημείων σ’ αυτόν και να προτείνει μέτρα πολιτικής για την ανάπτυξη του πολιτιστικού τουρισμού, μέσω της συμβολής των Οθωμανικών Μνημείων της Χίου. H συγκεκριμένη έρευνα εντοπίστηκε από τον Γερμανικό Εκδοτικό Οίκο Lambert Academic Publishing και εκδόθηκε μονογραφία στην αγγλική γλώσσα το 2016 με τίτλο «Ottoman Monuments of Chios and Cultural Tourism» με δεύτερο συγγραφέα τον Καθηγητή κ. Δημήτρη Λαγό. Η εν λόγω έκδοση διακρίθηκε στα Βραβεία Αριστείας του Πανεπιστημίου Αιγαίου το 2016.

Οι ερωτηθέντες που επιλέχθηκαν για να συμμετάσχουν σε αυτήν την έρευνα ήταν ο Δημόσιος Τομέας (Περιφερειακή Ενότητα Χίου και Δήμος Χίου), που εμπλέκεται με τον τουρισμό, τα Ταξιδιωτικά Γραφεία της Χίου, και οι Τούρκοι τουρίστες στο νησί της Χίου. Οι Τούρκοι τουρίστες ήταν άνδρες και γυναίκες ηλικίας από 18 έως 65 ετών. Οι περισσότεροι τουρίστες από την Τουρκία κατοικούσαν στη Σμύρνη, με ποσοστό 65%, το 18% ήταν κάτοικοι του Τσεσμέ και το 12% ήταν κάτοικοι της Κωνσταντινούπολης, ενώ  το υπόλοιπο 5% κατοικούσε σε άλλες περιοχές της χώρας.

Σύμφωνα με τα ευρήματα της πρωτογενούς έρευνας η Χίος ως πολιτιστικός προορισμός δεν έχει αναπτυχθεί αρκετά, αλλά υπάρχουν πολλές δυνατότητες ανάπτυξης. Το νησί έχει όλες τις απαραίτητες προϋποθέσεις για την περαιτέρω ανάπτυξη του πολιτιστικού τουρισμού σε συνδυασμό με άλλες ειδικές και εναλλακτικές μορφές. Για το λόγο αυτό προτείνεται να αναπτυχθεί ένα πλαίσιο τουριστικής πολιτικής και στρατηγικής που θα απομακρύνει τα εμπόδια και θα εκμεταλλευτεί τα συγκριτικά πλεονεκτήματα της νήσου. Παράλληλα, η τουρκική αγορά είναι μια πολλά υποσχόμενη αγορά, ειδικά για τα νησιά του Βορείου και Ανατολικού Αιγαίου.

Σύμφωνα με τα ευρήματα της έρευνας η διάρκεια παραμονής των Τούρκων στη Χίο κυμαίνεται από αρκετές ώρες έως αρκετές ημέρες. Οι Τούρκοι επισκέπτονται τη Χίο καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους αποτελώντας σπουδαία οικονομική ανάσα. Οι περισσότεροι Τούρκοι που επισκέπτονται την Ελλάδα είναι μεταξύ των μεσαίων και ανώτερων κοινωνικών και οικονομικών στρωμάτων με οικονομική ισχύ. Η επισκεψιμότητα των Τούρκων στο νησί είναι πολύ μεγάλη, αλλά επικεντρώνεται κυρίως σε μονοήμερες και διήμερες επισκέψεις και παραμένει περιορισμένη στα όρια της πόλης. Η Χίος δεν έχει επιλεγεί από αυτούς τους συγκεκριμένους τουρίστες για διακοπές αρκετών ημερών. Οι μεσαίες ηλικιακές ομάδες εμφανίζουν έντονη κινητικότητα προς τη Χίο αλλά και επιθυμία να γνωρίσουν καλύτερα το νησί. Οι Τούρκοι τουρίστες στην πλειονότητά τους δεν γνωρίζουν τα Οθωμανικά Μνημεία της Χίου. Από όλα τα Οθωμανικά Μνημεία του νησιού, υψηλή επισκεψιμότητα σημειώνουν αυτά  που βρίσκονται μέσα στην πόλη και γύρω της.

Βασικοί παράγοντες που εμποδίζουν την ανάπτυξη του πολιτιστικού τουρισμού στη Χίο είναι η έλλειψη τουριστικού σχεδιασμού, η ελλιπής προβολή των Οθωμανικών Μνημείων και η αδυναμία συντονισμού εργασιών όλων των φορέων. Απαιτείται η δημιουργία ενός διαφοροποιημένου και υψηλής ποιότητας πολιτιστικού τουριστικού προϊόντος, ώστε να καταστεί η Χίος σημαντικός προορισμός και στοχευμένη διαφήμιση των Οθωμανικών Μνημείων, για να γίνουν γνωστά στον ευρύτερο τουριστικό πληθυσμό της γειτονικής Τουρκίας. Άλλωστε, η Χίος ευνοείται από την εγγύτητα προς τις ακτές της Μικράς Ασίας και τη συχνότητα των δρομολογίων που τη συνδέουν με την Τουρκία. Επισημαίνουμε βέβαια ότι τα Οθωμανικά Μνημεία είναι πολύ καλά συντηρημένα και τα περισσότερα από αυτά έχουν αξιοποιηθεί κατά τον καλύτερο δυνατό τρόπο.

Σαφέστατα, η σωστή διαχείριση των Οθωμανικών Μνημείων στη Χίο άπτεται τόσο της ιστορικής και πολιτιστικής κληρονομιάς, όσο και της κοινωνικής και οικονομικής τους διάστασης. Επιβάλλεται, να βρεθούν οι κατάλληλες πολιτικές οργάνωσης αυτών των ιστορικών τόπων, ώστε οι πολιτιστικοί τουρίστες να αποκομίζουν τις καλύτερες  εντυπώσεις ως προς την φιλοξενία και εξυπηρέτησή τους κατά την παραμονή τους στο νησί.

Γιατί χάνουμε το τρένο του θρησκευτικού τουρισμού;

• Ισόποση η ευθύνη Εκκλησίας και επιχειρήσεων τουρισμού για τις πολύ περιορισμένες επιδόσεις του νησιού.

Του Νίκου Γεωργούλη

Η πίεση σειράς δημοσιευμάτων είχε σύρει (το χειμώνα του 2013, αν δεν με απατά η μνήμη μου) τον Σεβασμιώτατο Χίου να καταρτίσει Επιτροπή για τον Προσκυνηματικό Τουρισμό. Επικεφαλής της είχε τοποθετήσει τον αείμνηστο πρωτοσύγγελο της Ιεράς Μητροπόλεως π. Γεώργιο Λιαδή. Πρόσκληση για συμμετοχή στη συνεδρίαση είχα λάβει προσωπικά, υπέθεσα ως εκ της εμπειρίας διαχείρισης των συνοδών χώρων του Ναού της Παναγίας Αγιογαλούσαινας. Απ’ τα πρώτα λεπτά της συνεδρίασης διέκρινα ότι δεν υπήρχε το κατάλληλο υπόβαθρο να αποδώσει. «Που είναι οι επαγγελματίες του τουρισμού;», διερωτήθηκα, για να λάβω την απάντηση ότι η Εκκλησία δεν έχει κανένα ρόλο να εμπλέκεται με ιδιώτες επαγγελματίες.

Ως εκεί ήταν. Κάθε προσδοκία για ένα ξεκίνημα προσέκρουε στην εκκλησιαστική λογική «τι δουλειά έχει η Εκκλησία με τους ιδιώτες τουριστικούς επαγγελματίες». Φυσική συνέχεια της Επιτροπής τα ίχνη της σήμερα να αγνοούνται.

Ο θρησκευτικός / προσκυνηματικός τουρισμός έχει την πλεονάζουσα προϋπόθεση ότι είναι χορός για δυο. Ούτε η Εκκλησία είναι σε θέση να παραστήσει τον επαγγελματία του τουρισμού, ούτε ο τελευταίος να υποκαταστήσει τον πνευματικό ρόλο της Εκκλησίας. Αμφότερων η συνεργασία είναι απαραίτητη για να προκύψει αποτέλεσμα.

6 αποτρεπτικοί παράγοντες

Ειδικότερα το νησί μας στερείται της «ευλογίας» του θρησκευτικού τουρισμού για 6 βασικές αιτίες:

1. Η Εκκλησία της Χίου δεν έχει αντιληφθεί επαρκώς τα οφέλη που προκύπτουν και για την τοπική κοινωνία και για τα ίδια τα θρησκευτικά μνημεία.
2. Υπάρχουν ακόμα αντιλήψεις ότι η ανάπτυξη του θρησκευτικού τουρισμού ενδέχεται να προσβάλλει την ιερότητα των θρησκευτικών χώρων.
3. Εκκλησία και τοπική κοινωνία δεν έχουν ακόμα συνειδητοποιήσει τη σημασία των θρησκευτικών μνημείων.
4. Δεν υπάρχει υποδομή κλινών σε μοναστηριακούς ή άλλους θρησκευτικούς χώρους, κι όπου υφίσταται είναι σε υποβαθμισμένη κατάσταση.
5. Δεν έχει επιδιωχθεί η απαραίτητη διασύνδεση με άλλες Ιερές Μητροπόλεις εντός ή εκτός Ελλάδος.
6. Οι τοπικοί τουριστικοί πράκτορες αδιαφόρησαν για την προσέλκυση θρησκευτικού τουρισμού.

Στοίχημα με βέβαιη προοπτική

Πριν δύο χρόνια το τότε Δίκτυο Επαγγελματιών Αμανής, με την αρωγή της Ιεράς Μητρόπολης, είχε δοκιμάσει να προσεγγίσει τον θρησκευτικό τουρισμό με ένα ειδικά διαμορφωμένο πρόγραμμα επίσκεψης στη Βόρεια Χίο. Οι εντυπώσεις των τουριστικών πρακτορείων και των επισκεπτών ήταν κάτι παραπάνω από εξαιρετικές. Η προσπάθεια έμεινε στη μέση γιατί έλειψε ο συνδετικός κρίκος των τοπικών τουριστικών πρακτόρων. Έδειξε όμως, προς πάσα κατεύθυνση, ότι το νησί έχει σοβαρές προοπτικές στον θρησκευτικό τουρισμό. Αρκεί να τις αξιοποιήσει…

Ειδήσεις σήμερα

Ακολουθήστε μας στο Google News. Μπείτε στην Viber ομάδα μας και δείτε όλες τις ειδήσεις από τη Χίο και το Βόρειο Αιγαίο. Νέα συνδρομή στον έντυπο «π» - Κάθε Παρασκευή στην πόρτα σας.