O εξοστρακισμός της τοπικής κοινωνίας από το Μουσείο Μαστίχας

Η σπουδαιότερη ιστορία που γεννήθηκε στην ελληνική επαρχία τα τελευταία χρόνια ήταν η πορεία μιας περιφερειακής βιβλιοθήκης, της Δημόσιας Βιβλιοθήκης στη Βέροια. Η πολυεπίπεδη προσφορά της στην τοπική κοινωνία αναγνωρίστηκε με το βραβείο της Ακαδημίας  Αθηνών. Οι περισσότεροι όμως μάθαμε το όνομά της όταν  το ίδρυμα Bill and Melinda Gates  την επιβράβευσε με το ποσό του ενός εκατομμυρίου δολαρίων !  Ποιο είναι το μυστικό της πετυχημένης πορείας  της, μια διαδρομή που συνδέεται άρρηκτα με το πρόσωπο του Διευθυντή της, τον περιβόητο Γιάννη Τροχόπουλο; Δεν χρειάζεται πολλή έρευνα. Φτάνει  να διαβάσεις  την αφίσα της καμπάνιας που είχε στόχο την συγκέντρωση 100.000 ευρώ για τον εξοπλισμό μιας αίθουσας. Κατάφεραν και τα μάζεψαν! Τι έγραφε ο λογότυπος της αφίσας;  «Μαζί θα ανάψουμε τα φώτα!»

  Ακριβώς το αντίθετο έπραξε η Τράπεζα Πειραιώς και η Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου που συνέπραξαν στα πρόσφατα εγκαίνια του Μουσείου Μαστίχας!  Γιατί δυστυχώς, όπως λέει και η ναυαρχίδα της lifestyle δημοσιογραφίας, το STAR,  « η λαμπρή τελετή των εγκαινίων είχε μόνο εκλεκτούς καλεσμένους».  Έλειπαν, ως δια μαγείας, Πυργούσοι, Ολυμπούσοι, Ελατούσοι και λοιποί «χωριάτες» αυτόχθονες. Όταν  πληροφορήθηκα, την επομένη, το τραυματικό γεγονός των εγκαινίων ενός μουσείου χωρίς την πρόσκληση των αυτοχθόνων, συλλογίστηκα μια διαφορετική μοίρα, που επιφυλάχθηκε σε ένα άλλο κέντρο πολιτισμού. Πρώτα, θα επιχειρήσω μια σύγκριση:

 Το φιλόξενο Πυργί , που με δέχτηκε ως εσωτερικό μετανάστη, είναι απείρως πιο κοσμοπολίτικο από τη Βέροια, γενέθλιο τόπο της μητέρας μου. Έχει πολύ μεγαλύτερη αναλογία πτυχιούχων ΑΕΙ, σπουδαία παροικία στη Νέα Υόρκη, επιστήμονες  στην Ελλάδα και το εξωτερικό . Δεν υπήρξε ανταρτόπληκτο όπως η Βέροια, έχει γλωσσική ομοιογένεια, ενώ η οικογένεια της μάνας μου ήταν δίγλωσση όπως πλείστοι Μακεδόνες- που ένιωθαν όμως Έλληνες.  Αν υπάρχει μια ομοιότητα, αυτή περιορίζεται στην μονοκαλλιέργεια του πρωτογενούς τομέα παραγωγής: Βεροιώτες  και Πυργούσιοι είναι αγρότες, «χωριάτες» για τους μεγαλόσχημους ιθύνοντες των εγκαινίων. Και όμως, στην μακρινή Βέροια έγινε ένα θαύμα. «Πώς καταφέρατε να πείσετε τον κόσμο στη Βέροια να έρθει στη βιβλιοθήκη;» ρώτησαν τον βραβευμένο Διευθυντή της: “Πρέπει να καταφέρεις να τους εμπνεύσεις! Πρέπει να δείξεις ότι εμπιστεύεσαι τις δυνάμεις τους και το φιλότιμό τους. Στην ουσία το θέμα είναι πώς θα εμπνεύσουμε τους ανθρώπους να δώσουν σχήμα στο έργο μας. Αν δεν τα καταφέρουμε, δεν έχει νόημα αυτό που κάνουμε “

 Ο πολιτισμός, εάν δεν συνδεθεί με τα ευρύτερα κοινωνικά στρώματα είναι μια πολυτέλεια την οποία το κράτος δεν έχει κανέναν λόγο να χρηματοδοτήσει.  Αυτό, ένας κοινός τόπος για την σύγχρονη επιστήμη της Μουσειολογίας, οι διοργανωτές των εγκαινίων δείχνουν  να το αγνοούν, καθώς επέλεξαν συνειδητά να εξοβελίσουν τους απλούς πολίτες και ακόμα χειρότερα αυτούς και αυτές που ιστορικά έχουν αναλάβει στα χωριά την αποστολή να διαδίδουν πολιτιστικές αξίες: Ούτε οι παπάδες προσκλήθηκαν ούτε οι δασκάλες κι οι δάσκαλοι που κατοικούν στα Μαστιχοχώρια! Ίσως, στην υποθετική περίπτωση που άνοιγε τις πύλες του ένα μουσείο στην αριστοκρατική Κηφισιά, θα καλούσαν τους διευθυντές των Σχολείων και τον εφημέριο της τοπικής ενορίας. Αλλά οι δάσκαλοι και λοιποί λειτουργοί που υπηρετούμε στην ύπαιθρο, ας μην έχουμε αυταπάτες: θα είμαστε και εμείς «χωριάτες», όσο δεν συναινούμε να μετακινηθούμε σε ένα αστικό σχολείο της Χώρας και των προαστίων της,  σύμφωνα με τους ιθύνοντες των εγκαινίων. Ας δηλώσω από τώρα ότι θεωρώ τίτλο τιμής αυτό τον χαρακτηρισμό, αν δηλώνει τον χειρώνακτα άνθρωπο που δουλεύει στην ύπαιθρο της Νότιας Χίου και για τον  οποίο οι ιθύνοντες του Μουσείου Μαστίχας αρνήθηκαν, ελπίζουμε προς το παρόν…-την καλλιέργεια της ιδέας της συμμετοχής,  τη δημιουργία υποδομών που θα ενθαρρύνουν ακόμη και τους ανθρώπους που δεν είναι “δεκτικοί” να ανακαλύψουν μέσα τους και να εκδηλώσουν τις δημιουργικές τους δεξιότητες –“soft skills”– οι οποίες  προνομιακά αναπτύσσονται μέσα από την δια βίου εκπαίδευση-δεξιότητες που τα αντίστοιχα θεματικά Ευρωπαϊκά μουσεία καλλιεργούν σήμερα εντατικά.

  Από την ίδρυση του Ελληνικού κράτους, η επικράτεια της υπαίθρου και των ανθρώπων του πρωτογενούς τομέα ήταν μια περιοχή που στερούνταν δύναμη και ιδέες. Και εδώ θα διαφωνήσω με την αποστροφή της Προεδρικής ομιλίας στα εγκαίνια του Μουσείου Μαστίχας: «Ο τόπος τούτες τις κρίσιμες στιγμές έχει ανάγκη από ανθρώπους που έχουν δύναμη και ιδέες. Αυτές οι ιδέες είναι πιο δυνατές για να βγούμε από την κρίση που μαστίζει την χώρα», τόνισε ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, χθες στο Πυργί. O Προκόπης Παυλόπουλος, ως συντηρητικός πολιτικός, μίλησε για πολιτική δύναμη. Είναι αυτή η δύναμη που για δεκαετίες ο αδύναμος κόσμος της Νότιας Χίου εκχωρούσε στα συστήματα πατρωνίας, τους κομματάρχες και τα λογής λογής πελατειακά δίκτυα. Και δεν είδε χαΐρι! Εγώ, ως εκπαιδευτικός, προτιμώ αντί για δύναμη, να μιλώ για ενδυνάμωση.  Αρκετοί άνθρωποι, όλο και πιο συχνά, αρχίζουμε να μιλούμε την ίδια γλώσσα. Όπως πάλι, ο λαμπρός Διευθυντής της Βιβλιοθήκης Βέροιας. Όταν τον ρώτησαν αν οι συνθήκες καμένης γης που δημιούργησε η κρίση, βοηθούν ένα ίδρυμα-εδώ βάλτε, σας παρακαλώ, το Μουσείο Μαστίχας- να φανεί περισσότερο, απάντησε: « Βοηθούν αλλά, αν το ίδρυμα δεν δώσει φως και δύναμη στις δημιουργικές δυνάμεις του τόπου, θα έχει το ίδιο αποτέλεσμα. Πιστεύω ότι σε κάθε περιοχή της χώρας υπάρχει μια υγιής κυψέλη. Σε κάποιες περιπτώσεις είναι πιο αποδιοργανωμένη, δεν έχει μια μορφή που να μπορούμε να την καταλάβουμε. Σε άλλες όμως είναι πιο συστηματοποιημένα τα πράγματα. Οι άνθρωποι δίνουν σχήμα και συμπληρώνουν τα κομμάτια του παζλ. Σίγουρα θα υπάρξουν και διαφορετικές γνώμες και άνθρωποι ύποπτοι και υπερβολές. Όλα αυτά είναι βήματα μιας υγιούς πορείας που δεν μπορούν να λείπουν»

 Δυστυχώς, οι ιθύνοντες των εγκαινίων δεν τόλμησαν να μη φοβηθούν. Αλλεργικοί στην εξωστρέφεια-και όμως ο Πυργούσης είναι βαθιά ειρηνικός, καλοκάγαθος κι αποστρέφεται τον εξτρεμισμό..- επέλεξαν την σιωπή μιας  κλειστής, αποκλειστικής (exclusive) τελετής. Στα εγκαίνια του Μουσείου Μαστίχας, στο χωριό που έχει τη μεγαλύτερη παραγωγή αυτού του πολύτιμου, μονοπωλιακού προϊόντος,  δυσανάλογη από κάθε άλλο Μαστιχοχώρι, δεν έβαλαν κανέναν Πυργούση να δείξει στον Πρόεδρο πως «χωματίζουν», αυτήν την τόσο επίπονη μαστιχοκαλλιεργητική πρακτική τούτη την εποχή.

 Συχνά στο παρελθόν, λόγω της επιβεβλημένης πολιτιστικής ηγεμονίας της μητροπολιτικής Χώρας-αλλά και του δυναμισμού, ερειδόμενου στα Βυζαντινά χρόνια, της Καλαμωτής, οι  υπόλοιποι Μαστιχοχωρούσοι υιοθετούσαν  μια ηττοπαθή πολιτική επίκτητης αδυναμίας. Αυτή, εύκολα μπορεί να ανιχνευτεί στην αποστροφή της ωραίας συνέντευξης που παραχώρησε πρόσφατα  ο άξιος Γιώργος Τούμπος,  όπου θεωρούσε ότι «η ανέγερση του  Μουσείου  είναι η πρώτη και μόνη πράξη πολιτισμικής αυτοπεποίθησης όσα χρόνια, επιστρέφοντας από Αθήνα, είμαι στο Πυργί». Πρόεδρε, διαφωνώ! Θα σου απαντήσω  παραλλάσσοντας το Ηρακλήτειο ρητό: « Η Νότια Χίος κρύπτουσα φιλοί» Και ας απαριθμήσω εδώ ολίγες πηγές ντόπιας εθελοντικής δράσης: H Πυργούσικια ομάδα περιπολιών δασοπυρόσβεσης, η παιδική Ακαδημία Ποδοσφαίρου «Ο Πύργος», το Δημοτικό Σχολείο Πυργίου με το Ευρωπαϊκό πρόγραμμα Comenius που κατόρθωσε πέρυσι , το κατηχητικό της ενορίας με τον μεγάλο αριθμό αλλοδαπών, μη χριστιανών παιδιών, το εξωστρεφές Νηπιαγωγείο Πυργίου που προσέλκυσε δωρεές από τους εφοπλιστές, ο δραστήριος Μορφωτικός Σύλλογος με τις εργώδεις, πανέξυπνες Πυργούσαινες.

  Και όμως! Για να πάει μπροστά αυτό το Μουσείο, ο κόσμος των Μαστιχοχώρων  ήρθε η ώρα να αρχίσει να βλέπει τον εαυτό του ως κομμάτι αυτού που δημιουργείται εδώ και να συνδέεται μαζί του από τώρα. Γι' αυτό φτιάχτηκε το Μουσείο Μαστίχας, για να έρθουν σε  δημιουργική επαφή οι πολίτες με το πολιτιστικό προϊον αναστοχασμού  μιας φύσης  που δυστυχώς έχει αρχίσει να εργαλειοποιείται και να μην το δουν μόνο από την τηλεόραση. Το στοίχημα είναι ο Διευθυντής και το επιστημονικό επιτελείο του  Μουσείου  Μαστίχας να κινητοποιήσει τις ευρύτερες και ετερόκλητες κοινωνικές ομάδες των  Μαστιχοχώρων, ανεξάρτητα από τα πολιτισμικά τους εφόδια, δημιουργώντας εκείνες τις υποδομές που θα καταστήσουν το Μουσείο Μαστίχας «πόλο έλξης» και «προορισμό». Κι αυτό θα επιτευχθεί,  εάν το κάθε κοινό αισθανθεί  πως μπορεί να συνδιαμορφώσει  τη φυσιογνωμία αυτού του ουσιαστικά Κέντρου Πολιτισμού, και πως οι πολίτες δεν καλούνται να προσαρμοστούν σε ένα έτοιμο μοντέλο, διαμορφωμένο με στενά κριτήρια από τα πάνω.

Ειδήσεις σήμερα

Ακολουθήστε μας στο Google News. Μπείτε στην Viber ομάδα μας και δείτε όλες τις ειδήσεις από τη Χίο και το Βόρειο Αιγαίο. Νέα συνδρομή στον έντυπο «π» - Κάθε Παρασκευή στην πόρτα σας.