Η ποιοτική ανεπάρκεια των υδατικών πόρων ήταν ανέκαθεν και παραμένει μέχρι σήμερα το σημαντικότερο πρόβλημα του ενιαίου πια πολεοδομικού συγκροτήματος Βροντάδου - πόλης Θυμιανών. Μέχρι το 1950 η καθημερινή εικόνα απόκτησης πηγαίου πόσιμου νερού περιστρέφεται γύρω από τις δημοτικές βρύσες των γειτονιών, με τους γείτονες να περιμένουν με ανυπομονησία τη σειρά τους, για να γεμίσουν τα πήλινα μπουρμπούλια των Αρμολίων ή τα πλαστικά που είχαν αρχίσει να κάνουν την εμφάνισή τους. Βασικοί παράγοντες τροφοδοσίας της πόλης ήταν οι πηγές Αγ. Σαράντα, Δαφνώνα, Καρυών κ.α..
Ωστόσο από το 1920 και μετά είχε αρχίσει η συζήτηση και μετάκληση επιστημόνων, ώστε να προτείνουν τρόπους επαύξησης της ετήσιας ποσότητας του νερού. Ο τότε δήμαρχος, Λεωνίδας Γ. Μυλωνάδης, απέστειλε πρόσκληση σε ειδικούς, με τον καθηγητή του Πολυτεχνείου Μαραβελάκη να ήταν απ’ αυτούς που ασχολήθηκαν πρώτος με το πρόβλημα.
Το 1938 παραδίδεται η μελέτη των Gausmann- Νεστοριάδη για την κατασκευή του φράγματος Κόρης Γεφύρι, μικρή σε όγκο, αλλά ουσιώδης στην επαφή της με την πραγματικότητα.
Ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος και η Γερμανική Κατοχή από τη μία υποχρέωσαν πολλούς από τους κατοίκους της πόλης να μετακινηθούν στον Κάμπο και τα χωριά για εξασφάλιση τροφής ή τους νεότερους να φύγουν προς Αίγυπτο – Μέση Ανατολή για να πολεμήσουν τον κατακτητή. Οι προαναφερόμενες πηγές υδροληψίας, σε συνδυασμό με τα νερά των πηγαδιών του Κάμπου, της πόλης και των χωριών, κάλυψαν, εκτός από τις αρδευτικές ανάγκες των περιβολιών – έστω και γλυφά – και τις οικιακές υδρευτικές ανάγκες.
Η ΕΠΟΧΗ ΤΗΣ ΑΛΟΓΙΣΤΗΣ ΧΡΗΣΗΣ ΤΩΝ ΓΕΩΤΡΗΣΕΩΝ
Κάπως έτσι φτάσαμε στο 1960, οπότε έγιναν οι πρώτες γεωτρήσεις στις παρυφές του Κορακάρη με νερό εξαιρετικής ποιότητας, που διατίθονταν για άρδευση και ύδρευση.
Από τη μία τα πηγάδια τέθηκαν σε δεύτερη μοίρα και από την άλλη το νερό χρησιμοποιήθηκε σταδιακά ως μέσο πολιτικής ανέλιξης (όπως δυστυχώς γίνεται και μέχρι σήμερα), ειδέ γεωτρήσεις – με πολιτικές πιέσεις και ενδοτισμό των υπηρεσιακών – πολλαπλασιάστηκαν χωρίς τους απαιτούμενους ελέγχους (της στάθμης των γεωτρήσεων και της ποιότητας του νερού). Αντίθετα, επικράτησαν λαϊκίστικες απόψεις, που προσπαθούσαν να δικαιολογήσουν την εξαιρετική ποιότητα των γεωτρήσεων στα πρώτα 15 χρόνια λειτουργίας τους, παρά τον πολλαπλασιασμό τους σε περίπου 30 και των αντλήσεων και μεταφορών νερού πολύ πέραν της περιοχής Κορακάρη – Κάμπου – Καμποχώρων.
Αναπτύχθηκαν και προσωρινά επικράτησαν θεωρίες μη επιστημονικού χαρακτήρα, όπως του τύπου «τα νερά της υδρολεκανης Κορακάρη εμπλουτίζονται από το έναντι Καράπουρνο, το Άγιο Όρος μέχρι και για υπόγειους διερχόμενους ποταμούς από πολύ μακρύτερα».
Το 1978 είχε αρχίσει να εμφανίζεται κόπωση των γεωτρήσεων από πλευράς αύξησης των χλωριόντων, οπότε και ανατέθηκε μελέτη αντιμετώπισης του προβλήματος στους υδρογεωλόγους Παρασχούδη και Ζελελίδη.
Οι δυο υδρογεωλόγοι, μετά από μετρήσεις που πραγματοποίησαν και τις ετήσιες απολήψεις των νερών των γεωτρήσεων που είχαν φθάσει να εξυπηρετούν από τον Βροντάδο μέχρι και τον Αγ. Γιώργη – Βέσσα- Ελάτα, κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η ετήσια τροφοδοσία του Κορακάρη υπολείπεται κατά 500.000 τόνους των αντλήσεων του, με συνέπεια ο υποβιβασμός της στάθμης των γεωτρήσεων και η έναρξη της υφαλμύρινσης τους.
Παρά ταύτα οι Αυτοδιοικητικοί Φορείς (Δήμοι- Κοινότητες) εξακολουθούσαν να ασκούν πολιτικές πιέσεις του τύπου ότι το νερό του Κορακάρη, ως δημόσιο αγαθό, πρέπει να διατίθεται πολύ πιο μακριά από αυτόν, οι δε προειδοποιήσεις των υδρογεωλόγων τέθηκαν σε αραχνιασμένα συρτάρια, με τις γεωτρήσεις να «βελτιώνονται», δηλαδή να αντλούν από βάθος πολύ μεγαλύτερο της στάθμης της θάλασσας, αντί της στροφής στη συλλογή επιφανειακών νερών.
ΓΕΩΤΡΗΣΕΙΣ «ΣΤΟ ΚΟΚΚΙΝΟ»
Ο αείμνηστος Νομάρχης Γ. Καλουτάς επανέφερε το φράγμα Κόρης Γεφύρι στην επικαιρότητα και ξεκίνησαν οι υπάρχουσες μελέτες του, για τις οποίες εξέφραζε αντιρρήσεις ο Σύλλογος Οικολογίας, ζητώντας, αντί ενός φράγματος, δύο μικρότερα στους δύο κλάδους του Παρθένη. Οι υπηρεσίες της διορισμένης γραμματέως της Περιφέρειας στη Μυτιλήνη χρονοτριβούσαν πολύ, με συνέπεια οι μελέτες να μην εγκρίνονται.
Μεταξύ 1994 και 2000, ο Γ. Καλουτάς δυσανασχετεί ιδιαίτερα αλλά δεν έχει και πολλές δυνατότητες αντίδρασης, παρά τα έτη λειψυδρίας 1998-1999 που εκτίναξαν τα χλωριόντα, με συνέπεια πολλές γεωτρήσεις να φθάσουν «στο κόκκινο», π.χ. η γεώτρηση Πλακωτάρη είχε φτάσει τα 1700 και είχε απαξιωθεί.
Όλα αυτά και πολλά άλλα έσπρωξαν Καμπούσους, παλαιούς και νέους, να συνασπισθούν και να φτιάξουν τον Οργανισμό Μελέτης και Αναπτυξιακού Σχεδιασμού Κάμπου (Ο.Μ.Α.Σ. Κάμπου) που πρωτασχολήθηκε με τους ανεπαρκείς και ακατάλληλους υδατικούς πόρους, μια και στην πόλη το πότισμα μικρών δέντρων τα ξέραινε.
Ο αείμνηστος Γ. Καλουτάς δέχθηκε με ενδιαφέρον τον Ο.Μ.Α.Σ. Κάμπου, με τον οποίον αρνήθηκε να συνεργαστεί ο τότε δήμαρχος Χίου 1998- 2002.
Στην πρώτη διημερίδα του ΟΜΑΣ συμμετείχαν, πέραν του υδρογεωλόγου Β. Παρασχούδη, που αναφέρθηκε στα προβλήματα του Κορακάρη και υπέδειξε στροφή για κάποια χρόνια σε άλλες λεκάνες απορροής (νερά Β-Α Χίου, Καλλιμασιάς, κ. λπ.) και ο υδρογεωλόγος του Υπουργείου Γεωργίας, αείμνηστος Παναγιώτης Περγιαλιώτης, ο οποίος βοήθησε τόσο στην αλλαγή πολιτικής του Υπουργείου ως προς το φράγμα Κόρης Γεφύρι όσο και στη διάθεση πίστωσης 27 εκατομμυρίων δραχμών για την επέκταση των δικτύων του νερού των Καρυών και στο Βαρβάσι.
Με επιμονή και πίεση προς όλες τις κατευθύνσεις και ταξίδια σε Αθήνα και Μυτιλήνη ο ΟΜΑΣ Κάμπου οργάνωσε τη δεύτερη ημερίδα του, φέρνοντας επιστήμονες από Αθήνα και Μυτιλήνη προκειμένου να χωροθετήσουν δύο ΧΥΤΑ, που ήταν προαπαιτούμενο για να ξεκινήσει η κατασκευή του φράγματος.
Στην ασφυκτικά γεμάτη μεγάλη αίθουσα του Ομηρείου, με τη βοήθεια των επιστημόνων, κάμφθηκαν οι αντιρρήσεις για τη χωροθέτηση των δύο ΧΥΤΑ, για τους οποίους αντιδρούσαν οι δήμαρχοι Καρδαμύλων και Μαστιχοχώρων.
2002: ΕΤΟΣ ΥΔΡΑΡΓΥΡΟΥ
Το 2002 οι πιέσεις που ασκήθηκαν προς όλες τις κατευθύνσεις με την ημερίδα της 16 Ιανουαρίου 2002 απέδωσαν με την προώθηση των εγκρίσεων των μελετών από την Περιφέρεια και το Υπουργείο για την χωροθέτηση των ΧΥΤΑ και του φράγματος Κόρης Γεφύρι .
Η συνεισφορά του ΟΜΑΣ Κάμπου ήταν μεγάλη και σε επίπεδο συμβολισμού. Στις 22 Μαρτίου, Παγκόσμια Ημέρα των νερών, στην κεντρική πλατεία, ομιλίες με ξερές μανταρινιές στην καρότσα του αείμνηστου Γιώργη Αναστασάκη, στις οποίες κρέμασε ψάρια, δείγμα της αλμυρότητας των νερών που μας χορηγούσε ο Δήμος. Στις 5 Ιουνίου (Παγκόσμια Ημέρα Περιβάλλοντος) στην κεντρική πλατεία πανό διαμαρτυρίας γύρω από το σιντριβάνι κι ένα σκιάχτρο να πίνει με πλαστική σωλήνα από μία λεκάνη τουαλέτας και στο στήθος του γραμμένο: «Πίνω από βόθρο, κανέναν δε φοβάμαι».
Ενδιάμεσα ο ΟΜΑΣ, με παραστάσεις του στον τότε Νομάρχη και Αντινομάρχη, επέστησε την προσοχή τους για την ανάγκη διερεύνησης των σκουπιδόνερων του Παρθένη και των αστικών λυμάτων του Κοκκαλά στα νερά της υδρολεκάνης Κορακάρη, μια και γνώριζε από το Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης ότι τα νερά του σκουπιδότοπου περιείχαν πολλαπλάσια ιόντα του νερού της Θεσσαλονίκης.
Όλα αυτά κινητοποίησαν Νομαρχία και Δήμο οι οποίοι απέστειλαν νερά του Κορακάρη για έρευνα και την πρώτη Παρασκευή του Ιουλίου 2002 Νομάρχης και Δήμαρχος Χίου ανακοίνωσαν τα αποτελέσματα των αναλύσεων των νερών των γεωτρήσεων Κορακάρη, στις οποίες, για πρώτη φορά, ανιχνεύτηκε υδράργυρος μέχρι 7,1 φορές μεγαλύτερος του επιτρεπτού!
Οι εξελίξεις ήσαν ραγδαίες και μεταφέρθηκαν στο Νομαρχιακό Συμβούλιο σε δύο πεντάωρες συνεδριάσεις, στις οποίες ζητήθηκε από την Γ. Γ. Βορείου Αιγαίου να παραστεί, όπως και έγινε.
Με κοινή απόφαση Νομάρχη - Δημάρχου Χίου απαγορεύτηκε η χρήση των γεωτρήσεων που είχαν εμφανίσει υδράργυρο , και έγινε στροφή σε ιδιωτικές, που μέχρι στιγμής εμφανιζόταν καθαρότερες, με γενικότερη την περιστολή της χρήσης του νερού .
Στα Νομαρχιακά Συμβούλια αποφασίστηκαν:
ΣΕ ΒΑΘΟΣ ΠΕΝΤΑΕΤΙΑΣ ΟΡΙΖΕΙ Η ΔΕΥΑΝΧ ΤΟ ΣΤΟΧΟ ΤΟΥ ΠΟΣΙΜΟΥ ΝΕΡΟΥ ΣΤΙΣ ΒΡΥΣΕΣ ΜΑΣ
Τέλος Απριλίου το Δημοτικό Συμβούλιο σε μια θεματική του συνεδρίαση θα ασχοληθεί με ένα … λησμονημένο θέμα. Την υδρευτική πολιτική του νησιού. Στο σημερινό θεματικό 8σέλιδο του «π» η διοίκηση της ΔΕΥΑΝΧ ανοίγει τα χαρτιά της. Παντ. Νεαμονίτης, Ηλ. Φόρος και Πέτρος Καλογεράκης βλέπουν ορίζοντα μιας επιπλέον πενταετίας για να φτάσουμε στη μέρα που οι βρύσες μας θα καταργήσουν τα μπετόνια.
Καταθέτουν τον προγραμματισμό έργων της εταιρείας και συνδέουν την ποιότητα του νερού με τη διαμόρφωση μιας άλλης τιμολογιακής πολιτικής.
- Πότε μπορούμε να πούμε ότι είναι εφικτός ο στόχος πόσιμου νερού;
Π.Ν.: Για να μπορέσουμε να πούμε ότι ανοίγουμε τη βρύση και πίνουμε νερό θα περάσει πολύ καιρός ακόμα.
- Διαθέτει σχεδιασμό η ΔΕΥΑΧ γι’ αυτό;
Η.Φ.: Η ΔΕΥΑΧ διαχειρίζεται τους υπαρκτούς υδάτινους πόρους, δηλαδή το δίκτυο που μεταφέρει το νερό στη βρύση. Επεξεργάζεται το νερό που υπάρχει. Δεν είναι η αρμοδιότητά της να βρει τους νέους πόρους, είναι αρμοδιότητα της κεντρικής διοίκησης. Επειδή όμως η κεντρική διοίκηση κινείται με ρυθμούς που θα χρειαζόμασταν ακόμα 2 ζωές, εμείς σπρώχνουμε όσο μπορούμε για να υλοποιηθούν κάποια πράγματα. Επίκειται στο άμεσο μέλλον η υπογραφή της σύμβασης με τον ανάδοχο για το master plan. Θα τεθεί στη διάθεση μας ένας οδηγός προτεραιοτήτων σε πολλά από τα έργα που θα γίνουν στο μέλλον. Αυτός είναι ο μακροπρόθεσμος στόχος μας.
- Γιατί αφήσαμε το master plan στο τέλος της δημοτικής θητείας;
Π. Ν.: Προσπαθήσαμε πρώτα να μαζέψουμε αυτά που δεν μαζεύονταν με τίποτα μέχρι τώρα. Δηλαδή να πιάσουμε όλους τους παραβάτες, να μπουν ρολόγια παντού και το νερό που ήδη έχουμε να το κάνουμε να μπει στο σπίτι σε καλύτερη ποιότητα. Το master plan είναι μία μελέτη που κοστίζει 35.000 ευρώ. Σε 8 μήνες από τώρα θα έχουμε τον πίνακα προτεραιοτήτων και ανάλογα με τους διαθέσιμους πόρους θα υλοποιούνται.
- Τόσα χρόνια δηλαδή η ΔΕΥΑΝΧ προχωρούσε χωρίς σχεδιασμό;
Π. Κ.: Δεν υπήρχε το master plan, ως βιβλίο οδηγιών. Υπήρχε ένας σχεδιασμός που βελτιώνεται και προσαρμόζεται στις εκάστοτε ανάγκες. Εκτιμώ ότι η δυνατότητα να τρέχει στις βρύσες μας πόσιμο νερό δεν είναι κάτι ουτοπικό ή μακροχρόνιο αλλά δυστυχώς είναι ένα ζήτημα περίπλοκο, που δεν εξαρτάται αποκλειστικά από τις δυνάμεις της ΔΕΥΑΧ. Από την πλευράς μας συνεχίζουμε τις δράσεις μας, όπως η ανάπτυξη νέων αφαλατώσεων, μικρών ή μεγαλύτερων λιμνοδεξαμενών. Για αυτές τις δράσεις, πέρα από το ότι είναι πολύ δύσκολες για τη ΔΕΥΑΝΧ λόγω προϋπολογισμού, δεν έχουμε και κάποια βοήθεια από την πολιτεία στη φάση της αδειοδότησης και της ωρίμανσης των έργων για να φθάσουν στην εκτέλεσή τους. Εκτιμούμε ότι από την επόμενη Προγραμματική Περίοδο θα έχουμε όλα τα μέσα εκείνα που θα μπορούμε να υλοποιήσουμε αυτά που έχουμε στο μυαλό μας. Αυτά θα επικαιροποιηθούν και θα διορθωθούν με το master plan, ώστε να μιλάμε με αισιοδοξία ότι ο στόχος του πόσιμου νερού δεν είναι μακριά.
- Γνωρίζουμε το μέτρο των αναγκών της Χίου;
Π.Κ.: Φυσικά, το γνωρίζουμε ακόμα και για κάθε χωριό χωριστά. Η Χίος δεν είναι ένα ενιαίο σύνολο. Ο κάθε οικισμός ή η κάθε ομάδα χωριών έχει συγκεκριμένες απαιτήσεις και πάνω σε αυτό προσπαθούμε να χτίσουμε τις δράσεις μας.
- Υπάρχει έλλειμμα προς το παρόν;
Π.Κ.: Το έλλειμμα ποσότητας είναι αλληλένδετο με την ποιότητα. Έχουμε μία σειρά γεωτρήσεων τις οποίες θα μπορούμε να τις αντλήσουμε όσο θέλουμε αλλά το νερό δεν θα είναι ποιοτικό.
- Ο δημότης θεωρεί ότι νερό της αφαλάτωσης είναι ακριβό.
Π.Κ.: Η αφαλάτωση δεν είναι μία ιδεατή λύση που προσφέρεται για όλα. Δεν θα χρησιμοποιούσαμε, για παράδειγμα, την αφαλάτωση στη Βολισσό, γιατί η Βολισσός έχει έναν πολύ μεγάλο υδροφόρο ορίζοντα. Αν υπήρχε ανάγκη αύξησης στην περιοχή τότε θα ήταν εύκολο να εκμεταλλευθείς τον υδροφόρο της περιοχής. Αν πας να κάνεις μία αφαλάτωση στα Αρμόλια και πάλι είναι λάθος, γιατί τα Αρμόλια είναι πολύ μακριά από τη θάλασσα. Αναλόγως την περίπτωση και την ανάγκη πρέπει να επιλέγουμε και την οικονομικότερη λύση. Η αφαλάτωση μπορεί να έχει μεγαλύτερο κόστος από τη διύλιση αλλά πρέπει να βλέπουμε αν με τη διύλιση μπορείς να καλύψεις την ανάγκη που έχεις. Η αφαλάτωση έχει το καλό ότι βάζεις μία μονάδα 2.000 κυβικών και σου παράγει την αντίστοιχη ποσότητα. Σε ένα φράγμα όμως δεν ξέρεις τι γίνεται, αν θα βρέξει, αν θα έχει απώλειες ή άλλα προβλήματα. Δεν υπάρχει θέσφατο, οι λύσεις επιλέγονται ανάλογα με την περίπτωση.
Η.Φ.: Υπάρχουν και πολλοί εξωτερικοί παράγοντες. Διότι άλλο το κόστος της αφαλάτωσης πριν από 15 χρόνια και άλλο σήμερα. Τα χρειάζεσαι όλα και ανάλογα το τι έχεις διαθέσιμο το χρησιμοποιείς. Η αφαλάτωση είναι η ρεζέρβα σου και η ασφάλειά σου. Μακάρι να φθάσουμε στο σημείο να λέμε ότι σε περίοδο αυξημένων αναγκών θα παράγουμε από την αφαλάτωση για να μην χαλάσουμε την ποιότητα των αποθεμάτων μας.
Στις 22/5/2017 εκδόθηκε Κ.Υ.Α. στην οποία θα πρέπει κι εμείς εδώ να προσαρμοστούμε. Υποστηρίζει ότι σήμερα ένα έργο μπορεί να είναι επιδοτούμενο, στο λογαριασμό όμως θα πρέπει να υπολογίσεις και το κόστος του και θα πρέπει μέσα στη διάρκεια ζωής και λειτουργίας του να μαζευτούν χρήματα προκειμένου να αντικατασταθεί, όταν ο κύκλος του θα περάσει. Αναγκαστικά αυτό θα μας κάνει να είμαστε πιο προσεκτικοί σε όλα.
Προσπαθούμε κι εμείς το κόστος νερού να μην ανέβει. Επιδιώκουμε να φέρουμε καλύτερη χρήση και ορθολογισμό. Να κάψουμε απώλειες, να περιορίσουμε κλοπές, να δώσουμε προτεραιότητα στο νερό ύδρευσης.
- Τη λύση Κατράρη την εγκαταλείπουμε; Κακώς έγινε αυτό το φράγμα;
Π.Ν.: Για να γεμίσει ο Κατράρης πρέπει να συμβεί πλημμυρικό φαινόμενο και να τρέξει ο μοναστηριακός ποταμός της Νέας Μονής για να δώσει το νερό του εκεί. Αυτό δεν έχει γίνει μέχρι στιγμής. Σε ένα φράγμα που χωρά 2 εκ. κ.μ. νερό και ξαφνικά φθάνει στο 1 εκ. κ.μ. και δεν μπορεί να γεμίσει από το 2015 μέχρι και σήμερα, νομίζω ότι κάτι δεν πάει καλά.
Η.Φ.: Μπορεί ο κύκλος γεμίσματός του να είναι μεγαλύτερος, να είναι δηλαδή η 5ετία. Αυτή τη στιγμή ακόμα και τη μία φορά που γέμισε, έχασε το 50% της ποσότητας του.
Π.Κ.: Δεν έχουμε τη δυνατότητα να απαξιώσουμε κανένα έργο, μικρό ή μεγάλο. Ο Κατράρης είναι ένα σημαντικό έργο για εμάς και ήδη η συνεισφορά του είναι μεγάλη και θεωρούμε ότι πρέπει να γίνουν βελτιώσεις. Το φράγμα έχει δύο σημεία που έχουμε εντοπίσει ότι υπάρχει πρόβλημα. Το ένα είναι η μη πλήρωσή του κάθε χρόνο, αντίθετο δηλαδή προς τη μελέτη, και το δεύτερο είναι η απώλειά του από την υδροδεξαμενή του. Για το μεν πρώτο δεν μπορούμε να κάνουμε κάτι, για το δεύτερο κάνουμε ενέργειες για να δούμε αν υπάρχει η δυνατότητα, μέσω ενός βελτιωτικού έργου, να μην πάει χαμένη αυτή η τεράστια επένδυση. Θέλουμε να το χρησιμοποιήσουμε, γιατί ακόμα και με μικρές ποσότητες ο Κατράρης μπορεί να βοηθήσει. Για παράδειγμα πέρσι πήραμε μία ποσότητα 200.000 κ.μ. για την ύδρευση, κάτι που ήταν πολύ σημαντικό για τη βελτίωση του νερού στην περιοχή της Ιωνίας και των Μαστιχοχωρίων. Κάτι τέτοιο κάνουμε και φέτος αλλά σε μικρότερη κλίμακα.
- Τι θα γίνει με το φράγμα Κοντού;
Π.Κ.: Αυτή τη στιγμή ελέγχουμε τις μελέτες ώστε να είμαστε σίγουροι, γιατί δεν θέλουμε να πάθουμε αυτό που πάθαμε με τον Κατράρη. Τώρα σε ποιο χρηματοδοτικό πρόγραμμα θα ενταχθεί θα το δούμε στο μέλλον. Η χωρητικότητα θα είναι μεταξύ 200.000 και 400.000 κ.μ.. Αλλά θα είναι 400.000 κ.μ. για κάθε χρόνο. Παράλληλα προχωράμε την αφαλάτωση στη ΔΕΗ για να δώσει νερό σε Άγιο Μηνά και Νεχώρι, ακόμη μία αφαλάτωση στη νότια Χίο, σε σημείο που δεν έχουμε ακόμα καταλήξει και επιπλέον μία στο νότιο μέρος της πρωτεύουσας.
Π.Ν.: Παράλληλα εξετάζουμε την κατασκευή μικρών φραγμάτων στους Βαβύλους και το Χαλκειός.
- Εξετάζουμε βοήθειες από τη Β.Α. πλευρά του νησιού; Δηλαδή αξιοποίηση νερών Ρήνας και Ναγού;
Π.Κ.: Εξετάζουμε τα πάντα. Εκτιμούμε ότι το ανάγλυφο της ανατολικής Χίου είναι τέτοιο, που το κόστος μεταφοράς του νερού θα είναι πολύ μεγάλο. Λαμβάνοντας υπόψη ότι η ροή του νερού στα Καρδάμυλα είναι έντονα εποχική, δηλαδή μεγάλη το χειμώνα και καθόλου το καλοκαίρι, θα πρέπει έχουμε και μία ενδιάμεση αποθήκευση. Φανταστείτε ότι το κόστος μεταφοράς από το Ναγό μέχρι το Θόλος είναι μεγαλύτερο από το να δουλεύεις τις αφαλατώσεις στο Θόλος…
- Πολύ σύντομα το φράγμα Κόρης Γεφύρι θα έχει προστεθεί στη δυναμική της ΔΕΥΑΝΧ. Τι προσδοκούμε από αυτό;
Π.Ν.: Μόλις το έργο παραδοθεί σε εμάς τότε θα χρησιμοποιηθεί για άρδευση. Έχουμε ενταχθεί στο Ειδικό Αναπτυξιακό για τα δίκτυα του μέχρι τον Κάμπο. Θα μπει στη συνέχεια διυλιστήριο ώστε να στείλει νερό και μέσα στα σπίτια.
- Πόση σιγουριά μας διακατέχει ότι στο Φράγμα Κόρης Γεφύρι δεν θα παρουσιαστεί αστοχία;
Π.Κ.: Καθόλου. Γι αυτό θέλουμε ένα μείγμα λύσεων. Ειδικά για το Κόρης Γεφύρι για εμένα είναι πιο μικρό το ερωτηματικό. Ο Παρθένης και ο Κακός είναι δύο ποταμοί με μεγάλες παροχές, κάτι που δημιουργεί βεβαιότητα ότι θα έχουμε σοβαρές αποθηκεύσεις νερού κάθε χρόνο. Παράλληλα όμως πρέπει να εξετάσουμε τη δυνατότητα εφεδρικών λύσεων σε περίπτωση χαμηλής βροχόπτωσης. Και γι’ αυτό υπάρχει η πρόβλεψη για νέα αφαλάτωση στη νότια πλευρά της πόλης. Στα βόρεια νερά το Δελφίνι τροφοδοτεί την πόλη και τον Βροντάδο σε ένα πολύ μεγάλο ποσοστό. Ένα δεύτερο μεγάλο μέρος προέρχεται από την Ψαρόπετρα και ένα τρίτο είναι οι διάφορες πηγές, όπως των Καρυών, του Αγίου Δημητρίου και της Κλειδούς, που έχουν πολύ μεγάλες παροχές αυτήν την περίοδο. Είναι θέμα προγραμματισμού να κρίνει κανείς από πού μπορείς να πάρεις νερό, εφόσον υπάρχει επάρκεια. Κατά προτεραιότητα εκμεταλλευόμαστε τα επιφανειακά νερά χωρίς να επιβαρύνουμε τον υδροφόρο ορίζοντα και δευτερευόντως βλέπουμε τις υπόλοιπες λύσεις.
- Ξέρουμε περίπου πόσες πιστώσεις θα απαιτηθούν ώστε η Χίος να αποκτήσει πόσιμο νερό;
Η.Φ.: Δεν το ξέρουμε επακριβώς, γιατί μέχρι σήμερα δεν υπάρχει master plan. Γενικά πάντως το υπολογίζουμε στα 20 εκ. ευρώ.
- Πόσο εύκολο είναι να ξεκλειδώσουμε αυτές τις χρηματοδοτήσεις;
Η.Φ.: Όταν το νησί έκλαψε για τον κίνδυνο του νερού, χρηματοδοτήσεις βρέθηκαν.
- Μήπως επειδή έχουμε αποσύρει από το πρώτο πλάνο των διεκδικήσεων το θέμα του νερού υπάρχει δυστοκία στην εξεύρεση πόρων;
Η.Φ.: Από πλευράς μας έχουμε πιέσει πάρα πολύ. Το νησί βρίσκεται σε κατάσταση λειψυδρίας.
Π.Κ.: Από την περίοδο που εντοπίστηκαν τα βαρέα μέταλλα δεν έχει μειωθεί ούτε στο ελάχιστο η προσπάθεια επίλυσης του προβλήματος. Το πρόβλημα δεν λύνεται με 15- 20 εκ. ευρώ. Δεν είναι τόσο απλό και να μην το εκλαϊκεύουμε τόσο. Είναι μία πολυπαραμετρική εξίσωση που προσπαθούμε να λύσουμε και οι επιλογές που δίνονται πρέπει να γίνονται με βήματα μικρά, που δεν θα δημιουργήσουν οικονομικά θέματα σε ΔΕΥΑΝΧ και πελάτες. Αυτά τα χρήματα μπορούμε να τα βρούμε μέσω Π.Δ.Ε. ή μέσω ΕΣΠΑ. Το μεγάλο πρόβλημα είναι η ωρίμανση των έργων. Δηλαδή από τη σύλληψη μίας ιδέας, μέχρι την εκτέλεση του έργου, απαιτείται κόπος και υπέρμετρος χρόνος και σοβαρά χρήματα για μελέτες.
- Γιατί στη Χίο του μειωμένου πληθυσμού το πρόβλημα του νερού υφίσταται; Πως το έχουν λύσει τα υπόλοιπα νησιά, με αυξημένη, μάλιστα, λόγω τουρισμού, χρήση ποσοτήτων νερού;
Π.Κ.: Με άλλη τιμή νερού. Επειδή είμαι σίγουρος ότι όλοι σκέφτονται το νερό στη Σύρο, στην Τήνο, στη Σαντορίνη, δηλαδή νησιά με πολύ μικρή ποσότητα επιφανειακών αποθηκεύσεων, που στηρίζονται κατά κανόνα στις αφαλατώσεις, έχουν άλλη δυνατότητα λόγω του αυξημένου κόστους. Η Χίος έχει ένα από τα πιο φθηνά νερά της Ελλάδας. Κρατάμε χαμηλό το κόστος επειδή έχουμε αυτή την επιδότηση για την αφαλάτωση. Έχουμε αυτή τη συνεισφορά, που αποτελεί το 25% των ετήσιων εσόδων της ΔΕΥΑΝΧ. Αυτό κρατά χαμηλά την τιμή για τον Χιώτη. Αν θέλουμε να μιλήσουμε για επίλυση του υδρευτικού, πρέπει αναγκαστικά η ΔΕΥΑΝΧ να έχει περισσότερα έσοδα για να την πετύχει.
Η.Φ.: Το σύνολο σχεδόν των εσόδων της ΔΕΥΑΝΧ είναι από καταναλώσεις της πόλη της Χίου και του Βροντάδου. Το υπόλοιπο νησί αυτό που πληρώνει είναι πιο κάτω από το κόστος παροχής.
Π.Κ.: Νο1 μέθοδος εξοικονόμισης νερού είναι η ποινικοποίηση της υπερκατανάλωσης, δηλαδή μέσω της επιβολής μεγάλων χρεώσεων. Τα επόμενα 5 χρόνια θα δούμε μεγάλες αλλαγές, γιατί έχουμε μπει στη διαδικασία ωρίμανσης κάποιων πράξεων οι οποίες θα δώσουν μεγάλη βελτίωση.
ΓΙΑΤΙ ΔΕΝ ΘΑ ΕΧΟΥΜΕ ΝΕΡΟ ΟΥΤΕ ΤΑ ΕΠΟΜΕΝΑ ΧΡΟΝΙΑ
Απαισιόδοξος ο υδρογεωλόγος, Μιχ. Πιπίδης, εκτιμά ότι το πρόβλημα του νερού δεν θα πάψει να υφίσταται όσο η πρακτική της εκμετάλλευσης εκτοπίζει τη λογική της αξιοποίησης.
O ΥΔΡΟΛΟΓΙΚΟΣ ΚΥΚΛΟΣ ΤΗΣ ΧΙΟΥ
0,6 δις κ.μ. νερού ετησίως
300 εκ. κ.μ. εξατμίζονται ή καταλήγουν στη θάλασσα
300 εκ. κ.μ. εγκλωβίζονται σε γεωλογικούς σχηματισμούς
5-10 εκ. κ.μ. οι ετήσιες ανάγκες αστικής χρήσης
Οι ετησία ανανεούμενοι υδατικοί πόροι του νησιού της Χίου υπερκαλύπτουν κατά πολύ τις ποσότητες που απαιτούνται για το σύνολο των χρήσεων. Η υπάρχουσα και δημιουργούμενη υποδομή είναι πλεονασματική για τις σημερινές ανάγκες υδροδότησης. Ειδικότερα την τελευταία δεκαετία, νέες τεχνολογίες έχουν ανατρέψει προς το καλύτερο τα δεδομένα, επιτρέποντας την αποτελεσματικότερη αξιοποίηση των υδατικών πόρων . Η εμμονή σε λογικές εκμετάλλευσης των υδατικών πόρων τόσο από την διοίκηση όσο και από τους επιφορτισμένους με τη διάθεση τους αλλά και τους χρήστες, οδηγεί ασφαλώς σε σπατάλη οικονομικών πόρων, συσσώρευση άχρηστων έργων, πλημμελή κάλυψη υδατικών αναγκών και όλα αυτά με υπέρμετρο κόστος. Μόνο η λογική της αξιοποίησης υποστηρίζει την επιτυχημένη διαχείριση, γιατί υποχρεωτικά, στα πλαίσια των στόχων που βάζει, η αποτελεσματικότητα και του τελευταίου ξοδεμένου ευρώ είναι δεδομένη.
Τα ισοζύγια προσφοράς και ζήτησης υδατικών πόρων των υδρογεωλογικών λεκανών του νησιωτικού χώρου παρουσιάζουν ιδιαιτερότητα, λόγω της θάλασσας που τον περιβάλλει και τον απομονώνει. Αυτός είναι ο λόγος που προβλέπεται η κατ΄ εξαίρεση λειτουργία Γραφείων Διαχείρισης Υδατικών Πόρων σε νησιωτικούς Νομούς.
Χρειαζόμαστε μόλις το 7% του εγκλωβισμένου νερού
Στο Χιακό Αρχιπέλαγος, ο ετήσιος υδρολογικός κύκλος ξεπερνά σε όγκο το 0,6 δις κυβικά μέτρα. Από αυτά, 300 εκ. εξατμίζονται ή καταλήγουν, μέσω επιφανειακής απορροής, στη θάλασσα, ενώ τα υπόλοιπα εγκλωβίζονται με διάφορους τρόπους σε πρόσφορους γεωλογικούς σχηματισμούς και στη βιόσφαιρα, για να επανέλθουν με αργότερο ρυθμό σε αυτόν και να τον ολοκληρώσουν.
Οι ετήσιες ανάγκες για νερό αστικής χρήσης κυμαίνονται μεταξύ 5 έως 10 εκ. κ.μ., περίπου όσο και οι ανάγκες για την άρδευση των καλλιεργειών. Και οι δυο χρήσεις μαζί, αντιπροσωπεύουν λιγότερο από το 7% των 300 εκ. κ.μ. νερού που εγκλωβίζονται σε γεωλογικούς ταμιευτήρες. Με αναμενόμενη την περαιτέρω πληθυσμιακή και παραγωγική συρρίκνωση του Νομού, οι παραπάνω εκτιμώμενες ποσότητες μάλλον θα βαίνουν μειούμενες, σε συνάρτηση και με τις νέες τεχνολογίες μείωσης της κατανάλωσης.
Υπερκάλυψη των αναγκών από τα υφιστάμενα έργα
Η δυναμικότητα των υφιστάμενων έργων σήμερα ήδη υπερκαλύπτει αθροιστικά τις ανάγκες. Η λειτουργία νέων έργων, όπως το Κόρης Γεφύρι, θα προσφέρει επί πλέον διαθέσιμες ποσότητες, οι οποίες όχι μόνο δεν θα εξορθολογήσουν την διαχείριση , αλλά με την προβλεπόμενη σήμερα χρήση τους θα την περιπλέξουν ακόμα περισσότερο , όπως ακριβώς έγινε με τον ταμιευτήρα του Κατράρη, ο οποίος από αρδευτικό αδειοδοτήθηκε και ως υδρευτικό έργο, σπαταλώντας δημόσιο χρήμα για να δημιουργήσει δουλείες που σήμερα δεν μπορεί να υποστηρίξει και μακροπρόθεσμα να υποβάθμισει την ποιότητα του υπόγειου υδροφόρου της περιοχής.
Ο χειριστής ισοζυγίου προσφοράς – ζήτησης
Στις σοβαρές χώρες η καλή πρακτική της διαχείρισης των υδατικών πόρων στηρίζεται στη λειτουργία δίπολου, δηλαδή του χειριστή ισοζυγίου προσφοράς και ζήτησης και του δημιουργού, λειτουργού και συντηρητή της υποδομής για τη διάθεση προς /για χρήση. Πράγματι, παντού το ρόλο του χειριστή αναλαμβάνει κρατική δομή, η οποία, ως μοναδικός υπεύθυνος / ιδιοκτήτης όλων των υδατικών πόρων, μπορεί να κατανέμει κατά χρήση, χρήστη και χρονική περίοδο ποσότητες για την κάλυψη των υφιστάμενων αναγκών. Εταιρικές ή ιδιωτικές δομές αδειοδοτουνται και αναλαμβάνουν την αξιοποίηση.
Στην Ελλάδα η καλή πρακτική παρέμεινε επιθυμία η οποία δεν υλοποιήθηκε, αφού ο Νόμος 1739/87 δεν κατάφερε να δημιουργήσει σε διοικητικό επίπεδο επιστημονική βάση ικανή να αναλάβει τη δημιουργία και λειτουργία πραγματικών ισοζυγίων προσφοράς και ζήτησης. Η οδηγία της Ε.Ε. για τα νερά και η επακόλουθη νομολογία που ακολούθησε έβαλαν σαν ταφόπλακα πάνω στην ξεχασμένη πια λογική των ισοζυγίων τον θίασο του περιβάλλοντος να καρναβαλίζει τη διαχείριση υδατικών πόρων, περνώντας την ευθύνη από τους επιστήμονες στους ηθοποιούς.
Το αλαλούμ με τις άδειες χρήσης δεν είναι παρά η κορυφή του παγόβουνου, που η ανοησία του εν λογω θιάσου έχει δημιουργήσει. Οι επιφορτισμένες με την διάθεση και την αξιοποίηση των υδατικών πόρων εταιρικές μορφές (εταιρείες ύδρευσης, αρδευτικοί συνεταιρισμοί κλπ.) ή ιδιώτες, όταν και όποτε ξεμπερδέψουν με την οπερετική γραφειοκρατία (τη μόνη που γνωρίζει και επαγγέλλεται ο θίασος) αφήνονται αλιμπερτοί να εκμεταλλεύονται κατά το δοκούν τους υδατικούς πόρους που είχαν την ατυχία να πέσουν στα χέρια τους, στηριζόμενοι στην ασυδοσία που τους παρέχει η πολύφερνη άδεια.
Ένα Σχέδιο στα συρτάρια
Το 1995 παρουσιάστηκε το Σχέδιο Διαχείρισης Υδατικών Πόρων ως εφαρμογή του Νόμου 1739/87 στον Νομό της Χίου. Το τμήμα της διαχείρισης ορίζει τις υδρογεωλογικές λεκάνες του Χιώτικου Αρχιπελάγους, μελετά την δυναμική και καταρτίζει τα ισοζύγια προσφοράς και ζήτησης για κάθε μία από αυτές. Το τμήμα των υποδομών περιλαμβάνει αναγνώριση όλων των δυνατών θέσεων έργων υδροληψίας και αποθήκευσης (με την εκτιμώμενη δυνατότητα καθενός εξ’ αυτών ), καθώς και τα απαιτούμενα εξωτερικά δίκτυα. Για μια πρώτη προσέγγιση των αναγκών και των δυνατοτήτων (χωροταξικά και ποσοτικά) στον γεωργικό τομέα (άρδευση) μελετήθηκε και καταγράφηκε το παραγωγικό δυναμικό των εδαφών του Νομού και για να μπορέσει να χρησιμοποιηθεί στη συνέχεια ως γνωσιακή βάση για ουσιαστικό χωροταξικό σχεδιασμό .
Το συγκεκριμένο Σχέδιο (το μοναδικό που δημιουργήθηκε υπηρεσιακά στην Ελλάδα για να υποστηρίξει το αίτημα της δημιουργίας φορέα διαχείρισης τότε του Κορακάρη, ο οποίος είχε αρχίσει να παρουσιάζει φαινόμενα υφαλμύρινσης) θα μπορούσε να έχει αποτελέσματα στη Χίο. Η τότε νεαρή (ιδρύθηκε το 1982) Εταιρεία Διαχείρισης Υδάτων της Κορσικής, κατάφερε σε αυτά τα χρόνια να αξιοποιήσει τους υδατικούς πόρους νησιού δεκαπλάσιου σε έκταση και πενταπλάσιου σε πληθυσμό (αλλά με 5 εκ. επισκέπτες τον χρόνο) με λιγότερα δημόσια κεφάλαια από όσα έχουν δαπανηθεί για την εκμετάλλευση των νερών της Χίου. Η υποδομή που δημιούργησε τους διασφαλίζει για τα επόμενα πολλά χρόνια την απρόσκοπτη χρήση υδατικών πόρων, παρέχει την αυτοχρηματοδότηση της συντήρησης των υφιστάμενων υποδομών, της δημιουργίας νέων έργων και της ενσωμάτωσης νέων τεχνολογιών, μαζί με τη δυνατότητα ανάπτυξης δραστηριοτήτων που υποστηρίζουν τη νησιωτικότητα .
Στο ερώτημα αν μπορούμε να έχουμε νερό στη Χίο, η απάντηση είναι ότι δεν μπορούμε να ελπίζουμε σε τίποτα καλύτερο από αυτό που έχουμε σήμερα. Το πλέον σίγουρο είναι ότι η κατάσταση θα χειροτερεύσει, όχι γιατί δεν βρέχει ο καλός Θεός, όπως νομίζουν οι συμπολίτες μας, που μετά από κάθε βροχή ρωτούν με αγωνία πόσους πόντους έκανε και αν είναι αρκετό, ούτε γιατί η κακιά τρόικα δεν μας αφήνει αβέρτα να σπαταλήσουμε στον γάμο του Καραγκιόζη, αλλά γιατί συνεχίζουμε να πιστεύουμε σε παραμύθια και να δυσανασχετούμε με την πραγματικότητα, που απαιτεί ουσιαστική γνώση και υπευθυνότητα. Όσο η πρακτική της εκμετάλλευσης εκτοπίζει τη λογική της αξιοποίησης, όχι μόνο επάρκεια νερού αλλά και πολλά άλλα θα αποτελέσουν σύντομα όνειρο θερινής νυκτός.
Οι δυνατότητες πάντα υπάρχουν και ο τρόπος είναι γνωστός και πάντα αποτελεσματικός. Ειδικά στην Χίο, δεν υπάρχει ως επιθυμία αλλά ως συγκεκριμένος και εφικτός σχεδιασμός. Το μόνο που χρειάζεται είναι να πάψουμε να πιστεύουμε ότι οι παραστάσεις των Καραγκιόζηδων αξίζουν κάτι περισσότερο από το γέλιο που προκαλούν. Μητέρα κάθε επιτυχίας είναι η εργασία και πατέρας η γνώση.
Ακολουθήστε μας στο Google News. Μπείτε στην Viber ομάδα μας και δείτε όλες τις ειδήσεις από τη Χίο και το Βόρειο Αιγαίο. Νέα συνδρομή στον έντυπο «π» - Κάθε Παρασκευή στην πόρτα σας.
facebook
youtube
instagram
X
