Δεκαετίες ολόκληρες η Χίος είναι συνυφασμένη με την ιστορική παράδοση που θέλει τον αρχαίο Ποιητή να έχει ζήσει και να μεγαλουργεί στη Χίο. Παρά όμως την παράδοση, ελάχιστες και μεμονωμένες ενέργειες διαχρονικά έχουν επιχειρήσει την ταύτιση σε παγκόσμια κλίμακα χωρίς το προσδοκώμενο αποτέλεσμα.
Για πρώτη φορά μετά από ολόκληρες δεκαετίες ο Δήμος Χίου, επί αντιδημαρχίας των Κ. Μούνδρου και Ν. Νύκτα ξεκίνησε να μελετά οργανωμένα τη δημιουργία ενός κέντρου ομηρικής προβολής στη Δασκαλόπετρα. Οι προσπάθειες διακόπηκαν από την εναλλαγή των δημοτικών αρχών μέχρι και σήμερα όπου αυτή η ιδέα αρχίζει να λαμβάνει σάρκα και οστά.
Πολλά από τα στοιχεία της σημερινής δημοσιογραφικής έρευνας, έχουν αντληθεί από τη μελέτη των Α. Καμαρά, Μ. Τσιτιμάκη, Μ. Βαρλά, Κ. Φέρλα, Γ. Τζεδόπουλου, Δ. Λαμπαδά και Ε. Χατζή με τίτλο: «Ιστορική ανάλυση και ανάδειξη της Δασκαλόπετρας και της κληρονομιάς του Ομήρου στη Χίο», που παρουσιάστηκε το απόγευμα της περασμένης Τετάρτης στο Ομήρειο.
Ο Όμηρος διεθνώς
Ο Όμηρος αποτελεί το πιο δυνατό brand-name που σχετίζεται με την Χίο. Αποτελεί από τα πλέον αναγνωρίσιμα και δημοφιλή ονόματα στον χώρο της παγκόσμιας λογοτεχνίας και ιδιαίτερα σήμερα που η μυθολογία αποτελεί σημαντική πηγή έμπνευσης για την λογοτεχνία, τις αναπαραστατικές τέχνες και την οπτικοακουστική βιομηχανία. Μέσω εικονογραφημένων βιβλίων, εκπομπών και γενικά οπτικοακουστικών έργων σε διάφορα φορμάτ και υποστρώματα οι ιστορίες του Ομήρου, Ιλιάδα και Οδύσσεια, αποκτούν – ανεξαρτήτως της ακρίβειας ή της ποιότητας των έργων- τεράστια διείσδυση στις παιδικές ηλικίες σε παγκόσμια κλίμακα. Οι ομηρικοί μύθοι αποτελούν σημαντική παράμετρο για την σύγχρονη κουλτούρα, από την υψηλή φιλολογική εκπαίδευση μέχρι την καθημερινή τέχνη και την διαφήμιση. Ακόμα και ιοί στους ηλεκτρονικούς υπολογιστές έχουν πάρει το όνομα τους από τον δούρειο ίππο (trojan virus). Κάθε νέα παραγωγή αναμοχλεύει και το ενδιαφέρον για τους τόπους που αφηγείται ή όπου έζησε ο Όμηρος και δημιουργεί νέα αγαπημένα αντικείμενα και τοπόσημα, όπως συνέβη με την ταινία “Troy” του Wolfgang Petersen, η οποία κληροδότησε στην Τροία τον Δούρειο Ίππο που χρησιμοποιήθηκε στα γυρίσματα.
Ο Όμηρος στη Χίο
Η παράδοση θέλει τον Όμηρο να κατάγεται από την Χίο, να έχει γεννηθεί ή και να έχει πεθάνει και ταφεί στο νησί. Στη Χίο βρίσκονται και άλλοι τόποι, οι οποίοι κατά καιρούς έχουν διεκδικήσει μια σχέση με τον Όμηρο, επιδεικνύοντας μια οικία ή άλλο τοπόσημο: στην περιοχή της Βολισσού, κοντά στα Καρδάμυλα, στον Ανάβατο. Η Δασκαλόπετρα γίνεται γνωστή ως τόπος που σχετίζεται με τον ποιητή τελευταία, κυρίως μετά τα μέσα του 17ου αιώνα και πιθανόν μετά την πραγματεία του Λέοντος Αλλάτιου, De patria Homeri, η οποία εκδόθηκε το 1640 στην Λυών.
Δεκάδες περιηγητές οι οποίοι επισκέπτονται την Χίο μετά το μισό του 17ου αιώνα και μέχρι το τέλος του 19ου αναφέρουν την Δασκαλόπετρα ως ένα σημαντικό τοπόσημο, ενώ πολλοί το συνδέουν με το Ομηρικό ζήτημα και λιγότεροι με τον ομηρικό οίνο και την παράδοση των Ομηριδών. Η ζωντανή παράδοση έχει ενστερνιστεί τις λόγιες αυτές απόψεις, προσθέτοντας την Δασκαλόπετρα, ως σχολείο του Ομήρου, στους ομηρικούς τόπους της Χίου. Εδώ και χρόνια η προβολή του Ομήρου σχετικά με τον μύθο της Δασκαλόπετρας έχει ατονήσει. Ταυτόχρονα η αρχαιολογική υπηρεσία έχει εστιάσει στην αποκατάσταση της επιστημονικής ορθότητας για τα μνημεία της περιοχής.
Η ταύτιση της «πέτρας του Ομήρου» με το υπαίθριο ιερό της Κυβέλης μπορεί να λειτουργήσει παράλληλα με τον μύθο του Ομήρου. Η Ιλιάδα και η Οδύσσεια ως αφηγήματα κατ’ εξοχήν ανδροκεντρικά συμπληρώνονται και εξισορροπούνται από την θηλυκή ιερή φιγούρα της Κυβέλης.
Το ιερό της Κυβέλης ανοίγει έναν κύκλο που μπορεί να περιλάβει τον ναό της θεάς Αθηνάς στον αρχαϊκό οικισμό στον Εμπορειό, τις ιστορικές μονές και ναούς της Παναγίας στην Νέα Μονή και την Αγιογαλούσαινα, καθώς και τις τοπικές αγίες, την Ματρώνα και την πολιούχο Αγία Μαρκέλλα.
Η ΔΑΣΚΑΛΟΠΕΤΡΑ ΩΣ ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΠΑΓΚΟΣΜΙΩΣ ΚΕΝΤΡΟ ΨΗΦΙΑΚΗΣ ΠΡΟΒΟΛΗΣ ΤΟΥ ΟΜΗΡΟΥ
Η εκμετάλλευση της αρχαίας Τροίας από την Τουρκία δείχνει τον δρόμο της αξιοποίησης
Η συζήτηση που έχει ανοίξει την τελευταία 5ετία καταλήγει στο σαφές και κοινά αποδεκτό συμπέρασμα ότι η δημιουργία ενός μουσείου στη Δασκαλόπετρα στο οποίο θα εντάσσεται και το κέντρο αναψυχής «Ηώς» θα αποτελέσει έναν χώρο που θα παρέχει υψηλές υπηρεσίες εκπαίδευσης και ψυχαγωγίας που θα κατευθύνει τον επισκέπτη να ανακαλύψει τον Όμηρο.
Τι το πρωτοποριακό όμως θα έχει ένα τέτοιο κέντρο; Την απάντηση δίνουν οι ίδιοι επιστήμονες που θεωρούν ότι θα είναι το πρώτο (παγκοσμίως) κέντρο ψηφιακής προβολής του Ομήρου και των έργων του, ενώ παράλληλα θα αποτελεί και κέντρο ψηφιακής προβολής της ίδιας της Χίου και της ιστορίας της.
Στην Τουρκία ήδη ιδρυθεί ένα μεγάλο μουσείο για την αρχαία Τροία, δίπλα στον αρχαιολογικό χώρο (http://www.troya2018.com/troya-muzesi-acilis-icin-gun-sayiyor/), καθώς το 2018 ήταν «Έτος Τροίας» για τη γείτονα χώρα.
Η δημιουργία των ψηφιακών εφαρμογών για τον Όμηρο στη Χίο θα αποτελέσει ένα νέο εκπαιδευτικό εργαλείο, τόσο για τους μαθητές (της Χίου, των νησιών του ΒΑ Αιγαίου, αλλά και όλης της Ελλάδας) όσο και για τους επισκέπτες από την Ελλάδα και το εξωτερικό γενικότερα.
Τα εκθέματα, σε συνδυασμό με ένα ενημερωμένο και εμπεριστατωμένο website, θα αναβαθμίσουν τον τρόπο διδασκαλίας των ομηρικών επών, ενώ θα οπτικοποιούν ακόμη και δύσκολες πτυχές του σχετικού υλικού, όπως το ομηρικό ζήτημα, οι αξίες του ομηρικού (και κατ’ επέκταση του πρώιμου ελληνικού) κόσμου και οι δαιδαλώδεις διαδρομές της πρόσληψης της ομηρικής ποίησης από τον δυτικό (αλλά και τον ανατολικό) κόσμο.
Παράλληλα, θα ανιχνεύονται τα τεκμήρια της ιστορικής φυσιογνωμίας του Ομήρου αλλά και η κομβική σημασία της Χίου ως σημείου καλλιέργειας της ποίησης και των γραμμάτων στην αρχαιότητα. Τα εκθέματα του Μουσείου/Κέντρου Ψηφιακών Εφαρμογών και οι εκπαιδευτικές δραστηριότητες που θα αναπτυχθούν σε σχέση με ή μέσα σε αυτά θα συνδυάζονται με τις φυσικές κατασκευές στον περιβάλλοντα χώρο (θεματικό πάρκο), ώστε να προσφέρουν μάθηση και ψυχαγωγία σε όλες τις ηλικιακές ομάδες επισκεπτών. Παράλληλα, η δημιουργία μιας ψηφιακής εφαρμογής για την επιτόπια ξενάγηση θα συνδέει το εσωτερικό του μουσείου με τις εξωτερικές διαδρομές, τόσο του θεματικού πάρκου όσο και του υπόλοιπου νησιού.
Τουριστική αξιοποίηση
Με βάση τα όσα αναφέρθηκαν πιο πάνω, η προστιθέμενη αξία για τον τουρισμό της Χίου είναι πασιφανής. Ο πόλος έλξης που θα δημιουργηθεί με την ενότητα Θεματικό Πάρκο και Μουσείο/Κέντρο Ψηφιακών Εφαρμογών θα προσελκύει όχι μόνον τον τοπικό τουρισμό, αλλά και τουρισμό από την υπόλοιπη Ελλάδα και (κυρίως) από το εξωτερικό. Σημαντικό μέρος των επισκεπτών θα προέρχεται από τα απέναντι παράλια (Τούρκοι υπήκοοι και τουρίστες στην Τουρκία, ιδιαίτερα όσοι κινούνται με σκάφη αναψυχής).
Για το λόγο αυτό θα πρέπει στις τελικές προδιαγραφές για το έργο δημιουργίας του Μουσείου/Κέντρου Ψηφιακών Εφαρμογών να συμπεριληφθεί η δημιουργία τρίγλωσσης ιστοσελίδας (ελληνικά, αγγλικά, τουρκικά).
Επιπλέον, θα πρέπει να προβλεφθεί ο σχεδιασμός της πολιτικής προβολής του Μουσείου (social media strategy), ήδη από την αρχή της λειτουργίας του, προκειμένου να προσελκυσθεί κοινό επισκεπτών εντός και εκτός Ελλάδας.
Ιδιαίτερη μέριμνα θα πρέπει να δοθεί στη διάχυση προς την κατεύθυνση ξένων πανεπιστημίων και κέντρων ομηρικών σπουδών αλλά και σχολείων του εξωτερικού. Οι σπουδαστές και φοιτητές των κέντρων και των σχολείων αυτών θα μπορέσουν να αποτελέσουν ειδική κατηγορία επισκεπτών, οι οποίοι μάλιστα, σε συνδυασμό και με εκδηλώσεις όπως ημερίδες, σεμινάρια κλπ, θα έρχονται στο νησί σε εποχές με μικρή σχετικά τουριστική κίνηση.
ΟΙ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΤΟΥ ΘΕΜΑΤΙΚΟΥ ΠΑΡΚΟΥ
Οι απαραίτητοι χώροι λειτουργίας, τα εκθέματα και ο τρόπος προβολής
Πως όμως μπορεί να οργανωθεί ένα τόσο σημαντικό έργο και πως αυτό μπορεί να συνδέσει όλα όσα γνωρίζουμε για τον Όμηρο με την τοπική ιστορία και παράδοση; Όπως εξηγούν οι μελετητές η οργάνωση του συνολικού χώρου στην Δασκαλόπετρα πρέπει να στοχεύει στην ορθολογική διαχείριση του χώρου, ώστε να επιτελέσει τον τριπλό του χαρακτήρα ως:
Στην οργάνωση λειτουργιών απαραίτητων για έναν μουσειακό χώρο και έναν υπαίθριο χώρο φιλοξενίας εκπαιδευτικών και ψυχαγωγικών δράσεων που δύσκολα θα μπορούσαν να ικανοποιηθούν στο στενό χώρο του Κέντρου.
Σύμφωνα με τους μελετητές η λειτουργία του χώρου πρέπει να περιλαμβάνει:
Τα εκθέματα
Ο συνολικός μουσειολογικός στόχος του κέντρου ψηφιακής προβολής για τον Όμηρο και την ομηρική ποίηση είναι η καινοτόμος παρουσίαση τόσο των δύο διάσημων παγκοσμίως επικών ποιημάτων όσο και της σύνδεσης της Χίου με τον ομηρικό κόσμο. Για το λόγο αυτό αναπτύσσονται εννέα θεματικές, εκ των οποίων η πρώτη (εισαγωγική) στόχο έχει να αναδείξει συνολικά το φυσικό, πολιτιστικό και αρχαιολογικό απόθεμα του νησιού.
Μεταξύ άλλων οι μελετητές προτείνουν ένα έκθεμα σε διαδραστική οθόνη μεγάλων διαστάσεων, αρθρωμένο σε δύο ενότητες. Η πρώτη αφορά στη Δασκαλόπετρα, τα 54 αρχαιολογικά και ιστορικά στοιχεία που σχετίζονται με αυτήν, και τη λατρεία της Κυβέλης, παρέχοντας τις διασυνδέσεις προς τη δεύτερη ενότητα, η οποία αφορά την ιστορία και τον πολιτισμό του νησιού. Η περιήγηση στη δεύτερη ενότητα θα γίνεται μέσω του χρονικού άξονα, ο οποίος εκθέτει τις φάσεις της ιστορίας και τα σχετιζόμενα με αυτά υλικά κατάλοιπα του παρελθόντος (αρχαιολογικές θέσεις, μνημεία, δομημένο και φυσικό περιβάλλον) από την προϊστορία ως τα νεότερα χρόνια, συνδέοντάς τα με ψηφιοποιημένα τέχνεργα και αποτυπώσεις (χάρτες, χαρακτικά κλπ.) παλαιότερων εποχών.
ΟΙ ΠΡΟΣΔΟΚΙΕΣ ΑΠΟ ΤΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΚΕΝΤΡΟΥ ΟΜΗΡΙΚΗΣ ΠΡΟΒΟΛΗΣ ΣΕ ΑΡΙΘΜΟΥΣ
Που θα βασίσει τη βιωσιμότητά του το κέντρο
Ένα περιφερειακό μουσείο δημιουργεί αρχικά ένα θετικό κλίμα και προσελκύει το ενδιαφέρον ποικίλων ομάδων που μπορούν να ταξινομηθούν σε κύκλους ανάλογα με την εγγύτητα, την συχνότητα της επίσκεψης και την σχέση που αναπτύσσουν με το Μουσείο. Στο κέντρο αυτών των συνόλων βρίσκεται ο μαθητικός πληθυσμός της πόλης του Βροντάδου και του νησιού.
Η Χίος διαθέτει ένα δραστήριο εκπαιδευτικό δυναμικό με πολλές συμμετοχές σε εθνικά και διεθνή προγράμματα και υψηλές επιδόσεις στις εξετάσεις και στις παράπλευρες δραστηριότητες. Στο νησί -με γενικό πληθυσμό 51390 κατοίκων σύμφωνα με την απογραφή του 2011, φοιτούν κατά το σχολικό έτος 2018 – 2019, συνολικά 6800 μαθητές σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευση, από τους οποίους οι 852 στα σχολεία του Βροντάδου.
Από αυτόν τον πληθυσμό μπορεί να καλυφθεί ένα σημαντικό διάστημα λειτουργίας του Κέντρου αλλά μέσω της δικτύωσης τους μπορεί να δημιουργηθούν γέφυρες με τα σχολεία της Περιφέρειας, κυρίως της Λέσβου, με την οποία υπάρχει καθημερινή συγκοινωνία, αλλά και άλλων περιοχών της Χώρας.
Οργανωμένες ομαδικές επισκέψεις τουριστών
Ένας δεύτερος πυλώνας της επίσκεψης στο Μουσείο είναι οι οργανωμένες εκδρομές. Με βάση τα χαρακτηριστικά διασύνδεσης του νησιού με τον «έξω» κόσμο υπάρχουν δυο κύριοι δίαυλοι γι αυτές τις εκδρομές, χωρίς να παραβλέπουμε την εσωτερική κίνηση ομάδων εκδρομέων, συλλόγων κλπ από την ίδια την Χίο.
Τα οργανωμένα τουριστικά groups, τα οποία έρχονται κυρίως ατμοπλοϊκώς από τα νησιά της Περιφέρειας Βορειοανατολικού Αιγαίου, την υπόλοιπη Ελλάδα και την Τουρκία. Η ευκολότερη πρόσβαση είναι από την Τουρκία και την Λέσβο. Ένας πρώτος στόχος πρέπει να είναι τόνωση του τουρισμού από τα νησιά της Περιφέρειας. Η περίπτωση της Τουρκίας είναι ιδιάζουσα, πρώτον λόγω της ευπάθειας της τουρκικής οικονομίας και της ανασφάλειας στην πολιτική κατάσταση και, δεύτερον, λόγω της σχέσης της Τουρκίας με την Ομηρική κληρονομιά αλλά και τα σύμβολα της Κυβέλης ως θεάς της Ανατολίας.
Δεδομένης της υψηλής συμμετοχής των Τούρκων τουριστών στον τουρισμό της Χίου πρέπει να δοθεί βάρος:
(α) στην ανάπτυξη εφαρμογών και ενημερωτικού υλικού στα τουρκικά
(β) στην προβολή στην Τουρκία, στην έκθεση της Σμύρνης αλλά και στον χώρο της Τροίας (γ) στην δημιουργία ειδικού προγράμματος με ιδιαίτερη αναφορά στην Κυβέλη, ως θεότητα της Ανατολίας.
Η προσέγγιση των groups από την Ελλάδα, κυρίως ακτοπλοϊκώς, ή groups από το εξωτερικό, μέσω αεροπορικών συνδέσεων, έχει το μειονέκτημα του υψηλού κόστους ταξιδιού, το οποίο για να εξισορροπηθεί απαιτεί την παραμονή των επισκεπτών στο νησί τουλάχιστον 3-5 ημέρες.
Το Κέντρο πρέπει να αποτελεί μέρος της ευρύτερης επίσκεψης στην Χίο δημιουργώντας έναν πόλο ενδιαφέροντος αλλά και ένα κέντρο αναδιανομής των επισκεπτών σε άλλους προορισμούς στην Χίο.
Ο συνδυασμός της εικόνας του Ομήρου με το πρόσωπο της έμφυλης θεότητας Κυβέλη μας δίνει την ευκαιρία για δυο κύκλους επίσκεψης, - ομηρικές διαδρομές και γυναικεία αγιότητα -, οι οποίοι μπορούν να υποστηρίξουν ένα πλήρες πακέτο επίσκεψης 3-5 ημερών σε όλα τα τμήματα του νησιού.
Ο προνομιακός χώρος για την αναζήτηση οργανωμένων ομάδων επισκεπτών για το Κέντρο είναι η κρουαζιέρα. Με απόσταση λίγων λεπτών από το λιμάνι της Χίου και διάρκεια επίσκεψης που μπορεί να περιορισθεί έως το δίωρο και να συνδυασθεί με άλλες δραστηριότητες η Δασκαλόπετρα και το Κέντρο ανταποκρίνονται στην λογική αυτής της μορφής τουρισμού.
Η κρουαζιέρα από την άλλη μεγιστοποιεί τις ανάγκες συμπληρωματικών λειτουργιών στον χώρο (καφέ, πωλητήριο) και τις απαιτήσεις για υψηλή ροή επισκεπτών σε περιορισμένο χρόνο.
Με δεδομένα τα υψηλά νούμερα των 101 επιβατών ανά ταξίδι είναι δύσκολο να απορροφήσει το Κέντρο μια ενδεχόμενη υψηλή πίεση με ταυτόχρονη επίσκεψη 3 ή 4 πούλμαν. Η λειτουργία του Κέντρου αποτελεί ένα πολύ θετικό στοιχείο για την επανένταξη της Χίου στο πρόγραμμα της κρουαζιέρας.
Εκτός από τα θετικά της επίσκεψης μπορεί να παρέχει την δυνατότητα για προβολή εν πλω και διαφήμιση του ταξιδιού στο νησί του Ομήρου.
Για το Κέντρο θα είναι μεγάλη πρόκληση η διαχείριση των επισκεπτών, ο αριθμός των οποίων ξεφεύγει από την συνηθισμένη κλίμακα άρα θα χρειαστεί ad hoc σχεδιασμός, τόσο για την προσέγγιση στον χώρο, όσο και για την διαχείριση των επισκεπτών κατά την παραμονή τους εκεί.
Ακολουθήστε μας στο Google News. Μπείτε στην Viber ομάδα μας και δείτε όλες τις ειδήσεις από τη Χίο και το Βόρειο Αιγαίο. Νέα συνδρομή στον έντυπο «π» - Κάθε Παρασκευή στην πόρτα σας.
facebook
youtube
instagram
X
