Ήταν 9 Δεκεμβρίου 1971, όταν φεύγει από τη ζωή ο «Άλκης Θρύλος», η πρώτη Ελληνίδα ακαδημαϊκός, δοκιμιογράφος κριτικός λογοτεχνίας και θεάτρου, μια από τις πρώτες Ελληνίδες με δημόσιο φεμινιστικό έργο. Ένας πραγματικός «θρύλος», η Ελένη Νεγρεπόντη-Ουράνη, γεννιέται στο μεγαλοαστικό περιβάλλον της ελληνικής πρωτεύουσας στο τέλος του 19ου αιώνα.
Είναι κόρη του Μιλτιάδη Νεγρεπόντη, πρωτοπόρου οικονομολόγου επιστήμονα, ιδρυτή του ελληνικού προσκοπισμού, υπουργού του Ελευθερίου Βενιζέλου και γόνου της μεγάλης χιώτικης οικογένειας της ελληνικής διασποράς.
Αντιλαμβανόμενη την ανυπέρβλητη δυσκολία να διατυπώνει τις θέσεις της υπέρ της γυναίκας, κυρίως στα κείμενά της, χρησιμοποιεί σε μερικές από τις δημοφιλέστερες κριτικές της που ξεχωρίζουν για την ευθύτητα τους, το αντρικό ψευδώνυμο «Άλκης Θρύλος». Πρόκειται για συνηθισμένη πρακτική για την εποχή που είχε σκοπό σε έναν βαθμό να προστατεύει τις δημιουργούς από την αναμενόμενη αρνητική αντιμετώπιση που θα είχαν λόγω του φύλου τους.
Η μητέρα της η Μαρία Νεγροπόντη, γερμανικής καταγωγής είναι δημιουργός του σώματος της Σχολής Αδελφών και Εθελοντριών Αδελφών Νοσοκόμων.
Ο πρώτος της γάμος πραγματοποιείται με τον Πολύβιο Κορύλλο, καθηγητή Χειρουργικής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών ενώ το 1930 παντρεύεται τον ποιητή και λογοτέχνη Κώστα Ουράνη. Από νεαρή ηλικία ασχολείται με τη λογοτεχνία και την κριτική, καλλιεργώντας την κλίση της στα γράμματα και στην κριτική σκέψη.
Το 1915 εμφανίζεται στο λογοτεχνικό περιοδικό «Νουμάς», στον «Πυρσό» και στην εφημερίδα «Ακρόπολις», φανερώνοντας από νωρίς τις κατοπινές τάσεις της στην κριτική, την ποίηση και τον θεατρικό λόγο. Παράλληλα δημοσιεύει τα μονόπρακτα «Ο χορός του βοριά» και «Η ομορφιά που σκοτώνει», ποιήματα, καθώς και τα πρώτα κριτικά της κείμενα.
Μέλος του Συνδέσμου Ελληνίδων υπέρ των Δικαιωμάτων της Γυναικός
Το 1920 γίνεται μέλος του εν λόγω συνδέσμου «Υπέρ των δικαιωμάτων της γυναικός» δημοσιεύοντας τις θέσεις της για τη γυναίκα στην ελληνική κοινωνία που την εποχή εκείνη, ούτε καν δικαίωμα ψήφου δεν είχε. Ιδρυτικό μέλος και πρόεδρος του Συνδέσμου, έως το 1922, είναι η μητέρα της Μαρία Νεγρεπόντη. Μετά την αποχώρηση της, συντάσσει και εκδίδει ένα πρωτοπόρο και φλογερό βιβλίο με θέμα «Γιατί πρέπει να ψηφίζει η γυναίκα».
Η Ελένη γράφει παράλληλα πολλά κείμενα ταξιδιωτικών εντυπώσεων με έντονα λυρικά χαρακτηριστικά. Είναι υποστηρίκτρια του δημοτικισμού και του φεμινισμού. Γράφει με πάθος άρθρα για φεμινιστικά ζητήματα.
Το 1950 συμμετέχει ως ιδρυτικό μέλος της Ομάδας των Δώδεκα (1950-1967), η οποία αποσκοπεί στη θέσπιση εγκρίτων λογοτεχνικών βραβείων, κατ’ αρχάς για την πεζογραφία και ακόλουθα για άλλα λογοτεχνικά είδη, όπως και της Ένωσης Θεατρικών και Μουσικών Κριτικών. Παράλληλα είναι μέλος της Καλλιτεχνικής Επιτροπής του Εθνικού Θεάτρου και των Κρατικών Βραβείων Λογοτεχνίας. Το 1963 θεσμοθετεί, στο πλαίσιο της «Ομάδας των Δώδεκα», το Βραβείο «Μαρία Νεγρεπόντη» στην μνήμη της μητέρας της.
Το 1963, όταν με το Βασιλικό Διάταγμα 105/1963 συστήνεται ως ίδρυμα η Ταινιοθήκη της Ελλάδος, ανήκει στα ιδρυτικά μέλη, μαζί με τους: Αγλαΐα Μητροπούλου, Μόνα Μητροπούλου, Άγγελο Προκοπίου, Στρατή Μυριβήλη, Ηλία Βενέζη, Ειρήνη Καλκάνη, Μιχάλη Κακογιάννη, Ελένη Βλάχου, Νίκο Κούνδουρο, Σπύρο Σκούρα, Γρηγόρη Γρηγορίου, Γιώργο Ζερβό, Βίκτωρα Μιχαηλίδη και άλλους.
Πρώτη γυναίκα «Αθάνατη»
Το 1969 αναγορεύεται μέλος της Ακαδημίας Αθηνών. Η Ελένη Ουράνη κληροδοτεί τη μεγάλη περιουσία της στο ίδρυμα, με στόχο την ευρύτερη καλλιέργεια της πνευματικής ζωής του ελληνισμού.
Το 1970 η Ακαδημία Αθηνών με το κληροδότημα της Ουράνη, ιδρύει το Ίδρυμα Κώστα και Ελένης Ουράνη αλλά και το ομώνυμο βραβείο, με σκοπό τη ενίσχυση της λογοτεχνίας. Το Ίδρυμα Ουράνη της Ακαδημίας Αθηνών αναλαμβάνει χορηγίες στο χώρο του πολιτισμού, βραβεύσεις συγγραφέων και υποτροφίες σπουδαστών.
Με το ψευδώνυμο «Άλκης Θρύλος» για να μην την αγνοούν
Η Άλκης Θρύλος, συνηθίζει να λέει «έχουν γραφτεί για εμένα επικρίσεις βαρύτατες που παρόμοιες δεν νομίζω να έγραψα για κανέναν».
Και είχε δίκιο, αν αναλογιστεί κανείς τι ακριβώς έχει γραφεί για εκείνη: «Η Άλκης Θρύλος είναι το αίσχος της ελληνικής διανόησης», «Πρέπει να γίνει κάποιο θαύμα για να γράψει επιτελούς ο Άλκης Θρύλος μια κριτική», «Η παρουσία του Αλκή Θρύλου στα νεοελληνικά γράμματα είναι ολέθρια». Η ίδια δεν ενοχλείται πάντως, δεν θυμώνει ούτε λεπτό. Πεποίθησή της είναι ότι ο κριτικός δεν κάνει τίποτε άλλο από το να εκφράζει τη γνώμη του. Για πάνω από πενήντα χρόνια «διεκδικεί» τον τίτλο της πιο συκοφαντημένης.
Η Άλκης Θρύλος αγωνίζεται μαζί με τις άλλες φεμινίστριες
Το 1914 παίρνει μέρος στο διαγωνισμό της εφημερίδας Νέα Ημέρα Τεργέστης με το πατριωτικό ποίημα «Ο μαρμαρωμένος βασιλιάς» για το οποίο βραβεύεται. Ένα χρόνο αργότερα δημοσιεύει τα μονόπρακτα «ο Χορός του Βοριά» και η «Ομορφιά που σκοτώνει». Το 1916 παίζεται το μονόπρακτο της «Φλοίσβος», που όμως δέχεται αρνητικές. Οι φεμινιστικοί αγώνες που δίνονται εκείνη την εποχή και οι αγώνες των γυναικών για πολιτικά και κοινωνικά ζητήματα, συγκινούν βαθιά την Άλκη Θρύλο. Τότε, αναλαμβάνει τη διεύθυνση του φεμινιστικού περιοδικού του Συνδέσμου των Γυναικών. Εκεί συνέβαινε το εξής παράδοξο: Ενώ διευθύνει ως Ελένη Κορύλλου, υπογράφει τα φεμινιστικά της άρθρα ως Άλκης Θρύλος:
«Γυναίκες θα είστε άξιες να ελευθερωθείτε, όταν αγωνισθείτε για την ελευθερία σας. Γυναίκες που σας λατρεύουν πλανερά, γυναίκες που σας δέρνουν, όμοια, είστε όλες σκλάβες. Τίποτα δεν μπορούμε να περιμένουμε από την καλή θέληση των ανδρών. Τα δεσμά μας θα προσπαθούν να μας τα κρατούν πάντα. Τη χειραφέτηση μας μόνο με την δική μας δύναμη θα την κατακτήσουμε». Τη φεμινιστική της οπτική, αξίζει να μη τη σχολιάσουμε αναχρονιστικά, καθώς μιλάμε για τη περίοδο του ερχομού του φεμινιστικού κινήματος στην Ελλάδα. Η Άλκης Θρύλος, αγωνίζεται μαζί με τις άλλες φεμινίστριες για ψήφο, εργασιακές ευκαιρίες και ισότητα.
Οι κριτικοί της εποχής ασκούν καταιγιστική κριτική στις συντάκτριες του φεμινιστικού περιοδικού επειδή κατά τη γνώμη τους, υποτάσσουν το φεμινισμό στην ιδεολογία του δημοτικισμού. Η Άλκης Θρύλος απαντάει με το άρθρο της «Ο αγώνας της γυναίκας και ο δημοτικισμός». Η ίδια θεωρούσε πως αν ο ελληνισμός ζήσει, τότε μοιραία θα υπερισχύσει ο δημοτικισμός. Ο γυναίκειος αγώνας δεν θα είχε όφελος αν δεν είχε προσφέρει καθόλου στην κοινωνία.
Το 1926 αποχωρεί από τον Σύνδεσμο των Γυναικών αρνούμενη να συναινέσει με την παραμελημένη εμφάνιση των φεμινιστριών, όπως τις αντίκρισε στο διεθνές φεμινιστικό συνέδριο που εκπροσωπεί τη χώρα μας. Εκεί, σε πολλές από τις ηγέτιδες, τις οποίες θαυμάζει για το πνεύμα τους, παρατηρεί την αδιαφορία τους προς τον καλλωπισμό. Διαφωνεί κάθετα καθώς πιστεύει ότι η γυναίκα που βρίσκεται στην αγορά εργασίας, δεν χρειάζεται να χάνει το θέλγητρο της, το αντίθετο μάλιστα.
Ο Πάνος Καραβίας, συγγραφέας και δημοσιογράφος της εποχής μοιράζεται την εμπειρία της γνωριμίας του με την Ελένη (πλέον) Ουράνη:«Την γνώρισα από τον Ουράνη στην αρχή του ερωτικού τους δεσμού στο Παρίσι. Είχα ήδη ακούσει και μάθει για την μοντέρνα της εμφάνιση και τα κοντά της μαλλιά, αλλά ήταν έκπληξη για εμένα βλέποντας της με τον αέρα μεγάλης κυρίας με πολύ θηλυκότητα κάτω από την επίδραση του ανδρός που αγαπούσε. Θα ήταν γύρω στα 35 της χρόνια, τώρα».
Πηγές:
Ακολουθήστε μας στο Google News. Μπείτε στην Viber ομάδα μας και δείτε όλες τις ειδήσεις από τη Χίο και το Βόρειο Αιγαίο. Νέα συνδρομή στον έντυπο «π» - Κάθε Παρασκευή στην πόρτα σας.
facebook
youtube
instagram
X
