O Πλάτων Ροδοκανάκης είναι γνωστός ως δημοσιογράφος και λογοτέχνης, συγκεκριμένα ως πεζογράφος και ποιητής. Θεωρείται εκπρόσωπος της λογοτεχνικής σχολής του αισθητισμού, που εξυμνεί την ωραιότητα, «τη μυσταγωγία της σάρκας και τις ηδονές του πνεύματος», ο οποίος αφήνει το δικό του αποτύπωμα τις τελευταίες δεκαετίες του 19ου αιώνα και τις δύο πρώτες του 20ου.
Γεννημένος στη Σμύρνη, μέλος της χιώτικης πολυπρόσωπης, πολυδιάστατης και πλούσιας οικογένειας των Ροδοκανάκη, με ισχυρή παρουσία στο εμπόριο, τον τραπεζικό κλάδο, τη ναυτιλία και την οικονομική ζωή των κυριοτέρων λιμανιών της Ευρώπης.
Ο ίδιος, κοσμοπολίτης και «εστέτ», οπαδός του δόγματος «η τέχνη για την τέχνη», κάτοικος Αθηνών, φεύγει από τη ζωή, συνεπεία ανίατης ασθένειας και συγκεκριμένα στο νοσοκομείο ΕΥΑΓΓΕΛΑΙΣΜΟΣ το 1919, στην ηλικία των μόλις 36 χρόνων.
Εκείνο που δεν έχει γίνει ευρέως γνωστό είναι πτυχές της ζωής και πνευματικής του δράσης που έχουν να κάνουν με την έρευνα και ανάδειξη του βυζαντινού πολιτισμού και πιο ειδικά αυτή της βυζαντινής Θεσσαλονίκης.
Φιλολογικό μνημόσυνο του 2019
Ένα φιλολογικό μνημόσυνο, για τα εκατό χρόνια από το θάνατο του Πλάτωνα Ροδοκανάκη (1883-1919) λαμβάνει χώρα προ εξαετίας, συγκεκριμένα το Νοέμβριο του 2019, στο Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού της πόλης της Θεσσαλονίκης, για να αποκαλυφθεί η συμβολή του στην ανάδειξη της βυζαντινής Θεσσαλονίκης, μετά την απελευθέρωση της πόλης το 1912. Οι έγκριτοι ομιλητές, οι ομότιμοι καθηγητές του ΑΠΘ Απόστολος Γλαβίνας και Ευθυμία Γεωργιάδου-Κούντουρα, οι αρχαιολόγοι Χαράλαμπος Μπακιρτζής, Πέλλη Μάστορα, Γιάννης Μότσιανος και ο φιλόλογος Κωνσταντίνος Πλαστήρας, αναφέρονται με τις εισηγήσεις τους στη στενή σχέση του Ροδοκανάκη με τη Θεσσαλονίκη, το πνευματικό περιβάλλον της πόλης στη δεκαετία του 1910 και τις προσπάθειες του τιμώμενου για την διάσωση και ανάδειξης της βυζαντινής κληρονομιάς της. Η εκδήλωση έχει οργανωθεί από την Εφορεία Αρχαιοτήτων πόλης Θεσσαλονίκης, το Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού και πάντα υπό την αιγίδα του υπουργείου Πολιτισμού.
Ο Ροδοκανάκης ως γνώστης της βυζαντινής παράδοσης της Θεσσαλονίκης, την έχει ήδη επισκεφθεί αρκετές φορές ως δημοσιογράφος, δραστηριοποιείται όμως παράλληλα και ως κρατικός παράγοντας για την ενίσχυση των θυμάτων των βαλκανικών πολέμων, αλλά και την διάσωση των βυζαντινών αρχαιοτήτων και μνημείων. Το 1908 καλύπτει για μέρες ως απεσταλμένος της εφημερίδας «Ακρόπολις» το κίνημα των Νεοτούρκων που είχε ως επαναστατικό κέντρο του τη Θεσσαλονίκη. Το 1912 γράφει το πεζοτράγουδο «Ο Θρίαμβος» που προοιωνίζει την εποποιία της Θεσσαλονίκης και της Μακεδονίας, ενώ παράλληλα η «Εστία» φιλοξενεί επιφυλλίδες του για την πόλη. Το 1913 καλύπτει δημοσιογραφικά για τη ίδια αθηναϊκή εφημερίδα την δολοφονία του βασιλιά Γεωργίου του Α΄, την περιοδεία του βασιλιά Κωνσταντίνου στις απελευθερωμένες από τον ελληνικό στρατό μακεδονικές πόλεις καθώς και τον εορτασμό της πρώτης επετείου της απελευθέρωσης στις 26 Οκτωβρίου 1913 στον ιερό ναό του Αγίου Δημητρίου.
Στο τέλος του ιδίου έτους αναστέλλει τη δημοσιογραφική εργασία και διορίζεται από τον πρωθυπουργό Ελευθέριο Βενιζέλο διευθυντής της επιτροπής «Περίθαλψις», που έχει ως μέλημα την οικονομική ενίσχυση των θυμάτων των βαλκανικών πολέμων και των οικογενειών τους, με συχνές επισκέψεις στη Θεσσαλονίκη.
Μακεδονικό Μουσείο στη Ροτόντα
Η κυβέρνηση Θεσσαλονίκης της Τριανδρίας, η Εθνική Προσωρινή Κυβέρνηση του Βενιζέλου, τον διορίζει πρώτο τμηματάρχη Βυζαντινών Αρχαιοτήτων του Υπουργείου Εκκλησιαστικών και Εκπαιδεύσεως, δείχνοντας ιδιαίτερο ζήλο για την διάσωση και προβολή των βυζαντινών μνημείων της Θεσσαλονίκης. Με ενέργειές του, τον Απρίλιο του 1917, εκδίδεται το διάταγμα για την ίδρυση Μακεδονικού Μουσείου στη Ροτόντα, κορυφαίο ρωμαϊκό μνημείο, όπου θα συγκεντρώνονταν αρχαιότητες από τη Θεσσαλονίκη και την ευρύτερη Μακεδονία. Μέλη της επιτροπής διορίζονται ο επίσκοπος Λεοντοπόλεως Σωφρόνιος Ευστρατιάδης, ο αρχιτέκτονας – πολεοδόμος Έρνεστ Εμπράρ και ο τμηματάρχης Βυζαντινών αρχαιοτήτων Πλάτων Ροδοκανάκης. Δυστυχώς η πρόταση δεν υλοποιείται εξαιτίας της γραφειοκρατίας, της πολιτικής συγκυρίας, αφού ο Εθνικός Διχασμός βρίσκεται στο ζενίθ και βεβαίως του επερχόμενου σε δυο χρόνια πρόωρου θανάτου του.
Ο Ροδακανάκης επικεντρώνεται στη μελέτη του βυζαντινού πολιτισμού με πυρήνα τα μνημεία της Θεσσαλονίκης. Καρπός αυτής της πνευματικής αφιέρωσής του είναι το θεατρικό δράμα «Άγιος Δημήτριος. Μυστήριον εις πράξεις 3». Το έργο είναι προϊόν, όχι μόνο καλλιτεχνικής έμπνευσης αλλά και βαθιάς μελέτης και παρατήρησης της ομώνυμης ιστορικής εκκλησίας και των λοιπών βυζαντινών αρχαιοτήτων της Θεσσαλονίκης. Το έργο ανεβαίνει στην Αθήνα, λίγες μέρες μετά την καταστροφική πυρκαγιά της Θεσσαλονίκης, τον Αύγουστο του 1917, από τη Μαρίκα Κοτοπούλη και το θίασό της, με την παράσταση να αποσπά ενθουσιώδεις κριτικές.
Όπως επισημαίνει ο μελετητής του ελληνικού θεάτρου Βάλτερ Πούχνερ, στη θεατρική αυτή παράσταση εισάγεται για πρώτη φορά η Θεσσαλονίκη, μετά την απελευθέρωσή της το 1912, «ως τόπος δράσεως στην πολιτική συνείδηση των Ελλήνων».
Συμπερασματικά, κατά τον πρώην έφορο βυζαντινών αρχαιοτήτων Θεσσαλονίκης Χαρ. Μπακιρτζή, «ο Πλάτων Ροδοκανάκης συνέβαλε με συνεχή δημοσιεύματα υψηλής γλωσσικής εκφραστικότητας, επιστημονικής εμβρίθειας και καλλιτεχνικής ευαισθησίας και με δράσεις από τη δημόσια θέση του πρώτου τμηματάρχη Βυζαντινών Αρχαιοτήτων, στην αποκάλυψη της προσωπικότητας και του χαρακτήρα της βυζαντινής Θεσσαλονίκης».
Στη Θεσσαλονίκη ο Ροδοκανάκης συνδέεται με άλλους δύο πνευματικούς ανθρώπους,, τον Χρίστο Γουγούση, δημοσιογράφο και λογοτέχνη παλιότερης γενιάς και τον μουσικοσυνθέτη Αιμίλιο Ριάδη. «Τρεις ξένοι, παράλληλοι, πνευματικοί δημιουργοί, στη Θεσσαλονίκη του Πρώτου Πολέμου», επισημαίνει από την πλευρά του κατά την εισήγησή του ο φιλόλογος Κ. Πλαστήρας.
Λογοτεχνική παρουσία
Στη λογοτεχνία πρωτοεμφανίζεται το 1908 με την έκδοση της συλλογής πεζοτράγουδων De profundis, ενώ παράλληλα κατά τη διάρκεια της συνεργασίας του με την Εστία δημοσιεύει σε συνέχειες το αυτοβιογραφικό κείμενο «Το φλογισμένο ράσο». Ακολουθούν εκδόσεις ποιημάτων και πεζών του, ενώ ασχολείται και με τη θεατρική γραφή. Το 1912 ο θίασος της Κυβέλης Αδριανού ανεβάζει τα μονόπρακτα έργα του «Ο Πιερότος», «Η θεατρίνα» και «Το Τσακάλι» και πέντε χρόνια αργότερα ο θίασος της Μαρίκας Κοτοπούλη ανεβάζει, όπως ήδη έχει αναφερθεί, τον «Άγιο Δημήτριο».
Ο Πλάτων Ροδοκανάκης τοποθετείται χρονικά στο τέλος της λεγόμενης λογοτεχνικής γενιάς του 1880. Η γραφή του κινείται στα πλαίσια του αισθητισμού, με αναφορές στο έργο του Όσκαρ Ουάιλντ, του Ντ’ Αννούντσιο, του πρώιμου Νίκου Καζαντζάκη, του Κωνσταντίνου Χρηστομάνου και τη φιλοσοφία του Φρειδερίκου Νίτσε.
Αμφιλεγόμενη προσωπικότητα, κατηγορείται για λογοκλοπία από τον Κωνσταντίνο Χρηστομάνο για το βιβλίο του «Το βυσσινί τετράδιο», αλλά αποφεύγεται η καταδίκη του με παρέμβαση του Κωστή Παλαμά.
Πηγές:
thessmemory.gr Η Θεσσαλονίκη του Χρίστου Ζαφείρη/2019
Αρχείο Ελλήνων Λογοτεχνών, Ε.ΚΕ.ΒΙ.
cognoscoteam.gr
culture.gov.gr (Ιστοσελίδα Υπουργείου Πολιτισμού)
Ακολουθήστε μας στο Google News. Μπείτε στην Viber ομάδα μας και δείτε όλες τις ειδήσεις από τη Χίο και το Βόρειο Αιγαίο. Νέα συνδρομή στον έντυπο «π» - Κάθε Παρασκευή στην πόρτα σας.
facebook
youtube
instagram
X
