Οι τεράστιες ανισότητες ανάμεσα στις περιφέρειες του Αιγαίου αποτελούν γεγονός που πολλοί αγνοούν. Οι νησιωτικές περιφέρειες όχι μόνο υστερούν, ως σύνολο, από την ηπειρωτική χώρα, αλλά εμφανίζουν και υψηλές ανισότητες μεταξύ τους που δημιουργούν συνθήκες εγκατάλειψης για κάποια από τα νησιά.
Είναι κάτι άραγε που μπορεί να αναστραφεί; Πως αποτυπώνεται η οικονομία και ο τουρισμός στα δημογραφικά στοιχεία;
Στην επικείμενη απογραφή φαίνεται ότι θα υπάρξει μείωση του συνολικού πληθυσμού της Ελλάδας κατά 400.000-500.000 σε σχέση με την προηγούμενη δεκαετία. Το δημογραφικό πρόβλημα όμως, δεν είναι κάτι το καινούργιο για το Βόρειο Αιγαίο.
Δημογραφικά στοιχεία από το 1971 μέχρι και την τελευταία απογραφή του 2011 δείχνουν με συντριπτικό τρόπο την αντίστροφη πορεία που έχουν ακολουθήσει οι Περιφέρειες εντός του Αιγαίου.
Η αποτελούμενη από τις Κυκλάδες και τα Δωδεκάνησα Περιφέρεια του Νότιου Αιγαίου είναι κατά λίγο μεγαλύτερη σε έκταση από αυτήν του Βορείου Αιγαίου. Το 1971 το Νότιο Αιγαίο είχε λιγότερους μόνιμους κατοίκους (207.127 Ν. Αιγαίο, έναντι 210.454 Β. Αιγαίο).Στην απογραφή όμως του 2011 είχε επιπλέον 115.000 κατοίκους από ότι το Βόρειο Αιγαίο (πληθυσμιακή αύξηση : Κυκλάδες +42%, Δωδεκάνησα +58%, ενώ Β.Αιγαίο -5,5%).
Πως όμως συντελέστηκε αυτό το θαύμα; Ρόδος , Κως και Πάρος διπλασίασαν τον πληθυσμό τους, ενώ Μύκονος και Σαντορίνη τον τριπλασίασαν!
Τα νησιά αυτά είναι από τα πιο τουριστικά νησιά της Ελλάδας με εκατομμύρια επισκέπτες κάθε χρόνο. Τα δε έσοδα από τον τουρισμό στο Ν. Αιγαίο είναι κατά 30 φορές περισσότερα (5,175 δις ευρώ) από ότι στο Β. Αιγαίο, που είναι μόλις 165 εκατ. ευρώ (Στοιχεία ΙΝΣΕΤΕ 2019)! Συμπληρωματικά αναφέρεται ότι η Κρήτη αύξησε τον πληθυσμό της κατά 36% το αντίστοιχο χρονικό διάστημα, ενώ τα τουριστικά έσοδα έφτασαν τα 3,6 δις ευρώ (Άρθρο Γιάννη Ξένου Ρήξη : "Τουρισμός : άντεξε το 2021, αλλά φτάνει στα όριά του").
Ενστάσεις πάντα θα υπάρχουν όσον αφορά το μοντέλο του (μαζικού) τουρισμού που ακολουθήθηκε, αλλά από την άλλη τα στοιχεία είναι συντριπτικά εις βάρος της Περιφέρειας Β. Αιγαίου που βρίσκεται σε κωματώδη κατάσταση.
Επίσης τα δημοφιλή νησιά δίνουν οικονομική ώθηση και στα γειτονικά, συνήθως μικρότερα νησιά, επιφέροντας ισορροπία ανάπτυξης και δίνοντας κίνητρο στους κατοίκους να παραμείνουν σε αυτά, ενισχύοντας την εθνική κυριαρχία σε περιόδους μάλιστα που αμφισβητείται έντονα.
Είναι εμφανές ότι το τεράστιο χάντικαπ ανάμεσα στις δύο Περιφέρειες προήλθε από την προσέλκυση επενδύσεων για την δημιουργία ξενοδοχείων - δωματίων ( Ν. Αιγαίο = 344.506 κλίνες έναντι 37.472 του Β. Αιγαίου).
Δηλαδή ενώ οι κλίνες είναι κατά 9 φορές περισσότερες, τα έσοδα είναι κατά (τουλάχιστον) 30 φορές μεγαλύτερα, που αποδεικνύει την ποιοτική διαφορά των καταλυμάτων και την αυξημένη διάρκεια της τουριστικής σαιζόν στο Ν. Αιγαίο.
Εύκολα μπορεί να αποδειχθεί ότι δεν υπήρχε κάποιο στοχευμένο σχέδιο από τις εκάστοτε κυβερνήσεις για την ανάπτυξη των τουριστικών υποδομών, δεδομένου ότι η όποια ενίσχυση των ιδιωτικών κεφαλαίων γίνονταν από τους αναπτυξιακούς νόμους και το ΕΣΠΑ με ενιαία κριτήρια προς τις δύο Περιφέρειες.
Γιατί στα Δωδεκάνησα και στις Κυκλάδες;
Γυρίζοντας στο παρελθόν, η Ιταλοκρατία (1912-1943) στα Δωδεκάνησα άφησε σημαντικά έργα υποδομής. Για την Ρόδο τα σημαντικά έργα υποδομής (δρόμοι, παροχή ηλεκτρισμού, λιμάνι κ.α.) μεταμόρφωσαν σε σημαντικό βαθμό την πόλη της Ρόδου, η οποία διέθετε πλέον ένα νέο πολεοδομικό σχέδιο, κανονισμούς δόμησης και πολλά νέα δημόσια και ιδιωτικά κτίρια. Ήδη από την δεκαετία του 1950 ήταν τουριστικός προορισμός και έγινε ο αγαπημένος προορισμός διάσημων προσωπικοτήτων (Ο. Τσόρτσιλ, η Μ. Κάλλας, η Κ. Παξινού, ο Γκ. Πεκ, κ.α.).
Για τις Κυκλάδες η γειτνίαση με την Αθήνα έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην τουριστική ανάπτυξη. Ο επαναπατρισμός ντόπιων που δούλευαν στην Αθήνα και Πειραιά στον τομέα των υπηρεσιών και των οικοδομών, οι Αθηναίοι επιχειρηματίες που είχαν πείρα από τα τουριστικά επαγγέλματα (άνοιξαν τα πρώτα τουριστικά γραφεία, ξενοδοχεία και μπαρ), το προβαλλόμενο lifestyle συγκεκριμένων προορισμών και η εύκολη πρόσβαση από την πρωτεύουσα λειτούργησαν καταλυτικά.
Η χαμένη δεκαετία για το Β. Αιγαίο.
Επιστροφή στο σήμερα, όπου η Ελλάδα υπερέβη τα 36 εκατ. τουριστών (στοιχεία 2019 ΤτΕ), πετυχαίνοντας τον διπλασιασμό τους, εντός μίας δεκαετίας. Στο διάστημα αυτό το Ν. Αιγαίο προσέλκυσε επενδύσεις αυξάνοντας κατά 33,6 χιλιάδες τις ήδη υπάρχουσες κλίνες στα ξενοδοχεία (έναντι μόλις χιλίων στο Β. Αιγαίο), λαμβάνοντας τεράστιες οικονομικές απολαβές, σε αντίθεση με το Β. Αιγαίο που αντίκρισε όχι μόνο τις σχεδόν μηδενικές επενδύσεις, αλλά την αποεπένδυση και την απαξίωση της ιδιοκτησίας. Το ασταθές περιβάλλον (οικονομική κρίση σε συνδυασμό με την μεταναστευτική), οι περιορισμοί δόμησης σε περιοχές που επιβλήθηκαν στο Β. Αιγαίο (με αφορμή την προστασία των Κυκλάδων!), οι ελλιπείς υποδομές (στην Χίο 50 χρόνια αναμένουν την επέκταση του διαδρόμου προσγείωσης αεροσκαφών!), η απόσταση από την ενδοχώρα σε συνδυασμό με το αυξημένο κόστος πρόσβασης και η τουριστική εξάρτηση από την Τουρκία (χώρα με ιδιαίτερη πολιτικοοικονομική αστάθεια που ταυτόχρονα υπονομεύει τα νησιά!), είναι οι βασικοί λόγοι. Η κρατική ενίσχυση μέσω του κοινωνικού τουρισμού, είναι σαν την ασπιρίνη σε βαριά άρρωστο, διότι ουδείς πρόκειται να επενδύσει αναμένοντας ότι το κράτος θα του στέλνει επιδοτούμενους τουρίστες! Ακόμα και στην περίοδο της πανδημίας το Β. Αιγαίο σημείωσε την μεγαλύτερη πτώση εσόδων ως ποσοστό από οποιαδήποτε άλλη Περιφέρεια της Ελλάδας.
Ενδεικτικά αναφέρεται ότι το σύνολο των τουριστικών κλινών σε ξενοδοχεία 5* στο Ν. Αιγαίο είναι 36 φορές περισσότερα, από ότι στο Β. Αιγαίο! (69.441 έναντι 1.909 στοιχεία ΙΝΣΕΤΕ 2020). Τα σημερινά ξενοδοχεία 5* δεν έχουν την μορφή των πολυώροφων κτιρίων της δεκαετίας του ΄80 αλλά εντάσσονται πιο ήπια στο περιβάλλον. Για τα ενοικιαζόμενα δωμάτια υπάρχουν στοιχεία μόνο για την τριετία 2017-2019 όπου στο Ν. Αιγαίο προστέθηκαν 16.261νέες κλίνες, ενώ στο Β. Αιγαίο υπήρξε συρρίκνωση κατά 1.330 κλίνες! Όλα αυτά χωρίς να υπολογίζονται οι νέες κατασκευές για μίσθωση τύπου airbnb.
Και βέβαια η "οικοδομή" (κατασκευή νέων κλινών) κινεί πλήθος άλλων επαγγελμάτων συνεισφέροντας την τοπική οικονομία.
Ποιες οι ενέργειες για εξισορρόπηση;
Αν το Ν. Αιγαίο έχει να διαχειριστεί τις επιπτώσεις από την πληθώρα των τουριστών (π.χ. διαχείριση υδάτινων πόρων και απορριμμάτων , αυξημένες απαιτήσεις ενέργειας, εξεύρεση κατάλληλου υπαλληλικού προσωπικού και στέγασης αυτού, κοινωνικών και περιβαλλοντικών επιπτώσεων), την ίδια στιγμή το Β. Αιγαίο δίνει αγώνα επιβίωσης από την πληθυσμιακή συρρίκνωση, την οικονομική καχεξία και την ανεργία.
Ζητούμενο για το Ν. Αιγαίο είναι η σύνδεση του τουρισμού με τον πολιτισμό και την εγχώρια παραγωγή (αγροτική, κτηνοτροφική, υπηρεσιών και μεταποίησης), ώστε να διαχέεται το οικονομικό όφελος σε όσο το δυνατόν περισσότερους. Ζητούμενο για το Β. Αιγαίο είναι η αναστροφή της πορείας προς τον γκρεμό και την ερημοποίηση.
50 χρόνια τώρα η πολιτεία βρίσκεται σε ρόλο απλού παρατηρητή. Αντί να λειτουργεί εξισορροπητικά , αφήνει να δημιουργούνται τέτοια ενδοπεριφερειακά χάσματα και μάλιστα σε νησιά εντός του Αιγαίου με έντονο δημογραφικό πρόβλημα που ταυτόχρονα αμφισβητείται η κυριαρχία τους.
Η μέχρι τώρα απαθής στάση, έως τιμωρητική όσον αφορά το μεταναστευτικό, πρέπει να σταματήσει. Αν και υποτιμημένο το Β. Αιγαίο, αυτό από μόνο του δεν προκαλεί αναστροφή της πτωτικής τάσης. Η προσέλκυση επενδύσεων για ανάπτυξη, η δημιουργία πραγματικών θέσεων εργασίας , χρειάζεται ένα ασφαλές - σταθερό περιβάλλον, εύκολη και φθηνή πρόσβαση και στοχευμένες μετρήσιμες ενέργειες. Αντί να πριμοδοτούνται ξανά και ξανά οι κορεσμένες τουριστικά περιοχές, ας δοθεί λίγη προσοχή στα νησιά του Β. Αιγαίου.
Απαραίτητα όμως χρειάζεται αρχική ώθηση με κίνητρα, για την εξάλειψη των ανισοτήτων δεκαετιών.
Η Ελλάδα θα βγει πολλαπλά ωφελημένη.
Ακολουθήστε μας στο Google News. Μπείτε στην Viber ομάδα μας και δείτε όλες τις ειδήσεις από τη Χίο και το Βόρειο Αιγαίο. Νέα συνδρομή στον έντυπο «π» - Κάθε Παρασκευή στην πόρτα σας.
facebook
youtube
instagram
X
