Το «annus horribilis» του 2016 είναι πίσω μας πια. Αλλά οι χειρότερες στιγμές του - η ψήφος της Βρετανίας για αποχώρηση από την Ευρωπαϊκή Ενωση, η εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ στις Ηνωμένες Πολιτείες, οι συνεχιζόμενες θηριωδίες στη Συρία - ήταν κυρίως σύμπτωμα μιας διαδικασίας αποσύνθεσης ενός παγκόσμιου συστήματος βασισμένου στις φιλελεύθερες αρχές, που είχε ξεκινήσει πολύ νωρίτερα. Δυστυχώς, αυτά τα συμπτώματα τώρα επιταχύνουν την παρακμή του συστήματος. Επί χρόνια η φιλελεύθερη τάξη αντιμετώπιζε προβλήματα. Ισως υπήρξε έλλειψη προόδου στην ανάπτυξη των θεσμών και των νομικών οργάνων. Κοντολογίς, προσπαθούμε να εφαρμόσουμε την παγκόσμια ισχύ του 21ου αιώνα σε μεταπολεμικούς θεσμούς.
Η στρεβλωμένη αντιπροσώπευση που αντανακλά μία περασμένη εποχή, είτε πρόκειται για το Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών είτε το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, υπονομεύει τη νομιμοποίηση των θεσμών και την ικανότητά τους να αντεπεξέρχονται σε νέες προκλήσεις. Αυτό έχει οδηγήσει σε μία μεταβολή προς ανεπίσημους θεσμούς, όπως οι G20 και νέους μη δοκιμασμένους θεσμούς όπως η Ασιατική Τράπεζα Επενδύσεων και Υποδομών. Μία καλύτερη προσέγγιση θα ήταν να ενισχυθεί η αντιπροσώπευση των αναδυόμενων οικονομιών στους υπάρχοντες θεσμούς. Επίσης η ένταξη περισσότερων μη κρατικών δρώντων, όπως οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών και εκπροσώποι των επιχειρήσεων, στις διαδικασίες της λήψης αποφάσεων.
Αλλά η πρόκληση εκτείνεται πέρα από τη θεσμική μηχανική, με την οποία έχουν ασχοληθεί πολλοί αναλυτές και εγώ μαζί. Ο φιλοσοφικός πυρήνας της φιλελεύθερης διεθνούς τάξης πραγμάτων έχει διαβρωθεί, με θεμελιώδεις ιδέες που κάποτε θεωρούνταν αυτονόητες - το ελεύθερο εμπόριο, τη δημοκρατία, τα ανθρώπινα δικαιώματα - να βρίσκονται σε υποχώρηση ή να απειλούνται. Μέχρι να αναγνωρίσουμε και να διευθετήσουμε αυτή την πραγματικότητα, η φιλελεύθερη διεθνής τάξη πραγμάτων που έχει επιφέρει μία χωρίς προηγούμενο περίοδο ειρήνης και ευημερίας στον κόσμο θα συνεχίσει να διαβρώνεται. Ο φιλελευθερισμός και η διεθνής τάξη που προέκυψε είναι προϊόντα του Διαφωτισμού.
Εχουν τις ρίζες τους στην αδιαμφισβήτητη πρόοδο του ανθρώπου, σε μία ιδέα ενός παγκόσμιου κοινού οράματος και κατεύθυνσης. Από αυτή την άποψη, το κράτος δικαίου, η προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και το εμπόριο είναι μηχανισμοί για να προχωρήσει η ανθρωπότητα προς τα εμπρός, ακόμη και αν στον δρόμο υπάρχουν δυσκολίες. Σήμερα πλέον γνωρίζουμε ότι οι πόροι που υποστηρίζουν την πρόοδό μας δεν είναι απεριόριστοι και ότι ο πλανήτης μας δεν μπορεί να υποστηρίξει τον αυξανόμενο αριθμό των ανθρώπων με τον τρόπο ζωής που συνοδεύει την ευημερία. Οι παγκόσμιοι μηχανισμοί δεν μπορούν να λειτουργήσουν σωστά χωρίς μία παγκόσμια ηθική, στόχους και προσδοκίες.
Αυτό που μπορούν να κάνουν είναι να πυροδοτούν τη δυσαρέσκεια και τις συγκρούσεις, όπως είδαμε από το 2016, και να κάνουν τον κόσμο να απορρίπτει τη λογική και να αρνείται την πραγματικότητα. Πρόκειται για κάτι πολύ προβληματικό που πρέπει να διευθετηθεί. Αρχικά αντί να προσκολλούμαστε στη ρητορική του Διαφωτισμού, θα πρέπει να αναγνωρίσουμε τα όρια του κόσμου μας και να μετατοπίσουμε τις προσπάθειές μας από την κατάκτησή του στη διατήρησή του. Επειτα, θα πρέπει να καταλάβουμε τι ζητούμε από αυτή τη νέα πραγματικότητα και να αναπτύξουμε νέες παραμέτρους για την εκτίμηση της επιτυχίας.
Δεν μπορούμε να υποθέσουμε ότι οι επόμενες γενεές θα έχουν περισσότερα αλλά μπορούμε να εργαστούμε για να έχουν καλύτερα. Τέλος, όλοι θα πρέπει να βρίσκονται στο ίδιο στρατόπεδο. Στον σημερινό κόσμο, η κοινή προσέγγιση είναι απαραίτητη για τη διευθέτηση των προκλήσεων και τη δημιουργία νέων ευκαιριών. Καμία εθνικιστική ρητορική δεν μπορεί να το αλλάξει αυτό. Η μοίρα μας δεν χρειάζεται να είναι τόσο μαύρη. Αντί να θρηνούμε για την παγκόσμια φιλελεύθερη τάξη, όπως πολλοί θέλουν να κάνουν, θα πρέπει να αποζητούμε την προώθηση ενός νέου, κοινού σκοπού πάνω στον οποίο θα στεριώσει ένα πραγματικά παγκόσμιο σύστημα που θα εγγυηθεί ένα καλύτερο μέλλον για όλους.
Ακολουθήστε μας στο Google News. Μπείτε στην Viber ομάδα μας και δείτε όλες τις ειδήσεις από τη Χίο και το Βόρειο Αιγαίο. Νέα συνδρομή στον έντυπο «π» - Κάθε Παρασκευή στην πόρτα σας.
facebook
youtube
instagram
X
