Στις 13 Αυγούστου 1922 ο Κεμάλ εξαπολύει την αντεπίθεση του, σφυροκοπώντας τις ελληνικές θέσεις στο Αφιόν Καραχισάρ. Το μέτωπο των ελληνικών θέσεων βρισκόταν στην γραμμή Εσκί Σεχίρ- Αφιόν Καραχισάρ, ήτοι ένα μέτωπο περίπου 650χλμ. Στο Εσκί Σεχίρ είχε τοποθετηθεί το Γ’ Σώμα Στρατού, ενώ το Α’ και Β’ Σώμα υπερασπίζονταν το Αφιόν Καραχισάρ. Η επίθεση του Κεμάλ έπιασε τον ελληνικό στρατό σε κατάσταση αποδιοργάνωσης καθότι είχε ήδη μεσολαβήσει 1 χρόνος πλήρους απραξίας. Κατά την επίθεση το Α’ και το Β’ σώμα στρατού διαλύθηκαν με μεγάλες απώλειες και μεγάλα μέρη του αιχμαλωτίστηκαν (όπως και ο διοικητής του Α’ Σώματος Στρατηγός Ν. Τρικούπης) ή διέφυγαν προς την θάλασσα. Το Γ’ Σώμα διέφυγε χωρίς απώλειες, έφτασε προς την θάλασσα και μεταφέρθηκε προς ενίσχυση του στρατεύματος στη Θράκη. Το μέγεθος της καταστροφής φάνηκε στα πρόσωπα των χιλιάδων προσφύγων που έφταναν τους επόμενους μήνες στην Ελλάδα έχοντας χάσει τα πάντα.
Κάπως έτσι τελείωσε η περιπέτεια της Ελλάδος στη Μικρά Ασία. Η Ελλάδα των 2 ηπείρων και των 5 θαλασσών είχε τελειώσει. Μαζί της συμπαρέσυρε και το όραμα της Ιωνίας και την Μεγάλη Ιδέα. Ο ελληνικός εθνικισμός των αρχών του 20ου αιώνα που είχε εκφραστεί με διαφορετικό τρόπο από βενιζελικούς και αντιβενιζελικούς είχε εξασθενίσει και είχε περάσει σε μια νέα φάση. Πλέον η εξουθενωμένη ελληνική κοινωνία με τους πρόσφυγες πίεζε για μια αλλαγή πολιτικής. Πρώτα όμως το βενιζελικό κίνημα των Πλαστήρα και Γονατά ήθελε να τιμωρήσει την ηγεσία της αντίπαλης παράταξης και να βρει εξιλαστήρια θύματα.
Οι βενιζελικοί αξιωματικοί πλέον με ρεβανσισμό ζητούσαν την παραδειγματική τιμωρία των υπευθύνων. Ποιοι όμως ήταν υπεύθυνοι για την καταστροφή σύμφωνα με τους πραξικοπηματίες Πλαστήρα, Γονατά και Πάγκαλο; Μα φυσικά, οι κρατούντες την εξουσία την στιγμή της καταστροφής, οι οποίοι ουδέποτε υποσχέθηκαν τον τερματισμό του πολέμου κατά τον προεκλογικό αγώνα των εκλογών του Νοεμβρίου του 1920. Αμέσως συνελήφθησαν οι ηγετικές προσωπικότητες του αντιβενιζελισμού και οδηγήθηκαν σε ανακρίσεις υπό τον στρατηγό Θ. Πάγκαλο, ο οποίος επέμενε να τους εκτελέσει άνευ δίκης.
Μόλις οι στρατιωτικές μάχες τελείωσαν μια νέα εποχή έντονων παθών και ταραχών ξεκινούσε για την Ελλάδα. Η δίκη ξεκίνησε αρχές Νοεμβρίου και έληξε με την βιαστική εκτέλεση των κατηγορουμένων 2 εβδομάδες μετά (15 Νοεμβρίου 1922). Οι εκτελέσεις έγιναν άμεσα καθότι η Αγγλία διαμαρτυρόμενη για την δίκη έστειλε ειδική διπλωματική αποστολή στην Αθήνα. Οι εκτελεσθέντες Δ. Γούναρης, Π. Πρωτοπαπαδάκης και Ν. Στράτος είχαν διατελέσει πρωθυπουργοί την περίοδο 1921 με 1922 και οι επίσης εκτελεσθέντες Ν. Θεοτόκης και Γ. Μπαλτατζής διετέλεσαν υπουργοί των κυβερνήσεων αυτών. Εκτελέσθηκε και ο τελευταίος αρχιστράτηγος Γ. Χατζανέστης. Οι κατηγορούμενοι Μ. Γούδας και Ξ. Στρατηγός καταδικάσθηκαν σε ισόβια δεσμά. Βασικός μάρτυρας κατηγορίας υπήρξε ο πρώην αντιβενιζελικός αρχιστράτηγος Αν. Παπούλας που είχε την ηγεσία του στρατού επί 20 μήνες (ο Χατζανέστης ηγήθηκε του στρατού για μόλις 2.5 μήνες).
Είναι χαρακτηριστικό ότι και οι 8 κατηγορήθηκαν ότι συνέργησαν στην επαναφορά του Βασιλέα Κωνσταντίνου το 1920 παρόλο που οι δυνάμεις της Αντάντ είχαν ζητήσει να ακυρωθεί το δημοψήφισμα από την κυβέρνηση Δ. Ράλλη. Όμως, μόνο ο Δ. Γούναρης συμμετείχε στην κυβέρνηση Δ. Ράλλη που επανάφερε τον Βασιλιά. Κατηγορήθηκαν ότι δεν επέτρεψαν στον ανταντοφιλο Δ. Ράλλη να διαπραγματευτεί στην συνδιάσκεψη του Λονδίνου τον Μάρτιο του 1921. Ο Δ. Ράλλης, που επανάφερε τον Βασιλιά, έπασχε από καρκίνο και είχε παραιτηθεί τον Ιανουάριο του 1921. Κατηγορήθηκαν για εσχάτη προδοσία καθότι παρέδωσαν ελληνική επικράτεια. Όμως, η Μικρά Ασία δεν αποτελούσε μέρος της ελληνικής επικράτειας αφού δεν είχε επικυρωθεί από κανέναν η συνθήκη των Σεβρών. Η αλήθεια είναι ότι και οι αντιβενιζελικοί την περίοδο που κυβέρνησαν έθεσαν σαν απαραβίαστο όριο την Συνθήκη των Σεβρών που είχε πετύχει ο Ελ. Βενιζέλος. Ουσιαστικά συνέχισαν με πλεονάζον ζήλο την πολιτική του προκάτοχού τους.
Σύμφωνα με τον Michael Llewelyn Smith (Το όραμα της Ιωνίας) η εκτέλεση των 6 έγινε για να ξεπλυθεί η ντροπή στο στρατό, αλλά και για να αποδεκατιστεί η ηγεσία των αντιβενιζελικών. Αποτέλεσε και αποτελεί έναν δικαστικό φόνο από ένα κατ’ επίφαση στρατοδικείο που έγινε για καθαρά λόγους πολιτικού ρεβανσισμού. Η εκτέλεση τους ξεκίνησε μια νέα περίοδο πολιτικών συγκρούσεων και πολιτικών ανωμαλιών που σημάδεψαν την περίοδο του μεσοπολέμου και έπειτα. Ο W. Churchill είπε χαρακτηριστικά για αυτή την περίοδο στην Ελλάδα: «Με τόσα που τους έκαναν και τόσα που έκαναν στον εαυτό τους, πώς επιβίωσαν οι Έλληνες; »
Θωμάς Κοσμίδης
Πηγές:
Ακολουθήστε μας στο Google News. Μπείτε στην Viber ομάδα μας και δείτε όλες τις ειδήσεις από τη Χίο και το Βόρειο Αιγαίο. Νέα συνδρομή στον έντυπο «π» - Κάθε Παρασκευή στην πόρτα σας.
facebook
youtube
instagram
X
