Στοιχεία από τη φιλοσοφία της ιστορίας της Ελληνικής γλώσσας

«Γλώσσα και πατρίδα είναι το ίδιο. Το να πολεμά κανείς για την πατρίδα του ή για την εθνική του Γλώσσα, ένας είναι ο αγώνας. Πάντα αμύνεται περί πάτρης»

                                                                                              Γ. Ψυχάρης «Το Ταξίδι»

Είναι γνωστό πως η γλώσσα μας έχει προφορική παράδοση 4000 χρόνων και γραπτή 3000 χρόνων, και από τον 14^ο π.Χ αι. έχουμε διαμορφώσει γραμματική και συντακτικό…

Η φιλοσοφία της γλώσσας αρχίζει με την απορία και την αναζήτηση του «τί σημαίνει κάτι» και στη συνέχεια αναπτύσσεται η εκμάθησή της αλλά και η σχέση της με τις άλλες γλώσσες. Έτσι η γλώσσα αποκτά αξία όχι μόνο ως ζωντανός οργανισμός αλλά και ως αστείρευτη πηγή δημιουργίας επιστημονικών όρων και όχι μόνο…

Όταν κανείς λέει «η γλώσσα μου» εννοεί τη γλώσσα που ομιλεί (δηλ. την μητρική) και όχι αυτήν που χρησιμοποιεί στη συνομιλία του με έναν ξένο…

Η γλώσσα είναι αυτή που οδηγεί την Ιστορία* και μέσω αυτής τον φιλοσοφικό στοχασμό. Όμως η φιλοσοφία είναι υποχρεωμένη να κινείται στον χρόνο αξιολογώντας το παρόν και ερευνώντας το μέλλον. Έτσι καταγράφεται η φιλοσοφία της Ιστορίας, η οποία καθορίζει ακόμα και την πορεία των γεγονότων και ουσιαστικά την πορεία του ανθρώπου στο μέλλον. Η προφητική αυτή αποστολή τού ανθρώπου αποτελεί την «φιλοσοφία της Ιστορίας». Όμως δεν σημαίνει πως μπορεί να μεταφέρει απόλυτα τα συμπεράσματα του παρελθόντος στο παρόν∙ ακριβώς γιατί λειτουργεί ο χρόνος ο οποίος κινείται με βάση το σύγχρονο ιστορικό πλαίσιο συντηρώντας το ή διαρρηγνύοντας το…

Είναι φανερό λοιπόν, πως βασικό ρόλο στη θεώρηση της Φιλοσοφίας τής Ιστορίας** παίζει η γλώσσα η οποία εκ των πραγμάτων συνδέει τη θεωρία με την πράξη. Και για τον λόγο ότι αυτή είναι το κύριο όργανο έκφρασης και συνεννόησης των ανθρώπων, συνδέεται δε άμεσα με τη ζωή και τον πολιτισμό ενός έθνους.

Υπό την έννοια αυτή η Ελληνική γλώσσα σημαίνει φιλοσοφία, παιδεία, πολιτισμός,  αλλά και πατρίδα. Και μόνο για τους παραπάνω λόγους οι παραπάνω όροι καθίστανται ταυτόσημοι. Εκτός απ’ όλα αυτά θα ήταν παράληψη να μην αναφέρουμε πως η Ελληνική γλώσσα είναι όχι μόνο η αρχαιότερη ως «αμήτωρ» αλλά και η πλουσιότερη και παραγωγικότερη, και ως εκ τούτου είναι όχι μόνο δημιουργός σκέψεως, αλλά και «εξανθρωπισμού του ανθρώπου». Παράλληλα αυτή ακολουθεί τον κανόνα να συμπορεύεται με την Ιστορία του Ελληνικού έθνους, και κατά τον Κικέρωνα  έχει θεϊκή προέλευση αφού είναι η γλώσσα των θεών.

Εδώ θεωρώ αναγκαίο να επισημάνουμε, πως η Ελλάδα είναι «μέγα έθνος» μόνον από τη γλώσσα της∙ τον θησαυρό της οποίας «ουδείς άλλος κέκτηται».

Δυστυχώς σήμερα δημιουργία δεν θεωρείται ό,τι προέρχεται από τη σκέψη και περνάει μέσω της γλώσσας και της παιδείας, γιατί αυτή (η παιδεία) χρησιμοποιείται  ως μέσο κατάρτισης υπηρεσιακών στελεχών… Έτσι γίνεται φανερό, πως το στομάχι κυβερνά τον εγκέφαλο και η ζωή υποτάσσεται στο εφήμερο και στην ακοσμία. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα τον σκοταδισμό και την κοινωνική δυσπροσαρμογή…

Όμως ας επανέλθουμε στη γλώσσα και τη γραφή και να πούμε, πως αυτή είναι κατά τον Πλάτωνα η «αιωνίως ομιλούσα φωνή» αλλά και η έκφραση δια του λόγου των βαθυτέρων συναισθημάτων και διανοημάτων του ανθρώπου. Και μόνο ως προς αυτό προάγει την φιλοσοφία η οποία λαμβάνει «πρακτική μορφή» μέσω της γραπτής έκφρασης και σύνθεσης του λόγου με τον συνδυασμό των κατάλληλων λέξεων δηλ. την κατά τον Διόδωρο τον Σικελιώτη (βλ. βιβλ. Ε,74) «την των επών σύνθεσιν την προσαγορευομένην ποιητικήν». Θα μπορούσε να παρατηρήσει κανείς πως η εφεύρεση των γραμμάτων είναι φιλοσοφική δημιουργία η οποία γίνεται κατανοητή μέσω της αξίας του κάθε γράμματος και συνακόλουθα των λέξεων. Άρα το νοείν εμπλέκεται ή μάλλον είναι φιλοσοφία, όταν κατανοήσουμε ότι, άλλο είναι ο «μόνος» δηλ. ο έχων την ευκαιρία του εμμένειν και συλλογίζεσθαι, και διαφορετικό ο μον-αχός δηλ. ο αισθανόμενος άχος – λύπη κατά την διάρκεια του «μένειν»… Ο μόνος έχει την ευκαιρία δια της νοήσεως να πορευτεί (νέω = πορεύομαι, πλέω), ερευνώντας την ουσία δια του νου (δια + νους = διάνοια) γνωστού όντος «ουδέν γαρ ταχύτερον του νοός» πρβλ. και το σημερινό πού τρέχει ο λογισμός σου… Επανερχόμενοι να προσθέσουμε ακόμα πως η γλώσσα μας εξελικτικά  αναπτύχθηκε σε τέσσερις  βασικές γνωστές διαλέκτους: την Δωρική, την Ιωνική, την Αιολική και την Αττική η οποία λόγω της Αθηναϊκής ηγεμονίας έγινε και η επίσημη Ελληνική γλώσσα. Στην διαμόρφωση και ανάπτυξη της γλώσσας αυτής συνετέλεσαν: τα κοινά Ιερά (Μαντείο Δωδώνης και Δελφών), οι κοινές εορτές (Ίσθμια, Πύθια, Ολύμπια κλπ), αλλά και οι κοινοί αγώνες εναντίον των κοινών εχθρών… Αυτά συνέτειναν στη δημιουργία μιας κοινής γλώσσας της οποίας η διαμόρφωση άρχισε από την εποχή του Ομήρου με τα γνωστά ποιητικά έπη. Ακολούθησε ο πεζός λόγος με την Αλεξανδρινή Κοινή από τον 3^ο αι π.Χ η οποία προσέθεσε πολλές λέξεις αλλά και διαμόρφωσε το περιεχόμενο και τη σύνταξη. Αυτή είναι η γλώσσα που μίλησε  ο χριστιανισμός και χρησιμοποιήθηκε στη συγγραφή ή και τη μετάφραση των ιερών βιβλίων. Είναι η γλώσσα της Καινής Διαθήκης και της Αγίας Γραφής. Αυτήν χρησιμοποίησαν οι Πατέρες της εκκλησίας για τη διάδοση του χριστιανισμού. Αυτή είναι η Κοινή Γλώσσα η οποία χάνει πλέον τη φωνητική της μορφή και παρουσιάζει πρόβλημα ορθογραφίας. Έτσι προστίθενται τα σημεία της στίξεως και μεταβάλλεται η μορφή της γραφής από μεγαλογράμματη σε μικρογράμματη. Εξαπλώνεται ως lingua franca ακολουθώντας μοναδική εξελικτική πορεία αφού εκτός από γλώσσα της ομιλίας και του προφορικού λόγου, γίνεται η γλώσσα της φιλοσοφίας και της επιστήμης.

Ο προφορικός λόγος όμως έχει ως συνέπεια να δημιουργούνται λάθη και ανακριβολογίες λόγω της αμεσότητας της ταχύτητας και του αυτοσχεδιασμού∙ τα οποία όμως πρέπει να  μη γίνονται στον γραπτό λόγο…καθ’ ότι scripta manent.

* από το α.ε ρήμα ίστωρ = γνώστης. Ιστορία είναι κυρίως η γραπτή αφήγηση γεγονότων που αναφέρονται κυρίως σε έθνη, λαούς αλλά και σε πρόσωπα.

Ως σύγγραμμα είναι το βιβλίο που γράφουν οι ιστορικοί π.χ ο Ηρόδοτος, ο Θουκυδίδης, ο Παπαρρηγόπουλος κα. 

** Φιλοσοφία δεν θεωρείται η σκόπιμη πρακτική αναζήτηση μυθευμάτων, αλλά η διανοητική προσέγγιση αγνώστων στοιχείων και πρακτικών εφαρμογών που διευρύνουν τον πνευματικό ορίζοντα του ανθρώπου     ως εραστή της σοφίας δηλαδή φιλοσόφου. Ο πρώτος (παγκοσμίως) που ονόμασε τον εαυτό του «φιλόσοφο» και την τέχνη του «φιλοσοφία» ήταν ο Πρωταγόρας (490 π.Χ). Στην πορεία την υιοθέτησαν όλοι οι λαοί ως philosophy( Αγγλ.), philosophie (Γερμαν.), filosofia (Ιταλ.) κλπ.                                    

Ειδήσεις σήμερα

Ακολουθήστε μας στο Google News. Μπείτε στην Viber ομάδα μας και δείτε όλες τις ειδήσεις από τη Χίο και το Βόρειο Αιγαίο. Νέα συνδρομή στον έντυπο «π» - Κάθε Παρασκευή στην πόρτα σας.