«Η Χίος διεκδικεί τη δική της θέση ως κινηματογραφικός προορισμός»

Από τη Βαλμίρα, στην ελληνική Τοσκάνη και στα μεσαιωνικά νοτιόχωρα… μπορεί η Χίος να διεκδικήσει τη θέση της ως ένας κινηματογραφικός προορισμός;

Η σκηνοθέτιδα της ταινίας «Χειμώνας με τη Βαλμίρα», Μαρία Ντούζα έδωσε την ευκαιρία στο νησί μας να αναδείξει την ιδιαίτερη ομορφιά του: φυσική, αρχιτεκτονική αλλά και ανθρώπινη. Ο «π» συνάντησε την Μαρία Ντούζα στην ολοκλήρωση των γυρισμάτων και μας περιέγραψε την ταινία, τους στόχους αλλά τις νέες προοπτικές που η ίδια βλέπει για τη Χίο. Μια ευχάριστη έκπληξη ακολουθεί στο τέλος της συνέντευξης.

Συνέντευξη ΔΑΦΝΗ ΓΕΩΡΓΙΟΠΟΥΛΟΥ

Γιατί αποφασίσατε να δημιουργήσετε αυτή την ταινία στη Χίο;

Η επιλογή της Χίου για τα γυρίσματα της ταινίας, έγινε πρωτίστως με κριτήρια καλλιτεχνικά – καθώς το τοπίο, η αρχιτεκτονική, η μουσική παράδοση και η κοινωνική πραγματικότητα, την καθιστούν ιδανική για το συγκεκριμένο σενάριο που εμπνέεται και αξιοποιεί όλα αυτά. Έγινε όμως και με το σκεπτικό προβολής του νησιού, καθώς τόσο ο παραγωγός της ταινίας Μιχάλης Σαραντινός όσο και εγώ συνδεόμαστε με τη Χίο – εκείνος κατάγεται από την Καλαμωτή – και χρόνια τώρα συμμετέχουμε σε προσπάθειες προβολής και προστασίας του πολιτισμού της – έρευνα, φεστιβάλ, ημερίδες αρχιτεκτονικής, εκθέσεις ζωγραφικής κλπ.

Η παραγωγή κινηματογραφικής ταινίας εδώ είναι μέρος αυτής της προσπάθειας.

Ένα παιδικό βιβλίο μετουσιώνεται σε μια κινηματογραφική αφήγηση όπου η νεαρή Βαλμίρα αντιμετωπίζει την μικρή κοινωνία, την ενηλικίωση ενώ παράλληλα ανακαλύπτει τις ανθρώπινες σχέσεις. Το όνειρο μιας κωφής νεαρής κοπέλας να ασχοληθεί με το χορό.

Γιατί «Χειμώνας με τη Βαλμίρα»;

Ο τίτλος είναι προσωρινός, μπορεί να μονιμοποιηθεί αυτό θα το δούμε αργότερα με το μοντάζ. Το σενάριο, το εμπνεύστηκα από ένα παιδικό βιβλίο, το «Ένα σακί μαλλιά» του Παντελή Καλιότσου, που πρωτοδιάβασα όταν τα παιδιά μου ήταν μικρά. Ήδη από τότε με είχε συγκινήσει η ιστορία του και είχα σκεφτεί ότι θα ήταν πολύ ωραίο να μεταφερθεί στον κινηματογράφο. Ωστόσο δεν ήθελα να κάνω μια παιδική ταινία. Στόχος μου ήταν να αφηγηθώ μια ιστορία με μεγαλύτερα παιδιά – εφήβους βασικά - και άρχισα να δουλεύω το σενάριο προς αυτήν την κατεύθυνση. Αποτέλεσμα ήταν να αλλάξω τελείως τα πρόσωπα, να επινοήσω έναν κεντρικό χαρακτήρα που δεν υπάρχει μέσα στο βιβλίο και να γράψω μια εντελώς καινούργια ιστορία.  Με εξαίρεση το θέμα της ενσυναίσθησης το οποίο διατηρήθηκε στο σενάριο, η ταινία έχει πολύ μικρή πλέον σχέση με το βιβλίο που με ενέπνευσε..

Η ταινία διαδραματίζεται σε μια μικρή κοινωνία όπου πρωταγωνιστούν έφηβοι και παράλληλα παρακολουθεί ιστορίες ενηλίκων. Ο κεντρικός χαρακτήρας είναι η «Βαλμίρα», ένα κωφό κορίτσι το οποίο έχει μεν γεννηθεί σε ένα μικρό χωριό της Χίου, αλλά έχει μεγαλώσει και ζήσει ένα μεγάλο μέρος της ζωής της στην Αθήνα όπου μπορούσε να παρακολουθεί ειδικό Σχολείο Κωφών. Οικονομικά προβλήματα την αναγκάζουν να διακόψει τις σπουδές της στο ειδικό Σχολείο και να επιστρέψει στον τόπο καταγωγής της όπου θα πρέπει να παρακολουθήσει το κανονικό σχολείο ακουόντων και να επιβιώσει μέσα στον πραγματικό κόσμο.

Στόχος μου ήταν να γράψω μια ιστορία για την ανάγκη μας να «ανήκουμε», να είμαστε ενταγμένοι μέσα στο σύνολο, αποδεκτοί. Η ιδέα μιας κωφής κοπέλας που αναγκάζεται λόγω συνθηκών να ζήσει σε μια μικρή επαρχιακή κοινότητα, ελάχιστα εξοικειωμένη με ζητήματα αναπηρίας και όπου κανείς δεν γνωρίζει την νοηματική, εξυπηρετεί αυτόν τον σκοπό. Ταυτόχρονα η ταινία είναι και μια ταινία ενηλικίωσης αφού η Βαλμίρα αφήνοντας το προστατευμένο περιβάλλον του σχολείου κωφών και μπαίνοντας στον κόσμο των ακουόντων έρχεται αντιμέτωπη με την πραγματική ζωή και τις προκλήσεις της.

Ποιος είναι ο χαρακτήρας της Βαλμίρας;

Πρόκειται για ένα δυναμικό και μαχητικό κορίτσι, αρκετά πεισματάρα που μέσα από την προσπάθεια της να τα καταφέρει και να επιβιώσει και έξω από το περιβάλλον των κωφών κάνει παρερμηνείες και λάθη. Στόχος μου δεν ήταν να δημιουργήσω ένα θύμα. Η Βαλμίρα έχει μεγαλώσει σε ένα σχολείο ειδικό για κωφά παιδιά και έχει πάρει μια παιδεία και καλλιέργεια. Η ίδια έχασε την μητέρα της σε μικρή ηλικία, ο πατέρας της έπαθε κατάθλιψη μετά τον θάνατο της γυναίκας του και η Βαλμίρα μεγάλωσε με τη γιαγιά της που την υποστήριξε. Το σχολείο των κωφών  υποκατέστησε την οικογένεια για τη Βαλμίρα. 

Γιατί επέλεξες το όνομα Βαλμίρα;

Το όνομα Βαλμίρα το έδωσαν οι γονείς της που ήταν κάπως εναλλακτικοί και είναι Αλβανικό. Στα Αλβανικά σημαίνει ορμητικό κύμα. Η ιστορία είναι παλιά, είχα διαλέξει αυτό το όνομα σε πολύ πρώιμο στάδιο της συγγραφής και ύστερα το αγάπησα και δεν ήθελα να το αλλάξω.

Ποια αισθητική ακολουθήσατε κατά τη διάρκεια της ταινίας;

Διαλέξαμε την Χίο για την μοναδική αρχιτεκτονική των μεσαιωνικών χωριών και για το φυσικό της τοπίο. Τόσο το φυσικό όσο και το δομημένο περιβάλλον συνθέτουν το σύμπαν της ταινίας.  Ειδικότερα, η μεσαιωνική αρχιτεκτονική, η ποίηση των ερειπίων,  η σιωπή και η μοναξιά τους χειμερινούς μήνες, η συνύπαρξη της παλιάς αρχιτεκτονικής με τη νέα, δημιουργούν ένα περιβάλλον που αντανακλά την εμπειρία των χαρακτήρων του έργου, οι οποίοι βρίσκονται σε έναν τόπο οριακό ανάμεσα στο χτες και το σήμερα, ανάμεσα στο μέσα και στο έξω, ανάμεσα στο οικείο και το ξένο. Ταυτόχρονα ο φακός εστιάζει  στους χαρακτήρες και δίνει προβάδισμα στην υποκριτική. Τον κύριο λόγο έχουν οι ηθοποιοί τους οποίους η κάμερα κινηματογραφεί σε κοντινά πλάνα.  Ο Διευθυντής Φωτογραφίας, Ζαφείρης Επαμεινώνδας, είχε την κάμερα στον ώμο όλες αυτές τις μέρες και παρακολουθούσε την δράση με πολύ ένταση και κίνηση. Με αυτό τον τρόπο κατορθώσαμε να είμαστε συνέχεια πάνω στα πρόσωπα των χαρακτήρων και να παρακολουθούμε από πολύ κοντά τη δράση τους και τα συναισθήματά τους.

Ποια μέρη επιλέξατε;

Επιλέξαμε τα νοτιόχωρα, την Καλαμωτή όπου κάναμε εξωτερικά και εσωτερικά γυρίσματα, τα Μεστά, τα Αρμόλια, την Κώμη, τον Λιλικά και το Βίρι. Το χωριό στην ταινία είναι μια σύνθεση από διάφορα μέρη, δημιουργήσαμε τη δική μας γεωγραφία.  Το σπίτι των πρωταγωνιστών βρίσκεται στον Κάμπο.

Ο στόχος σας ποιος ήταν;

Ο στόχος μας πάντα ήταν να δείξουμε τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει κανείς στο στάδιο της ενηλικίωσης. Προσπαθώντας να ενταχθεί η Βαλμίρα βρίσκει τον εαυτό της. Παράλληλα υπάρχει έντονα το στοιχείο της ενσυναίσθησης. Η ταινία είναι συναισθηματική όχι εγκεφαλική.

Πώς βίωσαν οι συντελεστές της ταινίας την επίσκεψη σας στη Χίο για τα γυρίσματα;

Αν και το γύρισμα ήταν πολύ απαιτητικό - καθώς είχαμε μόνο 30 μέρες για να καλύψουμε την ιστορία – και δύσκολο λόγω κορωνοϊού, η  ατμόσφαιρα ήταν εξαιρετική. Όλοι οι συνεργάτες (συνεργείο και ηθοποιοί) έμειναν ενθουσιασμένοι με το νησί και πολλοί σίγουρα θα το ξανα-επισκεφτούν.

Εδώ έχει σημασία να πούμε ότι πρόκειται για έναν τόπο αναξιοποίητο κινηματογραφικά και ένας ακόμη στόχος μου είναι η ταινία μας να βάλει την Χίο στον χάρτη των τοποθεσιών που προσφέρονται για κινηματογραφικές παραγωγές .

Τα τελευταία χρόνια γίνεται στην Ελλάδα μια συστηματική και εξαιρετικά επιτυχής προσπάθεια προσέλκυσης ξένων κινηματογραφικών παραγωγών στην χώρα μέσω του ΕΚΟΜΕ (Εθνικό Κέντρο Οπτικοακουστικών Μέσων και Επικοινωνίας), που αφενός  παρέχει ισχυρά χρηματοδοτικά κίνητρα στους παραγωγούς, αφετέρου προωθεί όλο και περισσότερες περιοχές της χώρας ως κατάλληλες για γυρίσματα.  Μέχρι τώρα, οι λίγες παραγωγές που γίνονταν στην Ελλάδα πήγαιναν στα ίδια και τα ίδια μέρη, την Κέρκυρα, την Ακρόπολη, την Μύκονο, τη Ρόδο, τις Σπέτσες.  

Με την δράση του ΕΚΟΜΕ έρχονται στην Ελλάδα όλο και περισσότερες παραγωγές και μπαίνουν στο παιχνίδι και άλλα μέρη (Τρίκαλα, Εύβοια, Αρκαδία, Πήλιο κλπ).  Επειδή το ΕΚΟΜΕ παρέχει κίνητρα σε ιδιώτες παραγωγούς, προσελκύει όχι μόνο κινηματογραφικές αλλά και τηλεοπτικές παραγωγές που συχνά συνιστούν μεγαλύτερη οικονομική επένδυση, ενώ βέβαια έχουν τεράστια προβολή μέσα από πλατφόρμες όπως το Netflix και το HBO.

Η Χίος έχει τις προδιαγραφές να αποτελέσει πόλο έλξης κινηματογραφιστών;

Η Χίος έχει απόλυτα τις προδιαγραφές καθώς πρόκειται για ένα μεγάλο νησί έχει καταπληκτικά τοπία και αρχιτεκτονική, έχει υποδομές, δρόμους, αεροδρόμιο, νοσοκομείο  κλπ.  Δυστυχώς δεν έχει προβληθεί αρκετά. Η τελευταία ταινία που γυρίστηκε στη Χίο ήταν του Δήμου Αβδελιώδη το ’99 «Η ΕΑΡΙΝΗ ΣΥΝΑΞΙΣ ΤΩΝ ΑΓΡΟΦΥΛΑΚΩΝ», ένα κινηματογραφικό διαμάντι. Από τότε την Χίο δεν την έχουμε ξαναδεί πουθενά.  Ο Κάμπος είναι μια ελληνική Τοσκάνη… Τα μεσαιωνικά χωριά έτοιμο σκηνικό για ταινίες εποχής και μη.  Το νησί πρέπει να γίνει γνωστό στον κινηματογραφικό χώρο.

Ποιοι στάθηκαν αρωγοί σε όλη αυτή την προσπάθεια;

Βασικότεροι υποστηρικτές της παραγωγής στην Χίο ήταν η Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου και ο Δήμος Χίου η οικονομική βοήθεια των οποίων ουσιαστικά μάς επέτρεψε να κάνουμε την ταινία εδώ.  Επιπλέον, οι κοινότητες Καλαμωτής, Μεστών και Αρμολίων μας προσέφεραν πρόσβαση σε κοινοτικούς χώρους και διευκολύνσεις για τα γυρίσματά μας, ενώ ειδικότερα στην Καλαμωτή τόσο ο Προοδευτικός Όμιλος Καλαμωτής όσο και ο Συνεταιρισμός Μαστιχοπαραγωγών Καλαμωτής συνεισέφεραν με σημαντικό χρηματικό ποσό.

Η συντριπτική πλειοψηφία της τοπικής κοινωνίας μας βοήθησε πάρα πολύ, μάς τίμησε και μάς έκανε να νιώσουμε ευπρόσδεκτοι.

Και πού θα έχουμε τη δυνατότητα να παρακολουθήσουμε την ταινία;

Οι ταινίες κάνουν πρώτα έναν μεγάλο κύκλο σε διάφορα φεστιβάλ ανά τον κόσμο για τουλάχιστον έναν χρόνο. Προϋπόθεση είναι να μην έχει γίνει διανομή σε κινηματογράφους. Μέσω των φεστιβάλ την ταινία την βλέπει πάρα πολύς κόσμος. Η προηγούμενη ταινία μου «Το δέντρο και η κούνια» ταξίδεψε σε περίπου 70 φεστιβάλ σε όλο τον κόσμο.  Αυτό ήταν πολύ ενδιαφέρον καθώς μπορούσα να δω πως αντιδρά ένα διεθνές κοινό στην ταινία μου.   Στην Ινδία, στην Καλκούτα, προβλήθηκε σε έναν κατάμεστο κινηματογράφο 1.000 θέσεων. Όταν το είδα σκέφτηκα ότι έκανα 1.000 εισιτήρια σε ένα βράδυ. Αλλά, για να απαντήσω την ερώτηση, η ταινία θα προβληθεί στην Ελλάδα στο τέλος του 2022.  Ωστόσο ελπίζω ότι θα μπορούμε να κάνουμε ανεπίσημη πρεμιέρα στην Χίο νωρίτερα.

Υπάρχει κάθαρση;

Φυσικά, από την αρχή παίρνω μια θέση και στόχος μου είναι στο τέλος να υπάρχει η κάθαρση που περιμένει ο θεατής.

Ποιοι ανήκουν στην ομάδα ηθοποιών;

Στον ρόλο της Βαλμίρας είναι η Ευθαλία Παπακώστα μια νεαρή και ταλαντούχα ηθοποιός στην πρώτη μεγάλου μήκους ταινία της. Η Ευθαλία χρειάστηκε να εκπαιδευτεί στη Νοηματική την οποία χρησιμοποιεί σε κάποια τμήματα της ταινίας. Δίπλα στην Ευθαλία, σε συμπρωταγωνιστικό ρόλο, είναι ο Δημήτρης Κίτσος, που υποδύεται τον Άρη. Στον ρόλο του πατέρα της Βαλμίρας είναι ο Γιώργος Πυρπασόπουλος ο οποίος επίσης εκπαιδεύτηκε στη Νοηματική.  Το βασικό cast συμπληρώνουν ο Νίκος Κουκάς πρωτοεμφανιζόμενος ηθοποιός που έχει έρθει από την Αμερική, η Βαγγελιώ Ανδρεαδάκη και η Βουλγάρα ηθοποιός Ιωάννα Μπουκόβσκα. Ένα σημαντικό πρόσωπο στην παραγωγή ήταν και ο Κωνσταντίνος Σαμαράς που είναι δάσκαλος νοηματικής και ήταν δίπλα μας καθ’ όλη τη διάρκεια των γυρισμάτων και τον ευχαριστώ ιδιαίτερα για την πολύτιμη συνεισφορά του.

Στην ταινία συμμετείχαν εκπληκτικοί βοηθητικοί ηθοποιοί από την Χίο – τους οποίους θα ήθελα σε επόμενη δημοσίευσή σας να αναφέρω έναν έναν ονομαστικά.  Ειδικότερα οι νεαροί ηθοποιοί που πλαισιώνουν τους πρωταγωνιστές μας – ως συμμαθητές τους – ήταν μια αποκάλυψη και ελπίζω να έχω την ευκαιρία να σας τους συστήσω σε επόμενη συνέντευξη.

Ένα κινηματογραφικό εργαστήρι στη Χίο με αφορμή την ταινία «Χειμώνας με τη Βαλμίρα»

Ποιος είναι ο καρπός αυτής της προσπάθειας τόσο για σένα όσο και για το νησί μας;

Ένα σχέδιο που το έχω μεταφέρει και στους τοπικούς φορείς εδώ είναι ότι όταν ολοκληρωθεί η ταινία θέλω να οργανώσουμε ένα κινηματογραφικό εργαστήρι στο οποίο, με παράδειγμα αυτή την ταινία, θα παρουσιάσουμε ποια είναι τα στάδια παραγωγής μιας ταινίας μεγάλου μήκους, από την στιγμή της σύλληψης της ιδέας, μέχρι την ανάπτυξη του σεναρίου, την προσπάθεια χρηματοδότησης, το γύρισμα το μοντάζ και τέλος την προώθηση και διανομή.

Η συνάντηση μου με την Μαρία Ντούζα επιβεβαιώνει για μια ακόμη φορά ότι το νησί της Χίου έχει προοπτικές να εξελιχθεί σε έναν προορισμό που επιλέγουν καλλιτέχνες αξιοποιώντας τόσο τον φυσικό, αρχιτεκτονικό αλλά πάνω από όλα ανθρώπινο πλούτο.

Ειδήσεις σήμερα

Ακολουθήστε μας στο Google News. Μπείτε στην Viber ομάδα μας και δείτε όλες τις ειδήσεις από τη Χίο και το Βόρειο Αιγαίο. Νέα συνδρομή στον έντυπο «π» - Κάθε Παρασκευή στην πόρτα σας.