Στο DNA των συνεταιρισμών η αειφόρος ανάπτυξή

Ο Νίκος Καλογεράς και το Δίκτυο Α.Μ.Α.Δ.Ε.Σ. πρωτοστατούν σε μία προσπάθεια θεμελίωσης της κοινωνικής κι οικονομικής ευημερίας της Χίου μέσα από τη συνεταιριστικής κι όχι μόνο δράση

Μια εντελώς διαφορετική προσέγγιση των δυνατοτήτων και ιδιαιτεροτήτων των συνεταιρισμών και μια προσπάθεια να ανιχνευθεί εκείνο το μοντέλο ανάπτυξης για τον τόπο μας που δε καλύψει προσωρινά της πληγές αλλά θα σκάψει βαθιά βάζοντας τα θεμέλια γι αυτή και για τις επόμενες γενιές αναζήτησαν συζήτησαν και προσπαθούν να αναπτύξουν τα μέλη του ΔΙΚΤΥΟΥ ΑΜΑΔΕΣ και όσοι συμμετείχαν  στην ημερίδα με θέμα «Συνεταιριστική Επιχειρηματικότητα: Προοπτικές & Πρακτικές» που πραγματοποιήθηκε πριν λίγο διάστημα στο Citrus στον Κάμπο. 

Για την ημερίδα αλλά και το μέλλον των συνεταιρισμών μίλησε στον «π» εκπροσωπώντας και το Δίκτυο ο προσωρινός συντονιστής του γνήσια εθελοντικού Δικτύου Α.Μ.Α.Δ.Ε.Σ., επίκουρος καθηγητής στο Παν/μίου του Μάαστριχτ, της Ολλανδίας και είναι Εντεταλμένος Καθηγητής του ΜΑΙΧ στην Κρήτη, Διεθνές Κέντρο Ανωτάτων Μεσογειακών Αγρονομικών Σπουδών με έδρα το Παρίσι Ν. Καλογεράς

Οι ομιλίες συνολικά ήταν πολύ ενδιαφέρουσες. Αναδείχθηκε μήπως κάποιο μοντέλο, κάποια πρόταση που θα μπορεί να εφαρμοστεί στη Χίο και ποια είναι αυτή;

Το ενδιαφέρον για τις εισηγήσεις ήταν όντως μεγάλο. Αυτό φάνηκε από την ανταπόκριση του κοινού στο να παρέμβει και να κάνει τοποθετήσεις, αλλά κυρίως τις συζητήσεις και προτάσεις για συνέργειες που ακολούθησαν. Θα σας δώσω συγκεκριμένα παραδείγματα. Ήρθαν σε επαφή με την ερευνητική ομάδα του δικτύου μας, εκπρόσωποι από ένα εγκαταλελειμμένο χωριό της Βόρειας Χίου, με απώτερο στόχο τη δημιουργία σεμιναρίων κατάρτισης για το πώς θα εφαρμοστεί ένα συνεταιριστικό μοντέλο ανάπτυξης της ευρύτερης περιοχής. Ήδη δρομολογούνται ερευνητικές δραστηριότητες και δράσεις με απώτερο στόχο την ανάδειξη της μοναδικότητας των γεωγραφικών περιοχών του νησιού μέσα από βιώσιμες συνέργειες.

Έχουν ξεκινήσει ερευνητικές συνέργειες με την ΕΜΧ. Επίσης, ξεκίνησε μια πολύ καλή συνεργασία με εκπαιδευτικά ιδρύματα όπως το 1^ο ΕΠΑΛ Καρδαμύλων, στο οποίο το Δίκτυο απένειμε και το ετήσιο βραβείο Συλλογικότητας & Προώθησης της ΒΑ Χίου με αφορμή τη δουλειά του Λυκείου σε θέματα Χιώτικης Γαστρονομίας. Το βασικό θέμα συζήτησης της ημερίδας ήταν οι προοπτικές και πρακτικές της συλλογικότητας και του συνεργατισμού  τόσο στην Ελλάδα όσο και το εξωτερικό. Παρ’ όλα αυτά όλες οι εισηγήσεις, καθώς και οι συζητήσεις που ακολούθησαν, επικεντρώθηκαν στις προκλήσεις κι οφέλη του βιώσιμου συνεργατικού μοντέλου: δηλαδή ενός μοντέλου ανάπτυξης που δε θα λύσει μόνο  προσωρινά κάποια προβλήματα, αλλά με συνέπεια και μεθοδικότητα θα «χτίσει» τα θεμέλια για την κοινωνική, περιβαλλοντική και οικονομική ευημερία της Χίου, κι ίσως της περιφέρειας Βόρειου Αιγαίου μακροπρόθεσμα.

Ενός μοντέλου ανάπτυξης που δε θα αφορά μόνο εμάς αλλά θα παραδοθεί στις επόμενες γενιές. Το Δίκτυο Α.Μ.Α.Δ.Ε.Σ. μέσα από τις δράσεις του όντως προωθεί κι επικοινωνεί με συνέπεια το μοντέλο του βιώσιμου συνεργατισμού. Επουδενί, δεν το επιβάλει αλλά ούτε κι αποφασίζει. Η επιστημονική επιτροπή του δικτύου μας και τα μέλη μας,  πάντα εθελοντικά συμμετέχουν στο δημόσιο διάλογο και σχετικές δράσεις για τέτοιου είδους θέματα και κάνουν προτάσεις βάση επιστημονικών δεδομένων κι αποδείξεων.

Η απόφαση για το πιο μοντέλο ανάπτυξης πρέπει να εφαρμοστεί σ΄ ένα νησί/περιφέρεια, είναι, φυσικά,  δουλειά των αιρετών της τοπικής αυτοδιοίκησης και του κράτους. Εάν κι εφόσον, η δική μας δουλειά και προτάσεις είναι χρήσιμες στους αιρετούς/αποφασίζοντες, ή ίσως χρειάζονται την εξειδίκευση σε θέματα περιφερειακής ανάπτυξης που διαθέτει το ανθρώπινο δυναμικό του δικτύου μας, αυτό είναι κάτι  που μας χαροποιεί κι πάντα ανταποκρινόμαστε θετικά σε τέτοιου είδους προκλήσεις. Φυσικά, δεν τίθεται κανένα ζήτημα πολιτικής ή/και κομματικής δέσμευσης μέσα από τέτοιες συνέργειες. Αυτός είναι απαράβατος όρος για το δίκτυο μας, τον οποίο εφαρμόζει ευλαβικά και με συνέπεια.

Ποιος θα μπορούσε να είναι ο ρόλος της τοπικής αυτοδιοίκησης προς αυτή την κατεύθυνση;

Είναι απαραίτητη κι αναγκαία προϋπόθεση να υπάρχει κοινό όραμα, ανάπτυξη κι εφαρμογή κοινής στρατηγικής, καθώς και καλή συνεννόηση και συν-δημιουργία μεταξύ πολλών εμπλεκόμενών θεσμικών φορέων και μη. Χωρίς ευρύτερες συνέργειες δε είναι τίποτα εφικτό. Οικονομικό κεφάλαιο προσωρινά μπορεί να δημιουργήσει κάποιος κι από μόνος του. Κοινωνικό κεφάλαιο όμως, το όποιο θα αποτελέσει τη βάση για τη δημιουργία υγιούς και βιώσιμου οικονομικού κεφαλαίου μακροπρόθεσμα μπορεί;

Η δημιουργία βιώσιμου κεφαλαίου επιτυγχάνεται μόνο μέσα από τη συλλογικότητα. Είναι παράδοξο που διάφοροι εμπλεκόμενοι φορείς, κάποιες φορές, τα «χαλάνε» στη δημιουργία της οργανωτικής δομής μιας συλλογικής δράσης που αποσκοπεί στην βελτίωση του ανθρωπογενούς περιβάλλοντος. ‘Όντως, το σωστό στήσιμο της οργανωτικής δομής μιας συνέργειας είναι πολύ σημαντικό. Όμως, εάν δεν έχει γίνει συνείδηση όλων των συμμετεχόντων το όραμα, ο κοινός στόχος, και η συνολική στρατηγική επίτευξης τους, είναι εύκολο φιλόδοξες συνεργατικές ιδέες να πέσουν στο κενό.

Πρώτα θέτουμε στόχους κι έπειτα οργανωνόμαστε σωστά για να τους πετύχουμε. Και τολμώ να πω  ότι οι στόχοι πρέπει να είναι ευφάνταστοι κι πλήρως απεξαρτημένοι από τη "Σκύλλα" του κράτους και τη "Χάρυβδη" των κομμάτων. Το Δίκτυο Α.Μ.Α.Δ.Ε.Σ. έχει συμπεριλάβει στις δραστηριότητες του σεμινάρια που χρησιμοποιούνται τεχνικές κατάρτισης κι επικοινωνίας μεταξύ μελών και φίλων του αλλά και εμπλεκόμενων φορέων, που ίσως βοηθούν προς την ορθή πληροφόρηση, κατανόηση και αξία της συλλογικότητας.

Μετά την ημερίδα λάβαμε αρκετές προσκλήσεις από Χιώτες και Χιώτισσες να ξεκινήσουμε  σε πιο εντατική βάση τη δημιουργία σεμιναρίων κατάρτισης σε θέματα ανάπτυξης, εφαρμογής, και συνειδητοποίησης κοινών στρατηγικών στόχων, γιατρεύοντας τα δεινά της ετερογένειας μέσα από σωστά οργανωμένη συλλογική δράση. Ο σπόρος έπεσε καλά, έτσι μάλλον φαίνεται. Άρχισε, όμως, κι ο υγιείς προβληματισμός; Θα δείξει. Είναι ξεκάθαρο, όμως, ότι συνέργειες με όραμα και στόχο τη βιώσιμη ανάπτυξη του τόπου μας, χωρίς τη συμμετοχή και υποστήριξη της τοπικής αυτοδιοίκησης δεν είναι εφικτές.

Ποια μορφή πρέπει να έχουν οι συνεταιρισμοί για να είναι βιώσιμοι και ανταγωνιστικοί;

Απαιτείται πάντα η πίστη και εμπιστοσύνη μεταξύ των μελών – δηλαδή η δημιουργία συμπαγούς ανθρώπινου κεφαλαίου. ‘Οπως δείχνουν οι περισσότερες σύγχρονες εμπειρικές μελέτες στην επιστήμη της  οικονομικής των συνεταιρισμών, ο συνεταιρισμός δεν μπορεί να πετύχει αν η συνεργατικότητα είναι αυτοσκοπός – η συνεργατικότητα είναι η προϋπόθεση. Κάθε επιτυχημένος συνεταιρισμός θα πρέπει να στηρίζεται στη βάση του: στα μέλη του. Επίσης, ένας συνεταιρισμός έχει μεγάλες πιθανότητες να ανταγωνιστεί άλλες επιχειρηματικές μορφές και να κατακτήσει αλλά και διατηρήσει μερίδια αγοράς μακροπρόθεσμα,  μόνο όταν συνάδει η οργανωτική δομή του με τις στρατηγικές εμπορίας που ακολουθεί κι εφαρμόζει.

Συνεπώς η έλλειψη σύνθεσης, σχεδιασμού και υλοποίηση στρατηγικών με καθαρό προσανατολισμού στην αγορά με τα οργανωτικά χαρακτηριστικά, είναι ένα από τα σημαντικότερα λάθη που πρέπει να αποφευχθούν όταν ιδρύεται ένας συνεταιρισμός. Αυτή είναι μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις που αντιμετωπίζουν σήμερα οι συνεταιρισμοί στην Ελλάδα, αλλά και παγκοσμίως.

Συγκεκριμένα στην Ελλάδα, πολλοί συνεταιρισμοί, ακόμα κι ως σήμερα, δραστηριοποιούνται η ιδρύονται βάση μιας προϊοντο-κεντρικής προσέγγισης (π.χ. παραγωγή πολύ υψηλής ποιότητας προϊόντων και υπηρεσιών) και αγνοούν τον σημαντικό ρόλο του προσανατολισμού τους προς την αγορά (π.χ. χαμηλές ως κι ανύπαρκτες επενδύσεις σε έρευνα μάρκετινγκ και καινοτομία) ευελπιστώντας ότι τα προϊόντα τους θα βρουν αγορές από μόνα τους λόγω των υψηλών ποιοτικών τους προδιαγραφών. Ουσιαστικά, πολλοί Ελληνικοί συνεταιρισμοί «κολλάνε» στον τύπο (π.χ. παραγωγή ενός προϊόντος βάση διεθνών προδιαγραφών ποιότητας όπως ορίζει η κείμενη νομοθεσία) και «ξεχνάνε» την ουσία (π.χ. πως ορίζεται και προσλαμβάνεται ο όρος ποιότητα από διαφορετικά τμήματα καταναλωτών στις αγορές τροφίμων).  

Πέρα από την τάση συγχωνεύσεων πολλών συν/σμων με άλλους η άλλες επιχειρήσεις, που παρατηρήθηκε παγκοσμίως, για να επιτευχθούν φιλόδοξες συν/κες στρατηγικές προσανατολισμού στην αγορά,  πρόσφατα η «Διεθνής Συνεταιριστική Συμμαχία» (International Cooperative Alliance) έθεσε καινούριες προτεραιότητες για τη δημιουργία ενός βιώσιμου και ανταγωνιστικού συν/κου μοντέλου. Οι συνεταιρισμοί έχουν στο DNA  τους και μπορούν να αναδείξουν την αειφόρο ανάπτυξη. Η μεγάλη πρόκληση λοιπόν είναι η αντιμετώπιση του σκληρού ανταγωνισμού μέσα από μια διαφορετική οδό, αυτή της ανάδειξης της συνεταιριστικής διαφοράς και της ουσιαστικής κοινωνικής ευθύνης.

Έγινε κάποια ιδιαίτερη αναφορά στην ΕΜΧ;

Ναι έγινε κάποια, αλλά όχι ιδιαίτερη, αναφορά στην ΕΜΧ. Μία από τις εισηγήσεις αφορούσε την αναγκαστικότητα και τις στρατηγικές ανάπτυξης τέτοιου είδους αγροτικών ενώσεων στον 21^ο αιώνα. Το χιώτικο κοινό προκλήθηκε να απαντήσει στην ερώτηση: Τι κάνουμε όταν ξεκινάει η «γκρίνια» μεταξύ των παραγωγών, αλλά και μεταξύ παραγωγών και διοίκησης για το θέμα της αναγκαστικότητας;  Ένας Χιώτης όντως ρώτησε. Η απάντηση ήταν ξεκάθαρη: Επικοινωνούμε σωστά με τα μέλη, προσπαθούμε να αναλύσουμε και να καταλάβουμε γιατί έχουν συγκεκριμένες αντιλήψεις, διαθέσεις, απόψεις και ως εκ’ τούτου συμπεριφορές. Να καταλάβουμε το σκεπτικό του κάθε μέλους ξεχωριστά.

Τον τρόπο με τον οποίο υπολογίζει το κόστος και τα οφέλη από την συμμετοχή  σ’ έναν τοπικό συνεταιρισμό, και κατ΄ επέκταση στην ΕΜΧ. Με βρίσκει απόλυτα σύμφωνο αυτή η άποψη. Αποτελέσματα εμπειρικών μελετών μου σε Ολλανδία και Αμερική δείχνουν ξεκάθαρα ότι μόνο εάν καταλάβουμε σωστά τις αιτίες ετερογένειας των οικονομικο-κοινωνικών ενδιαφερόντων και κινήτρων των μελών, μπορεί μία ένωση να σχεδιάσει προσεκτικά στρατηγικές επικοινωνίας τόσο για τα εσωτερικά (π.χ. ομάδες μελών) όσο και τα εξωτερικά (π.χ. χονδρεμπόριο, λιανεμπόριο) μερίδια αγορά της. Τότε επιτυγχάνεται βιώσιμη ισορροπία κι ανάπτυξη. Η σωστή εσωτερική επικοινωνία θα ενδυναμώσει την εμπιστοσύνη,  συλλογικότητα , καινοτομία,  αλλά και τη δημιουργία κοινωνικού κεφαλαίου, η οποία είναι απαραίτητη προϋπόθεση για τη δημιουργία οικονομικού κεφαλαίου.

Γι αυτό προτείνω ανεπιφύλακτα να ακολουθηθεί μια «μελλοκεντρική» προσέγγιση και διερεύνηση των αιτιών της οποιαδήποτε «γκρίνιας». Μόνο έτσι θα καταλάβουμε πως οι ενεργοί «χρήστες»  της ΕΜΧ συνειδητοποιούν και αντιλαμβάνονται το κόστος και οφέλη τους.

Η παρουσία και συμμετοχή του νέου δημάρχου έφερε κάποιο θετικό αποτέλεσμα, έγινε κάποια πρόταση;

Μας χαροποίησε ιδιαίτερα η παρουσία και η συμμετοχή του νεοκλεγμένου δημάρχου, κι όχι μόνο. Δύο χρόνια πριν, το δίκτυο εισήγαγε στο δημόσιο διάλογο της Χίου τον όρο «βιώσιμος συνεργατισμός», όσο πιο σθεναρά μπορούσε, μέσα από τα σεμινάρια κατάρτισης μελών και φίλων που πραγματοποιήθηκαν σε Χίο και Αθήνα. Σήμερα η ιδέα, θεωρία, αλλά και δράσεις εφαρμογής βιώσιμου συνεργατισμού που προωθεί το δίκτυο φαίνεται να βρίσκουν ανταπόκριση. Όντως είναι καιρός για δράση.

Για να απαντήσω πιο συγκεκριμένα στην ερώτηση σας. Έγιναν κάποιες προτάσεις με στόχο την ενδυνάμωση και ανάδειξη της μοναδικότητας των γεωγραφικών περιοχών της Χίου μέσα από το «πάντρεμα» του πρωτογενή με τον τριτογενή τομέα της, όπως ήδη αναφέρθηκε. Στη σύνταξη αυτών των προτάσεων δουλεύει εθελοντικά μια μεγάλη ομάδα ερευνητών, επιστημόνων, και ειδικών εμπλεκόμενών φορέων από τη Χίο, Ελλάδα, και το εξωτερικό. Κρατάμε τον δήμο και την περιφέρεια πάντα ενήμερους γι αυτές τις προτάσεις και δράσεις μας. Στόχος η βιώσιμη (οικονομική, κοινωνική, περιβαλλοντική) ανάπτυξη της Χίου:

Δηλαδή η καλυτέρευση της ζωής της Χιώτισσας και του Χιώτη με πράξεις κι όχι με λόγια, και η παράδοση αυτού του έργου στις επόμενες γενιές. Αυτό δε μπορεί να γίνει δίχως συλλογικότητα και στο επίπεδο των εμπλεκόμενων φορέων. 

Ειδήσεις σήμερα

Ακολουθήστε μας στο Google News. Μπείτε στην Viber ομάδα μας και δείτε όλες τις ειδήσεις από τη Χίο και το Βόρειο Αιγαίο. Νέα συνδρομή στον έντυπο «π» - Κάθε Παρασκευή στην πόρτα σας.