Το πιο διάσημο, εντυπωσιακό, πρωτότυπο, φαντασμαγορικό πασχαλινό έθιμο και όχι πλέον μόνο της Χίου, παραμένει αναμφισβήτητα ο ρουκετοπόλεμος, για τον οποίο οι αναφορές «ων ουκ έστιν αριθμός».
Όμως το νησί με τους αδιάρρηκτους θρησκευτικούς δεσμούς, τη μακρά παράδοση και τον πλούσιο πολιτισμό έχει να επιδείξει πλήθος εθίμων και συνηθειών, σχετικών με την περίοδο των Αγίων Παθών και της Ανάστασης.
Τα έθιμα ποικίλουν ανά περιοχή ή χωριό, κάποια τα συναντάμε σαν μοναδικά και κάποια όχι, όλα όμως περιέχουν στοιχεία που καταδεικνύουν τη χιακή πολιτισμική ταυτότητα και το στίγμα εκείνο, που τόση εντύπωση έκανε στο παρελθόν, σε περιηγητές και επισκέπτες, ώστε, η Χίος να ξεχωρίζει ανάμεσα στα υπόλοιπα νησιά του Αρχιπελάγους.
Στην πληθώρα των εορταστικών συνηθειών έγινε μια περιορισμένη επιλογή εθίμων, κυρίως εκείνων που δεν είναι ευρύτερα γνωστές.
Επιτάφιος Κυδιάντας
Στο πένθιμο πνεύμα της ημέρας οι απόγονοι των πάλαι ποτέ κατοίκων του εγκαταλελειμμένου χωριού ξαναζωντανεύουν την εκκλησιά του Αϊ Γιάννη, ψέλνοντας την ακολουθία του Επιταφίου.
Έχει καθιερωθεί οι Λαγκαδούσιοι να ανηφορίζουν στο πατρογονικό ερειπωμένο χωριό, το πρωί κάθε Μεγάλης Παρασκευής και να περιφέρουν τον επιτάφιο, τρεις φορές γύρω από τη χωροκλησιά που ο Εμφύλιος κατάντησε ξωκλήσι.
Οι φανοί του Μ. Σαββάτου
Το «Κάψιμο του Ιούδα», το βράδυ του Μεγάλου Σαββάτου είναι το έθιμο που απαντάται σε πολλά μέρη του Αιγαίου και της Κρήτης και σηματοδοτεί τη νίκη της ζωής επί του θανάτου κατά την Ανάσταση, αλλά και τη «νέμεση», την απόδοση δικαιοσύνης. Στη Χίο ονομάζεται «Φανός» και πραγματοποιείται σε Θολοποτάμι, Καταρράκτη, Καρδάμυλα, Καλαμωτή και Μεστά.
Ιδίως στα Μεστά οι νέοι του χωριού ανταγωνίζονται αλλήλους, φτιάχνοντας κάθε χρόνο και μεγαλύτερη σορό ξύλων, επομένως και μεγαλύτερη φωτιά, με τον Πολιτιστικό Σύλλογο, για την αποφυγή ατυχημάτων, να αναλαμβάνει τη συγκέντρωση των καυσόξυλων.
Από το μεσημέρι συγκεντρώνονται στην κεντρική πλατεία κορμοί δέντρων, παλαιά ξύλα και ότι άλλο θα αποβεί χρήσιμο για το μεγαλοπρεπέστερο «Φανό» της Χίου.
Στα Καρδάμυλα ο προδότης Ιούδας ταυτίζονταν με τον Τούρκο δυνάστη και κατά το κάψιμο τον έβριζαν με μίσος και ευρυματικότητα.
Στην Καλαμωτή, ονομάζουν τις φωτιές, «Φωτιές της Ανάστασης», σήμερα περιορίζονται μόνο στην «Άνω Πλάτσα» και μόνο κατά την Ανάσταση, ενώ παλαιότερα άναβαν σε όλες τις ενορίες του χωριού και τις πασχαλινές σαράντα μέρες, για να περιοριστεί στη συνέχεια στις νύκτες της Νέας Εβδομάδας.
Οι «καλογριές» της Άνοιξης
Οι παλιοί, σύμφωνα με τις πηγές, όταν περνούσε μια βδομάδα της Σαρακοστής έλεγαν: «Πάει η μια καλογριά», ενώ το Μεγάλο Σάββατο, με το τέλος της βδομάδας των Παθών συμπλήρωναν: «Πάει κι η Ηγουμένη».
Η στενή σχέση του νησιού με τη θάλασσα έρχεται να εκδηλωθεί με την Ανάσταση, όταν παλαιότερα πάντα, έφτιαχναν για το παραδοσιακό γλέντι της Λαμπρής κούνιες για τα παιδιά.
Αυτά με τη σειρά τους ανέβαιναν και τραγουδούσαν:
« Ανήβασέ με μάνα μου
στ' Άη - Γιωργιού το δώμα
να κόψω δυό γαρύφαλλα
να κάνω φροκαλίτσα
να φροκαλώ τη θάλασσα
ν' αράξουν τα καϊκια
ν' αράξει κι ο μπαμπάκας μου
με τη χρυσή βαρκίτσα»
Έτσι ώστε και ο πατέρας ναυτικός, απών ως συνήθως, να συμμετέχει στη μεγάλη γιορτή.
Νέα Δευτέρα, Νέα Βδομάδα
Περιφορά και λιτανεία των εικόνων πραγματοποιείται σε πολλές δοξαστικές τελετές, για να απουσιάζει από τον πασχαλιάτικο εορτασμό.
Στα Κούρουνια ξεκινά στη χαραυγή της Νέας Δευτέρας και γράφουν οι Κουρουνιώτες στην ιστοσελίδα του πολιτιστικού τους Συλλόγου: «Στο τοιχογύρι του γέρο-πλάτανου, στον αυλόγυρο της εκκλησιάς μ' ευλάβεια καθένας, μετρώντας τις δυνάμεις του, παίρνει απ' τα χέρια του παπά το βλογημένο κόνισμα. Και η ανθρωποσύναξη του μικρού μας τόπου, σε λίγο θα κινήσει με βήμα αργό για το αντικρινό ξωκλήσι, που σαν τ' αγριοπούλι φωλιάζει αιώνες τώρα, στην πλαγιά της Αμανής.
Με τις πρώτες αχτίνες του ήλιου, τ' ανθρωπολόϊ πήρε ν' ανεβαίνει για την απέσω στράτα. Καταμπροστά η γαλανόλευκη, αντάρτισσα ανεμίζει στον πρωινό αγέρα. Και το βαρύτιμο λάβαρο τ' αφέντη του χωριού μας αη-Γιαννιού, αμέσως παραδίπλα. Ξοπίσω, τα παλιά κονίσματα του τέμπλου, με τις ξεθωριασμένες κι' αυστηρές στην όψη, μορφές των αγίων.
Όμως η περιφορά των εικόνων δεν είναι αποκλειστικό έθιμο των Κουρουνίων, αφού το «Νιότριτο», την επόμενη δηλαδή ημέρα της Νέας Τρίτης, ως επί το πλείστον, το ίδιο έθιμο επαναλαμβάνεται σε πολλά χωριά και ανάμεσά τους το Άγιο Γάλας και τα Καρδάμυλα.
Οι αναστάσιμες εκδηλώσεις κρατούσαν όλη την εβδομάδα της διακαινησίμου κι ακόμη πιο παλιά όλη την Αναστάσιμη περίοδο, δηλαδή έως της Αναλήψεως, συνδυασμένες πάντως με τις αγροτικές εργασίες.
Στις μέρες μας, από τη μια η ερήμωση της υπαίθρου και οι τρέχουσες ανάγκες και από την άλλη η οικονομική δυσπραγία, έχουν κατά πολύ περιορίσει τον παραδοσιακό βίο και τις συνήθειές του, όμως τιτάνιο είναι το έργο των τοπικών πολιτιστικών συλλόγων για τη διατήρηση της λαϊκής μας παράδοσης.
Ακολουθήστε μας στο Google News. Μπείτε στην Viber ομάδα μας και δείτε όλες τις ειδήσεις από τη Χίο και το Βόρειο Αιγαίο. Νέα συνδρομή στον έντυπο «π» - Κάθε Παρασκευή στην πόρτα σας.
facebook
youtube
instagram
X
