Ο Ιωάννης Φατούρος γεννήθηκε άγνωστο πότε ακριβώς στα Θυμιανά από φτωχή οικογένεια. Τα χρόνια της σφαγής τον βρήκαν να ασκεί το επάγγελμα του αγροφύλακα, του δραγάτη που έλεγαν οι παλιοί. Λόγω του επαγγέλματός του, μάλιστα, μπορούσε να οπλοφορεί. Ωστόσο, όταν το 1821 ξέσπασε η ελληνική επανάσταση στην Πελοπόννησο και οι τουρκικές αρχές της Χίου διέταξαν νὰ συναχθῶσιν ἐπὶ ποινῇ θανάτου τὰ εὐαρίθμητα ὅπλα τῶν Χριστιανῶν κατοίκων τῆς νήσου για να προστατευθεί η σουλτανική κυριαρχία πάνω σ’ εκείνην, γύριζε τα χωριά παροτρύνοντας τους κατοίκους τους να μην παραδώσουν τον οπλισμό τους. Δυστυχώς, όμως, λίγοι τον άκουσαν.
Μετά τον ξεσηκωμό των Χιωτών σε επανάσταση κατά των Τούρκων από τους Σαμιώτες του Λυκούργου Λογοθέτη τον Μάρτιο του 1822 ο Φατούρος έγινε ο αδιαφιλονίκητος ηγέτης της περιοχής των Καμποχώρων. Αλώνιζε στην κυριολεξία την περιοχή και καλούσε τους κατοίκους της σε επανάσταση κατά των Τούρκων. Δυστυχώς, όμως, δεν ακολουθήθηκε από πολλούς, αν και όλοι τον έβλεπαν σαν ένα γενναίο άνθρωπο. Εκεί, όμως, που πρωταγωνίστησε και θυσιάστηκε ήταν στα γεγονότα της σφαγής στον Άγιο Μηνά.
Η Ιερά Μονή των αγίων μαρτύρων Μηνά, Βίκτωρος και Βικεντίου, όπως όλοι γνωρίζουμε, υπέστη στη διάρκεια της μεγάλης σφαγής των κατοίκων της Χίου το 1822 μεγάλη δοκιμασία, σφαγές, λεηλασία και πυρπόληση από τους Τούρκους.
Πιο συγκεκριμένα, η Μονή του αγίου Μηνά θεωρήθηκε τότε σίγουρο καταφύγιο για τους κυνηγημένους από τους Τούρκους πρόσφυγες κατοίκους των κοντινών σ’ αυτήν περιοχών, του Κάμπου, των Θυμιανών, του Νεοχωρίου, της πόλης της Χίου και άλλων χωριών. Οι αιτίες γι’ αυτό ήταν το οχυρό του λόφου του αγίου Μηνά και το ότι η Μονή περιβαλλόταν τότε από ισχυρό τείχος, το οποίο περιέκλειε στο εσωτερικό του όλα τα κτίσματα της Μονής, με συνέπεια να αισθάνονται ασφαλείς όσοι διέμεναν εκεί. Έτσι, 3000 περίπου άοπλα γυναικόπαιδα και γέροντες, λίγοι ένοπλοι Χιώτες και Σαμιώτες, καθώς και οι μοναχοί κλείστηκαν στη Μονή, έχοντας την ελπίδα ότι θα απέφευγαν, έστω και για λίγο χρονικό διάστημα, την μανία των Τούρκων. Άλλωστε, δεν υπήρχε γι’ όλους αυτούς άλλος τρόπος σωτηρίας, μιας και δεν υπήρχαν στις ακτές της Χίου αγκυροβολημένα ελληνικά πλοία τα οποία θα τους μετέφεραν εκτός νησιού. Μοναδική τους δύναμη είχαν την ελπίδα στο Θεό και την ιερότητα του χώρου.
Στην επίθεση των Τούρκων στη Μονή το Μεγάλο Σάββατο 1 Απριλίου 1822 αντιστάθηκαν λίγοι χωρικοί ένοπλοι υπερασπιστές της Μονής, των οποίων τα ονόματα δεν διασώθηκαν, με αρχηγούς τον Ιωάννη Φατούρο από τα Θυμιανά, τον Κωνσταντίνο Μονογιό από το Νεοχώρι, λίγους Σαμιώτες, καθώς και τους Καρδαμυλίτες Γεννάδιο Κοντοκώστα και Αναγνώστη Άγγελο ή Κονταναγνώστη. Οι θαρραλέοι Χιώτες πολεμιστές, είχαν μαζί τους, σύμφωνα με την λαϊκή παράδοση, τρεις μεγάλες υδρίες πυρίτιδας και ήταν αποφασισμένοι ν’ αμυνθούν μέχρις ἐσχάτων, σε αντίθεση με τους Σαμιώτες και χίλιους άοπλους Χιώτες, που εγκατέλειψαν τη Μονή τη νύχτα του Μεγάλου Σαββάτου. Ο Θεόδωρος Ορφανίδης έγραψε γι’ αυτούς στο επικολυρικό ποίημά του Ἅγιος Μηνᾶς : τὴν ἀντίστασιν ταύτην θαυμάζω, διότι οὗτοι ἐπέσυρον τοσούτων χιλιάδων τὰς φονικὰς βολάς.
Ουσιαστικά, όμως, επικεφαλής του αγώνα στην Μονή του αγίου Μηνά τέθηκε ο Ιωάννης Φατούρος, ο οποίος οργάνωσε την άμυνα της Μονής, επι- σκεύασε τις τυχόν φθορές του τείχους, άνοιξε πολεμίστρες, τοποθέτησε τη φρουρά κλπ. , έχοντας βοηθούς τον Κωνσταντίνο Μονογιό, και τους Θυμιανούσους Ανθούλη και Τσιμπηνό, καθώς και νέους από τα Θυμιανά και το Νεοχώρι.
Την ημέρα της σφαγής ο Φατούρος επέδειξε τη μεγαλύτερη δυναμικότητα του. Έτρεχε μέσα στους χώρους του μοναστηριού, ενθαρρύνοντας τα γυναικόπαιδα και καθοδηγώντας τους άνδρες που μάχονταν ενάντια στους Τούρκους. Μάλιστα, ο Ορφανίδης σε μιαν άλλη αποστροφή του ποιήματός του για τη σφαγή στον Άγιο Μηνά έγραψε για τον Φατούρο τα εξής: Ὦ ἀνδρεῖε Φατοῦρε, σύ ἦσο, κρατερά καί γενναία ψυχή, σέ κυκλώνει πύρινη βροχή, ἀλλά σύ δέν ἐστράφης ὀπίσω.
Το όνομα και η δράση του Φατούρου πέρασε στα όρια του θρύλου και επέζησε στη μνήμη του χιακού λαού. Μέχρι τουλάχιστον την δεκαετία του 1970 ακουγόταν ακόμη στον Κάμπο η παρότρυνση: Τρεχάστενε κι ὁ Φατοῦρος πάει ὀμπρός!. Άλλωστε, ἔπεσεν ἠρωϊκῶς μὲ τὸ ξῖφος εἰς τὰς χεῖρας, ἐπὶ τοῦ σωροῦ τῶν ἐχθρῶν τοὺς ὁποίους ὁ ἴδιος εἶχε φονεύση.
Αξίζει, ακόμη, να σημειωθεί ότι οι Τούρκοι πρότειναν στους πολιορκημένους να παραδοθούν καταθέτοντας τα όπλα, υποσχόμενοι την ασφάλεια της ζωής όλων. Ο άμαχος, όμως, πληθυσμός και οι λίγοι ένοπλοι υπερασπιστές της Μονής με επικεφαλής τον Φατούρο αρνήθηκαν ομόφωνα την πρόταση των Τούρκων και προσπάθησαν να αντιτάξουν απεγνωσμένη βέβαια, αλλά γενναία αντίσταση στην επίθεση των Τούρκων. Οι τελευταίοι επανέλαβαν την επίθεσή τους σε βάρος της Μονής κατά τις πρώτες πρωινές ώρες της 2ας Απριλίου του 1822, ημέρα Κυριακή του Πάσχα και έφταναν σε αριθμό τους 15000.
Οι Θυμιανούσοι φρόντισαν να στηθεί ανδριάντας του Ιωαννή Φατούρου στο πάρκο του χωριού τους (βρίσκεται απέναντι από τον Ιερό Ναό του Αγίου Ευστρατίου), το οποίο, επίσης, φέρει το όνομα του ήρωα συγχωριανού τους.
Τέλος, όσοι από τους συγγενείς του Φατούρου επέζησαν από τις σφαγές του 1822 άλλαξαν όνομα (από Φατούροι μετονομάστηκαν σε Γιάννακες) για λόγους ασφαλείας, καθώς κινδύνευαν από τους Τούρκους με αποκεφαλισμό λόγω της ζημιάς που έκανε ο Φατούρος στους κατακτητές και του μίσους που του είχαν οι τελευταίοι εξαιτίας της επαναστατικής του δράσης.
Βασική βιβλιογραφία
1) Ορφανίδου Θεοδώρου Γ., Άγιος Μηνάς (επεισόδιον της ελλην. Επαναστάσεως), ποίημα λυρικο-επικόν εις άσματα τέσσαρα συντεθέντα και εκδοθέντα το πρώτον εν Αθήναις κατά το έτος 1860. Ανατυπωθέντα δε νυν εν Χίω παρά Β. Αθανασιάδου 1913.
2) Πρωάκη Κυριάκου, Λαογραφικοί Θησαυροί Θυμιανών, Χίος 1985 [Δεύτερη έκδοση του βιβλίου, βελτιωμένη και επαυξημένη πραγματοποιήθηκε το 2003].
3) Καρατζά Κωνσταντίνου Γεωργ. , Η ιστορία της Ιεράς Μονής των Αγίων Μηνά, Βίκτωρος & Βικεντίου της Χίου, Χίος Νοέμβριος 2008. [Δεύτερη έκδοση του βιβλίου, βελτιωμένη και επαυξημένη πραγματοποιήθηκε τον Ιανουάριο του 2010].
Ακολουθήστε μας στο Google News. Μπείτε στην Viber ομάδα μας και δείτε όλες τις ειδήσεις από τη Χίο και το Βόρειο Αιγαίο. Νέα συνδρομή στον έντυπο «π» - Κάθε Παρασκευή στην πόρτα σας.
facebook
youtube
instagram
X
