Το Μεταφορικό Ισοδύναμο θεμέλιο της αναπτυξιακής νησιωτικής πολιτικής

Ψηφίστηκε στις 27/6 στη Βουλή το νομοσχέδιο για το Μεταφορικό Ισοδύναμο. Έχει ειπωθεί επανειλημμένα, αλλά δεν μπορώ να μην αναφερθώ εισαγωγικά στον ιστορικό χαρακτήρα του μέτρου, αφού ευοδώνεται από την παρούσα κυβέρνηση ένα πάγιο αίτημα, με προοδευτικό πολιτικό πρόσημο, των νησιωτικών κοινωνιών. Η διευρυμένη πλειοψηφία με την οποία ψηφίστηκε το νομοσχέδιο (ΣΥΡΙΖΑ, ΑΝΕΛ, ΔΗΣΥ, Ποτάμι), είναι αναμφίβολα θετική. Σημειώνω ότι η ΝΔ και φυσικά ο τοπικός βουλευτής της δεν υπερψήφισαν το νομοσχέδιο, με καθαρά προσχηματικές αιτιολογίες.

ΓΙΑ ΤΟ ΜΕΙΩΜΕΝΟ ΦΠΑ

Η βασική κριτική που απευθύνεται στην κυβέρνηση από τα κόμματα της αντιπολίτευσης, και ιδιαίτερα τη ΝΔ, δεν αφορά αυτό καθ’ αυτό το μέτρο του Μεταφορικού Ισοδύναμου, αλλά την κατάργηση του μειωμένου ΦΠΑ στα νησιά.

Είναι εύλογη αυτή η κριτική όταν διατυπώνεται από τους πολίτες και τους φορείς των τοπικών κοινωνιών.

Πάνω στην εύλογη αγωνία των πολιτών, η ΝΔ επιχειρεί να ξεδιπλώσει τη γνωστή προπαγάνδα της, κάνοντας ότι δεν θυμάται ότι είναι η ίδια – δια του email Χαρδούβελη – που άνοιξε την κερκόπορτα.

Προφανώς και δεν επιθυμούσαμε αυτήν την εξέλιξη. Προσπαθήσαμε να την αποτρέψουμε ή να αναστείλουμε την υλοποίησή της όσο ήταν μπορετό.

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η κατάργηση του μειωμένου ΦΠΑ συνιστά μια απώλεια στη μάχη που έδωσε η κυβέρνηση για έξοδο από τα Μνημόνια.

Όμως, πρέπει να ειπωθούν τα εξής:

1. Ο ΣΥΡΙΖΑ δεν αντιμετωπίζει την κατάργηση του μειωμένου ΦΠΑ ως τελεσίδικη, αλλά ως προσωρινή απώλεια που πρέπει να αποκατασταθεί σύντομα, με επεξεργασμένο και συντεταγμένο τρόπο.
2. Παρά τον αναμφισβήτητα θετικό αντίκτυπό του, ο μειωμένος ΦΠΑ δεν μπορεί να θεωρηθεί πανάκεια ή υπόδειγμα αναπτυξιακής πολιτικής.

Σε κάποιες περιπτώσεις η μετακύλιση του οφέλους του μειωμένου ΦΠΑ στον νησιώτη καταναλωτή ήταν αδικαιολόγητα χαμηλή, προφανώς λόγω και κερδοσκοπικών πρακτικών. Πιο σημαντικό, όμως, είναι ίσως το εξής: ανατρέχοντας στα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ για το κατά κεφαλήν ΑΕΠ ανά Περιφέρεια και νομό (2000-2015), διαπιστώνει κανείς ότι με το μειωμένο ΦΠΑ τα νησιά του Νοτίου Αιγαίου κατατάσσονται σε θέσεις σαφώς πάνω από το μέσο εθνικό εισόδημα, ενώ τα νησιά του Βορείου Αιγαίου ήταν πολύ κάτω του εθνικού μέσου όρου. Άρα η εφαρμογή του μειωμένου ΦΠΑ από μόνη της δεν ήταν ικανή να αντισταθμίσει δομικές, οικονομικές και αναπτυξιακές ελλείψεις.

3. Συμπερασματικά, ο μειωμένος ΦΠΑ και το μεταφορικό ισοδύναμο δεν πρέπει να θεωρούνται ως εναλλακτικές, αλλά ως διακριτές νησιωτικές πολιτικές, συμπληρωματικές μεταξύ τους.

ΜΕΤΑΦΟΡΙΚΟ ΙΣΟΔΥΝΑΜΟ: ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ, ΘΕΤΙΚΕΣ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΚΑΙ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ

Το μεταφορικό ισοδύναμο έχει σαφέστατα μια ισχυρότερη αναπτυξιακή δυναμική, εστιασμένη στους κατοίκους, τους παραγωγούς και τις επιχειρήσεις των νησιών.

Κάποια βασικά θετικά στοιχεία του Μεταφορικού Ισοδύναμου ως προς τη φιλοσοφία του είναι τα εξής:

• Δεν τίθεται κανένα εισοδηματικό όριο. Το μέτρο αφορά όλους τους μόνιμους κατοίκους των νησιών, αλλά και εργαζόμενους στους κρίσιμους τομείς της παιδείας και υγείας (όπως οι αναπληρωτές εκπαιδευτικοί, οι ειδικευόμενοι και αγροτικό γιατροί, κ.ά.).
• Η χρηματοδότηση του προέρχεται εξολοκλήρου από εθνικούς πόρους, συνιστά δηλαδή αναδιανομή του εγχώριου εισοδήματος υπέρ των νησιών.
• Υπάρχει αναλογικότητα στην εφαρμογή του μέτρου, καθώς ωφελούνται περισσότερο (π.χ. περισσότερα επιδοτούμενα ταξίδια) οι κάτοικοι των πιο απομακρυσμένων και λιγότερο αυτόνομων νησιών.
• Εστιάζει στη στήριξη της μικρομεσαίας νησιωτικής επιχειρηματικότητας και παραγωγής. Οι απόψεις που ακούστηκαν από τη ΝΔ περί πιθανού άνισου ανταγωνισμού με εταιρείες που έχουν έδρα αλλού και κυρίως περί επέκτασης του μέτρου και στις μεγάλες επιχειρήσεις αναδεικνύει ακριβώς τις ταξικές προτιμήσεις της αξιωματικής αντιπολίτευσης.

Βεβαίως, όντας ένα καινοτόμο μέτρο, η υλοποίησή του είναι πιθανό να έχει αυξημένες προκλήσεις. Δεν πρέπει να υποτιμάται, όμως, ο καινοτόμος και σύνθετος χαρακτήρας του μέτρου, δεδομένης μάλιστα της διασποράς του του ελληνικού νησιωτικού χώρου.

Σε κάθε περίπτωση, ο πιλοτικός χαρακτήρας της εφαρμογής του κατά το 2ο εξάμηνο του 2018 στοχεύει ακριβώς στην παρακολούθηση της υλοποίησης και τη δυνατότητα διευθέτησης επιμέρους ζητημάτων.

Δεν θα αναφερθώ εδώ στις διαδικασίες υπολογισμού και καταβολής του Α.ΝΗ.ΚΟ. (Αντιστάθμισμα Νησιωτικού Κόστους), όπως περιγράφονται στο νόμο και εξειδικεύονται με υπουργικές αποφάσεις που θα εκδοθούν πολύ σύντομα. Θα δώσω μόνο κάποια παραδείγματα που αναδεικνύουν τον τρόπο λειτουργίας και τις ευνοϊκές συνέπειες του μέτρου στην τοπική κοινωνία.

1. Ένας κάτοικος των Ψαρών, καλείται σήμερα να πληρώσει περί τα 38,5 ευρώ για να ταξιδέψει στον Πειραιά. Με την εφαρμογή του Μεταφορικού Ισοδύναμου, θα του επιστρέφονται περί τα 17,5 ευρώ για κάθε ταξίδι ή 35 ευρώ για ταξίδι μετ’ επιστροφής. Με βάση 7 ταξίδια μετ’ επιστροφής κατ’ άτομο, το ανώτατο ποσό επιδότησης που αντιστοιχεί σε μια 4μελη οικογένεια ανέρχεται σε 958 ευρώ για το 2ο εξάμηνο του 2018.
2. Αναφορικά με την επιδότηση του κόστους μεταφοράς των εμπορευμάτων, για το ίδιο χρονικό διάστημα οι επιλέξιμες επιχειρήσεις στη Χίο προβλέπεται να ωφεληθούν συνολικά με έως και 4.800.000€.

Προφανώς πρόκειται για ποσά διόλου ευκαταφρόνητα.

Με το Μεταφορικό Ισοδύναμο, λοιπόν, επιχειρείται με εστιασμένο τρόπο η αντιμετώπιση του δυσανάλογα υψηλού κόστους μεταφοράς, ενός βασικού μειονεκτήματος της νησιωτικότητας.

Η πρώτη διάσταση της ωφέλειας είναι οικονομική και εισοδηματική, είτε με άμεσο τρόπο (επιδότηση ταξιδιού) είτε με έμμεσο τρόπο (συγκράτηση τιμών λόγω μείωσης κόστους μεταφοράς).

Η δεύτερη διάσταση είναι αναπτυξιακή, είτε σε κοινωνικό επίπεδο μέσω της διευκόλυνσης της ικανοποίησης των αναγκών των νησιωτών, είτε στο επίπεδο της παραγωγικής αναζωογόνησης και εξωστρέφειας, μέσω της άρσης του ανταγωνιστικού μειονεκτήματος που αντιμετωπίζουν οι νησιωτικές επιχειρήσεις.

Η τρίτη διάσταση είναι λιγότερο χειροπιαστή, αλλά εξίσου σημαντική· αναφέρεται στο αίσθημα απομόνωσης που νιώθουν συχνά οι κάτοικοι και επαγγελματίες των νησιών, το οποίο μπορεί να αμβλυνθεί με την εφαρμογή του μέτρου.

Για όλους τους παραπάνω λόγους, θεωρώ το Μεταφορικό Ισοδύναμο ως ένα μέτρο διαφύλαξης της εδαφικής και κοινωνικής συνοχής της χώρας, και κυρίως ένα θεμέλιο πάνω στο οποίο μπορεί να οικοδομηθεί μια – ουσιαστική, συνεκτική, πολύπλευρη και αναπτυξιακή πλέον – νησιωτική πολιτική.

Ειδήσεις σήμερα

Ακολουθήστε μας στο Google News. Μπείτε στην Viber ομάδα μας και δείτε όλες τις ειδήσεις από τη Χίο και το Βόρειο Αιγαίο. Νέα συνδρομή στον έντυπο «π» - Κάθε Παρασκευή στην πόρτα σας.