Η συλλογική μνήμη της κοινωνίας δεν περιορίζεται απλά στην ανάμνηση του παρελθόντος, αλλά περιλαμβάνει ένα πλέγμα σχέσεων, μορφών και αντικειμένων που ενσαρκώνουν αυτό το παρελθόν. Σύμφωνα με τον M. Halbwachs, αυτές οι σχέσεις είναι κοινωνικές και προφανώς, τα άτομα ως μέλη μιας κοινωνίας είναι αυτά που «θυμούνται». Η συλλογική μνήμη είναι ιδεατά μία «κατασκευή». Η διαμόρφωση της έχει ανάγκη από κάποιο μέσο. Η αρχιτεκτονική είναι αυτό το μέσο που μπορεί να ενσαρκώνει νοήματα και να συμβολίζει πράγματα, πλάθοντας επιπλέον μια εικόνα που εντυπώνεται εύκολα στην ανθρώπινη καθημερινότητα.
Τα μνημεία, ως κατασκευές του ανθρώπου στο χώρο, αποτελούν μέρος των συλλογικών αναπαραστάσεων της εκάστοτε κοινωνίας πολιτών που στοχεύουν στη δημιουργία μιας ενιαίας και ισχυρής κοινωνικής μνήμης. Συμπυκνώνουν έναν αφηγηματικό χώρο που συνθέτει τον «έμμεσο» λόγο της ιστορίας με τον «άμεσο» λόγο της μνήμης και επιβιώνουν υλικά και νοητικά στο χώρο και το χρόνο.
Ο σκοπός της μελέτης
Βασικός σκοπός της μελέτης προστασίας και επανάχρησης παλιών βιομηχανικών χώρων είναι η προβολή και ανάδειξη της εκάστοτε τοπικής ταυτότητας, αλλά και της ιστορικής αξίας τους. Σε κάθε περίπτωση βέβαια, βασική πρόκληση αποτελεί η εύρεση της κατάλληλης ισορροπίας μεταξύ προστασίας και χρήσης. Γενικά η μελέτη βιομηχανικών χώρων αυτή δεν διέπεται από ένα συγκεκριμένο πρότυπο σχεδιασμού. Για το λόγο αυτό χρειάζεται προσοχή ώστε κάθε φορά να επιτευχθεί η σωστή και «ανώδυνη» επανένταξη του βιομηχανικού κελύφους στον σύγχρονο αστικό ιστό.
Η συγκεκριμένη διπλωματική εργασία του Αρχιτέκτονα Μηχανικού Βαγγέλη Βαλτικού ήρθε να προτείνει την ένταξη των εγκαταστάσεων του Παν. Αιγαίου στα βυρσοδεψία των Ταμπάκικων. Πέρα από την αποκατάσταση και χρήση των παλαιών κτιρίων των βυρσοδεψείων του 1920, σχεδιάζονται 4 νέα κτίρια για τα τμήματα του Πανεπιστημίου Αιγαίου στη Χίο που συνοψίζουν το βαθύτερο σχεδιαστικό concept του βιομηχανικού κτιρίου.
Κέλυφος και Επανάληψη. Συνδετικό στοιχείο τους: το έδαφος, η γη. Μια λεπτή σκηνοθετική επεξεργασία του περιβάλλοντος χώρου σε επίπεδο masterplan που στόχο έχει να σε κατευθύνει με απλό και κατανοητό τρόπο μέσα από χαράξεις, τοιχία, τοπόσημα και φυγές.
Οι όγκοι των καινούριων κτιρίων προσανατολίζονται κατά μήκος προς τη θάλασσα (άξονας ανατολή – δύση) σε αντιστοιχία με τα παλιά εργοστάσια. Τα νέα κτίρια σχεδιάζονται ίδια, κελυφιακά και εσωστρεφή μιμούμενα τη βιομηχανική αρχιτεκτονική ως άλλα «εργοστάσια παραγωγής γνώσης». Είναι σχεδιασμένα με εξαιρετική γραμμική και γλυπτική απλότητα με σκοπό να είναι εύκολα αναγνώσιμα από τον χρήστη του χώρου. Η σχισμή που τα διατρέχει έχει βιοκλιματικές προεκτάσεις μιας και το φως του ήλιου καταφέρνει να πλημμυρίσει το εσωτερικό ως το υπόγειο αφήνοντας παράλληλα τον ζεστό αέρα του κτιρίου να φύγει προς τα πάνω. (λειτουργία ηλιακής καμινάδας).
Το πανεπιστημιακό αμφιθέατρο
Το πανεπιστημιακό αμφιθέατρο ως ένα βασικό κομμάτι του έργου, βρίσκεται μέσα στο καλύτερα διατηρημένο βιομηχανικό κέλυφος της περιοχής που λειτουργεί ακόμα και σήμερα σαν τοπόσημο ζωντανής μνήμης και θα συστεγάζεται με την βιβλιοθήκη του πανεπιστημίου στο κτίριο της ιδιοκτησίας Ζαφειράκη. Ο σχεδιασμός της μεταλλικής κατασκευής του θεάτρου στο εσωτερικό του κελύφους, έχει προταθεί έτσι ώστε να μπορεί να λειτουργεί σαν κλειστό θέατρο ή/και σαν εξωτερικό αμφιθέατρο, ανάλογα με την εποχή και τις ανάγκες καθώς και για την στατική ενίσχυση του γερασμένου κελύφους του εργοστασίου.
Το κτίριο αυτό όντας πάνω στο όριο της οδού Καλουτά προτείνεται να λειτουργεί και ανεξάρτητα σε συνεργασία με το Δήμο και άλλους φορείς για παραστάσεις ή για ελεύθερη πρόσβαση στη βιβλιοθήκη. Το πανεπιστήμιο ανοίγεται στην κοινωνία και στου φιλόξενους σύγχρονους χώρους του θα υποδέχεται συλλόγους, σχολεία, μαθητές, απλούς πολίτες και γείτονες και θα αποτελέσει κοιτίδα πολιτισμού και ανάπτυξης δραστηριοτήτων και πολλαπλών δράσεων. Όπως ήδη διαφαίνεται, το σενάριο σχεδιασμού εντάσσει ενεργά και τους πολίτες αφήνοντας ελεύθερη την πρόσβαση στον υπαίθριο χώρο και δίνει τη δυνατότητα να περιηγηθεί κανείς από την παραλία και τη θάλασσα μέχρι το εσωτερικό του campus μέσω μιας μνημειακής μεταλλικής κατασκευής μεγάλου μήκους. Η κατασκευή αυτή έχει διττό ρόλο. Αφενός αναλαμβάνει να ενισχύσει στατικά το κτιριακό κέλυφος απέξω και αφετέρου να σκιάσει ολόκληρη τη νότια όψη του κτιρίου προστατεύοντάς το από τις υψηλές θερμοκρασίες και την έντονη ηλιοφάνεια βοηθώντας στην χαμηλότερη ενεργειακή κατανάλωση του κτιρίου.
Απελευθερώνονται χώροι 2.500 τ.μ.
Τις τελευταίες δεκαετίες, ολοένα και περισσότερο, οι διάφοροι φορείς στρέφουν το ενδιαφέρον τους, αφενός στην «ανακύκλωση» του κτιριακού αποθέματος, κυρίως πρώην βιομηχανικών χώρων και αφετέρου προς την ανάπτυξη πολιτιστικών πολιτικών, ως εργαλείο στρατηγικής για την αναζωογόνηση και αναβάθμιση των πόλεων και των επιμέρους περιοχών. Το ζήτημα σχεδιασμού μιας πανεπιστημιούπολης είναι ιδιαίτερα περίπλοκο και αποτέλεσε προσωπικό στοίχημα στην εκπόνησή. Τα παραπάνω αποτελούν ένα μόνο μικρό δείγμα αυτής που επιλύει ένα κτιριολογικό πρόγραμμα της τάξεως των 25000 τ.μ.. Είναι φανερές οι υψηλές κατασκευαστικές απαιτήσεις σε ένα τέτοιο παραθαλάσσιο περιβάλλον, όμως το έργο είναι αναπτυξιακό, συμβάλλει στην οικονομική ενίσχυση ολόκληρου του νησιού και αποτελεί μέσω αναβάθμισης της τριγύρω περιοχής, η οποία σήμερα τείνει να υποβαθμιστεί. Είναι αλήθεια ότι το κόστος μιας τέτοιας επένδυσης είναι μεγάλο αλλά είναι απαραίτητο να σκεφτεί κανείς τα οφέλη που θα αντισταθμίσουν και θα αποσβέσουν το κόστος τα επόμενα χρόνια. Μακάρι να δοθεί η ευκαιρία να παρουσιαστούν και άλλες προτάσεις που έχουν γίνει, σαν αυτήν, για τα Ταμπάκικα με σκοπό την έναρξη ενός γόνιμου διαλόγου πάνω στο ζήτημα για την ανάπτυξη του νησιού μας στον πανεπιστημιακό και πολιτιστικό τομέα.
|
Ο Βαγγέλης Βαλτικός είναι Αρχιτέκτονας Μηχανικός Απόφοιτος Ε.Μ.Π., Μέλος ΤΕΕ και τελειόφοιτος του Διατμηματικού Προγράμματος Μεταπτυχιακών Σπουδών του Ε.Μ.Π στην Προστασία Μνημείων, στην κατεύθυνση της Συντήρησης και Αποκατάστασης Ιστορικών Κτιρίων και Συνόλων. Η δημοσίευση της παρούσας μελέτης τείνει να συμβάλει στο γόνιμο διάλογο που έχει ανοίξει και πάλι πρόσφατα για την προστασία και αξιοποίηση της βιομηχανικής κληρονομιάς του νησιού μας. E-mail διαθέσιμο για επικοινωνία: valtikos1@gmail.com |
Ακολουθήστε μας στο Google News. Μπείτε στην Viber ομάδα μας και δείτε όλες τις ειδήσεις από τη Χίο και το Βόρειο Αιγαίο. Νέα συνδρομή στον έντυπο «π» - Κάθε Παρασκευή στην πόρτα σας.
facebook
youtube
instagram
X
INFO
