Απαιδευσιά, ακρισία και αμάθεια απειλούν τη Δημοκρατία

Η δικτατορία των αμαθών

Σε μια κοινωνία, αυτοί που πάσχουν από αμάθεια ή από ακρισία, προστιθέμενοι στο πλήθος των ανοήτων που όλες οι κοινωνίες περιλαμβάνουν, σχηματίζουν μαζί ένα τεράστιο και συμπαγές πληθυσμιακό στρώμα. Η ανοησία συνυπάρχει με την αμάθεια, αλλά και συγγενεύει εύκολα μαζί της: οι δυο τους αλληλοσυμπληρώνονται και υποστηρίζονται. Ο αμαθής βλαξ, ένας κοινός και γνώριμος τύπος ανθρώπου, που μπορεί κάλλιστα να είναι και συμπαθής, εύκολα θα πεισθεί να υπηρετήσει φανατικά έναν οποιονδήποτε μικροδημαγωγό· και ακόμη ευκολότερα θα υποδουλωθεί σε έναν δημαγωγό μεγάλο, έναν επίδοξο Φύρερ. Σε πολλές κοινωνίες, ακόμη και πιο προηγμένες από τη δική μας, το πλήθος των αμαθών και των ανοήτων καλύπτει το μισό έως τα δύο τρίτα του εκλογικού σώματος. Αυτή είναι η μεγαλύτερη δεξαμενή εκλογέων για τους δημαγωγούς που μας κυβερνούν. Η αμάθεια και η ακρισία παντού στον κόσμο και ειδικότερα στην Ελλάδα δεν είναι μόνο πρόβλημα του εκπαιδευτικού συστήματος, είναι το μείζον πρόβλημα της Δημοκρατίας.

Κοινοβουλευτική Δημοκρατία

Οποιαδήποτε και αν είναι η μορφή και η οργάνωσή της, η Δημοκρατία διαφέρει ριζικά από τα μη δημοκρατικά πολιτεύματα: ολοκληρωτικά, απολυταρχικά, ολιγαρχικά. Διαφέρει, επειδή λειτουργεί με βάση ορισμένες θεμελιώδεις αρχές: κράτος Δικαίου, ισονομία, διάκριση των εξουσιών, ανεξαρτησία της Δικαιοσύνης. Γι αυτό πιστεύουμε, πολύ σωστά, ότι η Δημοκρατία είναι το καλύτερο από τα πολιτεύματα που ο άνθρωπος έχει επινοήσει και εφαρμόσει μέχρι στιγμής.

Πάντως, αν δεχθούμε ότι το κοινοβουλευτικό σύστημα είναι παρωχημένο, η Δημοκρατία επιτρέπει και μας επιβάλλει να το βελτιώσουμε. Αυτό είναι μεγάλο, ανεκτίμητο πλεονέκτημα: είναι το μόνο πολίτευμα που στηρίζεται στην κρίση και στη δημιουργική φαντασία των πολιτών, όπως μας έμαθε ο Κορνήλιος Καστοριάδης. Αν λείπει η φαντασία, δεν φταίει γι αυτό η Δημοκρατία, αλλά αυτοί που την κυβερνούν και όσοι τους ψηφίζουν.

Αν θέλουμε να διατηρήσουμε στη ζωή και να ανανεώσουμε τη Δημοκρατία, ας είμαστε πραγματικοί πολίτες, ας ψηφίζουμε με γνώση και με κρίση. Και οι νέοι, ας μην απέχουν λέγοντας «Δεν βαριέσαι, πού να μπλέκω τώρα με αυτά, τίποτε δεν μπορώ να κάνω». Βεβαίως μπορούν να αλλάξουν πολλά, ξεκινώντας έστω με την τοπική αυτοδιοίκηση. Φαντάζεστε τί ανανέωση θα φέρουν μερικές χιλιάδες νέων που θα αποφάσιζαν να εκτεθούν στις εκλογές και να κερδίσουν εκατοντάδες δήμους σε όλη τη χώρα; Φαντάζεστε πόσες ελπίδες και τι σπουδαίο παράδειγμα θα δώσουν; 

Οnline συμμετοχή στον δημόσιο διάλογο

Το διαδίκτυο είναι μια απόδειξη ότι η Δημοκρατία είναι ανοιχτή σε όλους. Όπως όλοι γράφουμε και μιλάμε ελεύθερα σε εφημερίδες και σε δημόσιους χώρους έτσι μιλάμε και παραμιλάμε στο διαδίκτυο.

Διαφωνώ, όμως, ότι η Δημοκρατία θα μπορούσε να στηριχθεί σε διαδικτυακές μορφές οργάνωσης. Είναι σπάνιες οι διαδικτυακές πηγές που προσφέρουν καλή ποιότητα ενημέρωσης. Κατά κανόνα, η ποιότητα ενημέρωσης που παρέχει το διαδίκτυο είναι τυχάρπαστη: σπανίως καλή, συχνότερα μεροληπτική, συχνότατα φανατική και ψευδής, ενίοτε συκοφαντική, υβριστική και χυδαία.

Το διαδίκτυο είναι ανεξέλεγκτο, καλώς ή κακώς. Είναι ανοιχτό στην ανωνυμία, στην παραπληροφόρηση, στη δημαγωγία, στην ατιμώρητη συκοφαντία και στα ψευδονέα, άρα στην αμάθεια και την ημιμάθεια, στην ανοησία και την ακρισία.

Υπάρχει άλλη επιλογή από την Ευρώπη;

Καμιά απολύτως. Δεν έχει κανείς παρά να κοιτάξει τον χάρτη του κόσμου. Η Ελλάδα είναι μια Λιλιπούτη στην άκρη της Ευρώπης, η οποία με τη σειρά της είναι η σκωληκοειδής απόφυση της Ασίας. Και σε ποιαν άκρη της Ευρώπης πέταξε την Ελλάδα η τύχη; Στο σταυροδρόμι τριών ηπείρων. Εδώ και πέντε χιλιάδες χρόνια, στο σταυροδρόμι αυτό συγκρούονται πολιτισμοί, αυτοκρατορίες και υπερδυνάμεις. Πώς θα αντιμετωπίσει η Ελλάδα τους σεισμούς των σημερινών και μελλοντικών πολέμων στην περιοχή, τα κύματα των ασιατών και αφρικανών μεταναστών, την προαιώνια βλέψη της Ρωσίας για έξοδο στη Μεσόγειο, τη δεδομένη επιθετικότητα της Τουρκίας, την παραφροσύνη του οποιουδήποτε δικτάτορα; Με βόλτες ανοήτων υπουργών στη Μόσχα ή στην Ουάσιγκτον;

Για όλους αυτούς τους λόγους, ένα μείζον θέμα για την Ελλάδα αλλά και μια μεγάλη ευκαιρία ήταν και θα είναι η προοπτική μιας κοινής αμυντικής πολιτικής στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Μιλώ για έναν ισχυρό ευρωπαϊκό στρατό στηριγμένο στο θερμοπυρηνικό οπλοστάσιο της Γαλλίας (και της Βρετανίας, ας μη γελιόμαστε) και στην τεράστια βιομηχανία όπλων των δύο αυτών χωρών και της Γερμανίας. Θα αρκούσε έστω και μόνη αυτή η προοπτική για να επιδιώκει πάση θυσία η Ελλάδα να παραμείνει στην Ευρωπαϊκή Ένωση και μάλιστα στον σκληρό πυρήνα της.

Ελληνική παιδεία

Η παιδεία που οραματίζομαι είναι ανθρωπιστική και ευρωπαϊκή, δεν είναι ομφαλοσκοπική και ελληνοκεντρική. Είμαι βέβαιος ότι ενδομύχως οι Έλληνες αυτό επιθυμούν. Οι περισσότεροι υποψιάζονται πόση αξία έχει ο ευρωπαϊκός πολιτισμός και τα επιτεύγματά του στις τέχνες, στις επιστήμες και στη φιλοσοφική και πολιτική συγκρότηση της ανθρωπότητας. Το υποψιάζονται απλώς, αλλά όταν επί τέλους μάθουν στα σχολειά και στα πανεπιστήμια τι ακριβώς είναι ο ευρωπαϊκός πολιτισμός, τότε θα τον ενστερνιστούν. Έτσι θα καταλάβουν ότι αυτό που μας κληροδότησαν οι αρχαίοι Έλληνες δεν είναι δικαίωμα, είναι ένα θεόρατο αλλά υπέροχο χρέος – αυτό που κληρονόμησε μαζί μας και η Ευρώπη και ολόκληρος ο κόσμος. 

Είναι η υπο-χρέωση που έχουμε να σεβαστούμε τα θεμέλια που μας άφησε ο αρχαιοελληνικός πολιτισμός, να τα μελετήσουμε και να προσθέσουμε επάνω τους το δικό μας οικοδόμημα. Αν πείτε κάτι τέτοιο σε έναν καλό ιάπωνα ή κινέζο φοιτητή, ακόμη και αν έχει σπουδάσει μηχανολόγος, θα τον δείτε να συμφωνεί αμέσως, να αναγνωρίζει το χρέος του προς τον αρχαιοελληνικό πολιτισμό. Και μετά ρωτήστε έναν έλληνα μηχανολόγο – μάλλον θα τα χάσει, ακόμη και αν είναι υπουργός – ας μην πάω παραπάνω.

Δημόσιο χρέος κι ανάπτυξη

Ας καταλάβουμε επί τέλους ότι η χώρα μας παράγει λιγότερα από όσα χρειάζεται για να ζει καλά· και ότι από τα αγαθά που παράγει, ελάχιστα είναι διεθνώς ανταγωνιστικά. Επομένως, ακόμη και χωρίς χρέος δεν θα έχουμε αυτομάτως ανάπτυξη χωρίς τη θεμελιώδη προϋπόθεσή της, που είναι να προσελκύσουμε επενδύσεις σε όλους τους τομείς της οικονομίας. Εννοώ επενδύσεις όχι μόνο στη βιομηχανία, αλλά κυρίως εκεί όπου είναι δυνατές επενδύσεις υψηλής τεχνολογίας:  ενέργεια, γεωργία, ναυτιλία, μεταφορές και άλλες υπηρεσίες. Αλλά επενδύσεις δεν θα προσελκύσουμε παρά μόνο εάν κάνουμε τις μεταρρυθμίσεις που μας ζητούν εδώ κι επτά χρόνια και τις απορρίπτουμε ανοήτως.

WHO IS WHO

Ο κ. Γιώργος Β. Δερτιλής είναι μέλος της Ευρωπαϊκής Ακαδημίας και ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών. Σπούδασε Δημόσιο Δίκαιο και Οικονομικές Επιστήμες στην Αθήνα, Πολιτική Θεωρία και Ιστορία στην Αγγλία.

Το 2000 εξελέγη καθηγητής στην École des Hautes Études en Sciences Sociales και έκτοτε ζει στη Γαλλία, όπου του απονεμήθηκε η γαλλική υπηκοότητα και το παράσημο του Φοίνικα της Γαλλικής Δημοκρατίας. Δώδεκα βιβλία και πενήντα περίπου άρθρα του έχουν δημοσιευθεί σε διάφορες γλώσσες.

Ειδήσεις σήμερα

Ακολουθήστε μας στο Google News. Μπείτε στην Viber ομάδα μας και δείτε όλες τις ειδήσεις από τη Χίο και το Βόρειο Αιγαίο. Νέα συνδρομή στον έντυπο «π» - Κάθε Παρασκευή στην πόρτα σας.