Το ξέσπασμα της επανάστασης του 1821 βρίσκει τους Ψαριανούς καραβοκύρηδες και ναύτες έτοιμους να πολεμήσουν για την απελευθέρωση. Οι Ψαριανοί ξεκινούν την επανάσταση στις 10 Απριλίου 1821, όταν φτάνει στο νησί από τις Σπέτσες ο πλοίαρχος Γκίκας Τσούπας. Στις 20 Απριλίου με τα πλοία τους κατευθύνονται στη Σμύρνη όπου βυθίζουν ένα τουρκικό πλοίο και συλλαμβάνουν άλλα τέσσερα. Ακολουθεί κοινή εκστρατεία με πλοία της Ύδρας και των Σπετσών στη Χίο και η αποστολή τεσσάρων ψαριανών πλοίων στην Ίμβρο τον Μάιο του 1821. Τη νύχτα της 6ης προς την 7η Ιουνίου 1822 o Κωνσταντίνος Κανάρης ανατινάζει την τουρκική ναυαρχίδα στη Χίο. Ο ίδιος ανατινάζει επίσης τη ναυαρχίδα του τουρκικού στόλου και μερικούς μήνες αργότερα, την 28η προς 29η Οκτωβρίου στην Τένεδο. Τον Ιούνιο του 1823 με απόφαση της «Βουλής των Ψαρών» γίνεται εκστρατεία και καταλαμβάνεται το Τσανταρλί στη Μικρά Ασία.
Η οργή του Σουλτάνου
Ο σουλτάνος εξοργισμένος με τους Ψαριανούς αναθέτει στο ναύαρχο Χοσρέφ Πασά την καταστροφή του νησιού. Ο τουρκικός στόλος αγκυροβολεί στη Λέσβο και αποβιβάζει στρατό για να καταλάβει το νησί. Οι Ψαριανοί σπεύδουν να ζητήσουν βοήθεια από την κυβέρνηση, όμως χωρίς ανταπόκριση. Στα Ψαρά εκείνη τη στιγμή διαβιούν 7.000 ντόπιοι και 25.000 πρόσφυγες από τη Χίο, τη Μικρά Ασία και αλλού. Οι στρατιωτικές δυνάμεις αποτελούνται από 1.300 ντόπιους, 700 παροίκους και 1.027 Μακεδόνες και Θεσσαλούς που έσπευσαν να ενισχύσουν την άμυνα του νησιού.
Στις 18 Ιουνίου αρνούνται την πρόταση του Χοσρέφ, μέσω Γάλλου πλοιάρχου, να εγκαταλείψουν το νησί και να εγκατασταθούν αλλού. «Θα χυθεί και τουρκικό αίμα», ήταν η απάντηση των κατοίκων. Δυο μέρες αργότερα ο τουρκικός στόλος προσεγγίζει το νησί από το Σίγρι της Λέσβου και πλήττει με τα κανόνια τους τα πυροβολεία των Ψαριανών στον όρμο Κάναλο, στα βόρεια του νησιού. Ο Οθωμανικός στόλος κινείται με 10.000 στρατό, εκ των οποίων 3.000 Αλβανοί. Τα τουρκικά στρατεύματα προσπαθούν ανεπιτυχώς να αποβιβαστούν. Προσπαθούν πάλι τα ξημερώματα της 21ης Ιουνίου αλλά χωρίς επιτυχία.
Η «Κερκόπορτα» του νησιού
Οι Οθωμανοί εντοπίζουν το αδύνατο σημείο των Ψαρών στην βραχώδη ακτή «Ερινός». Η περιοχή έχει ολιγάριθμη φρουρά χωρίς πυροβολικό. Ένα τμήμα των Οθωμανών κάνει απόβαση ενώ ο κύριος όγκος του στρατιωτικού σώματος στρέφεται προς τον «Κάναλο». Οι αμυνόμενοι βρίσκονται ανάμεσα σε δυο πυρά και μετά από πολύωρη μάχη οι Τούρκοι επικρατούν και επομένως αρχίζει η απόβαση επιπλέον στρατιωτών. Ο στρατός στη συνέχεια κινείται προς τη Χώρα. Όταν φτάνουν στο Φτελιό, διαπιστώνουν ότι οι Έλληνες έχουν στρέψει τα κανόνια τους προς τη θάλασσα και οι Τούρκοι εφορμούν. Η μάχη δίδεται σώμα με σώμα όταν οι υπερασπιστές του Φτελιού βάζουν φωτιά στην μπαρουταποθήκη με αποτέλεσμα να τιναχθούν όλοι στον αέρα. Οι επιζήσαντες Τούρκοι κατευθύνονται στη Χώρα όπου οι ηλικιωμένοι και ανήμποροι έχουν κλειστεί στις δύο εκκλησίες του Αγίου Νικολάου και της Μεταμορφώσεως. Οι εισβολείς τις πυρπολούν και τους καίνε ζωντανούς.
Άμυνα μέχρις εσχάτων
Ο πρόξενος της Ρωσίας στα Ψαρά, Γ. Κομνηνός, συγκεντρώνει στο σπίτι του αρκετά γυναικόπαιδα υψώνοντας τη ρωσική σημαία προκειμένου να αποτρέψει τους Τούρκους να μπουν, αλλά ματαίως αφού όλοι σφαγιάσθηκαν, όπως και ο ίδιος. Πολλοί άμαχοι προσπαθούν να διαφύγουν με βάρκες, όμως αρκετές από αυτές λόγω του βάρους ανατρέπονται και οι επιβαίνοντες πνίγονται. Γυναίκες με τα παιδιά στη αγκαλιά πέφτουν στη θάλασσα για να αποφύγουν την αιχμαλωσία, ενώ άλλες παίρνουν τα όπλα και πολεμούν μέχρι τέλους.
Το Παλαιόκαστρο στη Μαύρη Ράχη παραμένει ακόμη απόρθητο, αλλά οι αγωνιστές γνώριζαν πως το τέλος πλησιάζει. Τα τουρκικά πλοία άρχισαν να πλήττουν το φρούριο αλλά οι αμυνόμενοι κατάφεραν να κατεβάσουν όσα γυναικόπαιδα προλάβαιναν, επιβιβάζοντάς τα σε ελληνικό πλοιάριο. Μέσα στο φρούριο παραμένουν 85 Ψαριανοί και 45 Θεσσαλο-Μακεδόνες με τους οπλαρχηγούς τους Ράδο και Άγγελο, ενώ αργότερα καταφτάνουν άλλοι 20 στρατιώτες, όπως και άγνωστος αριθμός γυναικών και παιδιών. Αποφασίζουν να πολεμήσουν μέχρι τέλους ενώ τα γυναικόπαιδα μεταφέρονται στη μεγάλη πυριτιδαποθήκη. Το απόγευμα της 22ας Ιουνίου οι Τούρκοι καταλαμβάνουν το φρούριο και ο Αντώνιος Βρατσάνος την ανατινάζει. Τη δεύτερη πυριτιδαποθήκη ανατινάζει ο αρχιφύλακας του κανονιοστασίου Σιδέρης.
Οι διασωθέντες
Από τους 7.000 Ψαριανούς σώζονται μόλις 3.600 ενώ από τους 25.000 πρόσφυγες που είχαν καταφύγει μόλις οι 10.000. Ο ναύαρχος Χοσρέφ αποστέλλει δώρο στο Σουλτάνο τα κεφάλια πολλών Ελλήνων καθώς και 1.200 κομμένα αυτιά και τις σημαίες του νησιού. Οι επιζήσαντες παίρνουν ξανά το δρόμο της προσφυγιάς.
Οι περισσότεροι καταφεύγουν στις Σπέτσες και εκεί συστήνουν ένα πενταμελές όργανο, την «Επιτροπή των Ψαριανών». Σύντομα όμως θα εγκαταλείψουν τις Σπέτσες αφού δεν τους επετράπη να εγκατασταθούν μόνιμα. Τον Ιούλιο του 1824 εγκαθίστανται προσωρινά στο φρούριο της Μονεμβασιάς και τα πλοία τους ενώνονται με τον ελληνικό στόλο. Όμως εκεί θα πέσει θανατηφόρα ασθένεια και αναζητούν καταφύγιο στη Σύρο, την Τήνο και τη Μύκονο. Στη Σύρο η συνοικία τους ονομάζεται Ψαριανά, όπου δημιουργούν εργαστήρια επισκευής πλοίων. Το Δεκέμβριο του ιδίου έτους πολλοί επιχειρούν να εγκατασταθούν στον Πειραιά, αλλά επειδή δεν ήταν ευπρόσδεκτοι, στρέφονται στην πειρατεία. Αυτό όμως εξοργίζει το διοικητή της αγγλικής πολεμικής μοίρας στο Αιγαίο και η Επιτροπή των Ψαρών αναγκάζεται να καταστρέψει τα ψαριανά πειρατικά στο λιμάνι της Αίγινας. Το 1826 απευθύνουν υπόμνημα στο βασιλιά της Γαλλίας Κάρολο Ι΄, ζητώντας να τους παραχωρηθεί λιμάνι και ανάλογη έκταση στη Κορσική. Το 1831 ζητούν να εγκατασταθούν στην Ερέτρια, την εποίκισαν το 1847, ονομάζοντάς την «Νέα Ψαρά». Τον Δεκέμβριο του 2018 το Ελληνικό Κοινοβούλιο ψηφίζει τη μετονομασία του Δήμου Ψαρών σε Δήμο «Ηρωικής Νήσου Ψαρών».
Πηγή: https://www.mixanitouxronou.gr/
Φωτο: Chiosfotos Κ. Αναγνώστου
Ακολουθήστε μας στο Google News. Μπείτε στην Viber ομάδα μας και δείτε όλες τις ειδήσεις από τη Χίο και το Βόρειο Αιγαίο. Νέα συνδρομή στον έντυπο «π» - Κάθε Παρασκευή στην πόρτα σας.
facebook
youtube
instagram
X
