Η φράση που έχει φτάσει μέχρι τις μέρες μας, «Όπου είναι Χιώτης, Εβραίος δε χωρεί», κρύβει σε μεγάλο βαθμό μίαν ιστορική αλήθεια, όσον αφορά κυρίως στην εμπορική δραστηριότητα των δύο εθνοτήτων από τους Ρωμαϊκούς χρόνους έως την απελευθέρωση του νησιού στις αρχές του 20 αιώνα. Μια εκτενής μελέτη για την παρουσία των Εβραίων στο νησί της Χίου παρατίθεται στην ιστοσελίδα τους περιοδικού «Αρχαιολογία και Τέχνες», αποσπάσματα της οποίας μεταφέρουμε, τμηματικά και κατά χρονική περίοδο, επανερχόμενοι σε τακτά διαστήματα.
Οι ρωμαϊκοί χρόνοι (192 π.Χ. – 3ος αι. μ.Χ.)
Κατά τη ρωμαϊκή εποχή, η ύπαρξη εβραϊκής κοινότητας αποτελεί ένα ζήτημα προς συζήτηση, καθώς οι ανασκαφικές μαρτυρίες δεν συνηγορούν σε αυτό, ενώ οι γραπτές μαρτυρίες δεν δηλώνουν με καταφατικό τρόπο την παρουσία των Εβραίων στο νησί. Παρ’ όλα αυτά, εμμέσως θα μπορούσαμε ίσως να ανιχνεύσουμε κάποια ίχνη της παρουσίας της κοινότητας μέσα από ένα ιστορικό γεγονός που πιθανό να σχετίζεται με την ύπαρξη μιας κοινότητας Ρωμανιωτών Ιουδαίων στη Χίο.Το 14 π.Χ. ο Ηρώδης ο Μέγας, βασιλιάς της Ιουδαίας, επισκέφθηκε το νησί της Χίου Η επίσκεψή του αποτελεί την πρώτη μαρτυρία που ίσως να συνδέει τη Χίο με το εβραϊκό στοιχείο. Ο Ιουδαίος ιστορικός Ιώσηπος Φλάβιος στο έργο του Ιουδαϊκή Αρχαιολογία αναφέρεται στο γεγονός της επίσκεψης του Ηρώδη στη Χίο και μας πληροφορεί πως ο βασιλιάς πέρασε κάποιον χρόνο στο νησί εξαιτίας των καιρικών συνθηκών που τον ανάγκασαν να καθυστερήσει το ταξίδι του προς τον πραγματικό προορισμό του, τη γειτονική Λέσβο.
Η Χίος φιλοξενεί τον Ηρώδη τον Μέγα
Αναμφίβολα, η αιτία του ταξιδιού του Ηρώδη ήταν πολιτικής φύσης και υπήρξε το αποτέλεσμα των στενών φιλικών σχέσεών του με τον Μάρκο Βιψάνιο Αγρίππα. Ο Ηρώδης έσπευσε να τον συναντήσει στη Λέσβο προκειμένου να τον ενισχύσει στην καταστολή εξεγέρσεων που παρατηρήθηκαν στην περιοχή του Κιμμερίου Βοσπόρου. Όμως, οι διαθέσεις του καιρού υποχρέωσαν τον Ηρώδη να προσλιμενίσει στη Χίο Η χρονολόγηση της επίσκεψης του Ηρώδη στη Χίο αποτέλεσε αντικείμενο διαφωνιών μεταξύ των σύγχρονων ιστορικών μελετητών, αλλά φαίνεται να τεκμηριώνεται από τις πηγές η χρονολόγηση που πρώτος υποστήριξε ο Αμερικανός καθηγητής Κλασικών Σπουδών, Meyer Reinhold, και η οποία ταυτίζεται με το 14 π.Χ.
Ο βασιλιάς Ηρώδης ο Μέγας επισκεπτόμενος το νησί έγινε γενναίος δωρητής του.
Εβραϊκή κοινότητα
Η επίσκεψη του Ηρώδη στη Χίο δημιουργεί εύλογη απορία σχετικά με το αν συνδέεται με την ύπαρξη κάποιας κοινότητας Ιουδαίων στη Χίο και αν η γενναιοδωρία του βασιλιά για το νησί οφείλεται σε αυτό το γεγονός. Γνωρίζουμε πως η διασπορά των Ιουδαίων είχε ήδη ξεκινήσει κατά τον 3ο αιώνα π.Χ., κυρίως για λόγους υπερπληθυσμού της περιοχής της Παλαιστίνης. Ιουδαϊκές κοινότητες δημιουργήθηκαν σε όλη τη Μεσόγειο και κυρίως σε πόλεις που διέθεταν σημαντικά λιμάνια. Η ίδια κατάσταση συνεχίστηκε και κατά τη ρωμαϊκή εποχή.Θα ήταν γοητευτικό να υποθέσει κανείς πως μέσα σε αυτό το πλαίσιο της γενικότερης πολιτικής του, ο Ηρώδης ενδιαφέρθηκε και για τους Εβραίους της Χίου. Όμως, δεν έχουμε καμία ιστορική πηγή που να μας βεβαιώνει για την ύπαρξη κοινότητας την περίοδο εκείνη στο νησί ούτε κάποια αρχαιολογική μαρτυρία. Το μόνο στοιχείο που σώζεται και ίσως αποτελεί μαρτυρία της παρουσίας Εβραίων στο νησί την περίοδο αυτή είναι μία επιγραφή που βρέθηκε στην περιοχή των Λιβαδίων και αναφέρεται σε κάποιο πρόσωπο με τη φράση «Βασιλεύς Μέγ[ας]». Εντούτοις, είναι πιθανότερο πως αναφέρεται στον Αντίοχο Δ’ τον Επιφανή παρά τον Ηρώδη.
Ακολουθήστε μας στο Google News. Μπείτε στην Viber ομάδα μας και δείτε όλες τις ειδήσεις από τη Χίο και το Βόρειο Αιγαίο. Νέα συνδρομή στον έντυπο «π» - Κάθε Παρασκευή στην πόρτα σας.
facebook
youtube
instagram
X
