(Πλουτ. Ηθικά)
Στο τέλος της δεύτερης σημείωσης του άρθρου για τη «Φιλοσοφία της αλήθειας…» αναφέρω πως: «στόχος μας πρέπει να είναι η προσέγγιση της αλήθειας με ανοιχτό μυαλό».Σε συνέχεια λοιπόν της προσπάθειας για την προσέγγιση αυτή, αναφέρεται το παρόν κείμενο. Αν και η ιστορία μάς δείχνει πως πάντοτε η αλήθεια (όπως και η ελευθερία) «διεκδικείται» αλλά και αναζητείται, δεν πρέπει να μας διαφεύγει πως κατά τον Ηράκλειτο πρέπει να γίνει κανείς «μνηστήρας της Αλήθειας», χωρίς να ρωτάει αν αυτή θα ωφελήσει ή θα αποβεί μοιραία, καθώς αυτή θα πρέπει να είναι το κτήμα ες αεί, που δεν ξεπερνιέται από καμία πρόοδο ή μοντέρνα ιδέα, αλλά η αναζήτησή της να γίνει οιάκισμα βίου στη ζωή του ανθρώπου, μια και αυτή δεν είναι κάτι στατικό ούτε βρίσκεται εδώ ή εκεί περιμένοντας κάποιον να την ανακαλύψει, αλλά τη δημιουργεί κανείς∙\ και συνεπώς αποτελεί μια ατέρμονη βουλητική διεργασία…την οποία συμπληρώνει το πάθος της αλήθειας δηλ. την αλήθειαν εράν και διώκειν κατά τον Πλάτωνα*.To να θέλει κανείς να βρει την αλήθεια, είναι σαν να κατέχει ή να γνωρίζει τι είναι αλήθεια∙ η οποία δεν αναφέρεται σε κάτι «πάγιο» και «στατικό», αφού γνωρίζουμε, η αναζήτηση της, είναι μια αέναη διαδικασία… Όμως για να γίνει αυτό, πρώτα θα πρέπει να γνωρίσει κανείς τον εαυτό του («γνώθι σαυτόν»), μέσα από μια εσωτερική αναζήτηση και αυτοδιάγνωση μέσα από την έρευνα του εαυτού μας κατά το εδιζησάμην εμεωυτόν (ερεύνησα τον εαυτό μου) του Ηρακλείτου. Αυτό θα μας βοηθήσει να ξεφύγωμε από την δογματική επιστήμη, έστω και αν η έρευνα για την αλήθεια μπορεί να μας οδηγήσει και πέραν από αυτήν, γνωστού όντος ότι μέσω της διαλεκτικής θηρεύομεν το βέλτιστον. «Είναι ανέντιμο να πει ένας φιλόσοφος ‘ταυτόν εστί τ’ Όμορφο και το Καλό. Αν προσθέσει κιόλας ‘και το αληθές’, έ, τότε είναι για ξύλο. Η Αλήθεια είν’ άσχημη / έχουμε την Τέχνη για να σωθούμε απ’ την αλήθεια»** καθ’ ότι η αλήθεια εκτός του ότι είναι αδιάγνωστη, αυτή προσφέρει τη μέγιστη ηδονή με το περιτύλιγμα του ψεύδους. Ό,τι μπορούμε να γνωρίσουμε (και από την αλήθεια) είναι το Φαίνεσθαι το οποίο όμως βρίσκεται μακράν της αλήθειας, και εν πολλοίς βρίσκεται στην δογματική φάση του. Αυτό λοιπόν (το Φαίνεσθαι) χρησιμοποιείται σαν αλήθεια η οποία μετά από μακρά χρήση εδραιώνεται στον λαό με κανονιστικό κύρος και δεσμευτική ισχύ. Έτσι αυτή καθιερώνεται εθιμικό δικαίω, όπως ακριβώς είμαστε υποχρεωμένοι να χαρακτηρίσουμεένα πράγμα κόκκινο, πράσινο κλπ. Επομένως η αλήθεια είναι ή υποδεικνύεται ως μία κοινωνική σύμβαση με αφηρημένο όμως εννοιολογικό περιεχόμενο. Στο περιεχόμενο αυτό συμβάλλει και η γλώσσα ως ο βασικός παράγων κοινωνικής συμβίωσης. Στην περίπτωση αυτή το εννοιολογικό περιεχόμενο που δίδεται στις λέξεις, βοηθά τον άνθρωπο στην αυτοκυριαρχία μέσω των εννοιών! γιατί είναι καλύτερο να γλιστρήσεις με τα πόδια παρά με τη γλώσσα(2). (σχετ. η γλώσσα κόκαλα δεν έχει και κόκαλα τσακίζει).
Η αλήθεια λοιπόν έχει να κάνει και με τον ορθό γλωσσικό χειρισμό κοινωνικών θεσπισμάτων και συμβάσεων. Η αλήθεια εδώ δεν αποτελεί αυταξία, μπορεί όμως να χρησιμοποιηθεί ως χρήσιμο ζωτικό ψεύδος, δηλ. ως μια ωφέλιμη αλλά όχι καθαρή αλήθεια. Εδώ παρεμβαίνει η μεταφορική υφή της γλώσσας, των λέξεων και των ονομάτων, δημιουργώντας έτσι την ηθικοοντολογική ψευδαίσθηση της αντικειμενικής αλήθειας. Συνεπώς η γλώσσα δεν αποτελεί οντολογικά έγκυρη απεικόνιση μεταφυσικών Ουσιών, αλλά μεταφορική κατασκευή κοινωνικών σχέσεων…
Δεν γνωρίζω αν είναι ανάγκη να οδηγηθούμε στη λήθη των εννοιών που οδήγησαν στην αξία του τίποτα, όμως θεωρώ πως είναι αναγκαίο να ξεφύγουμε από τις ψευδαισθήσεις που μας οδήγησαν στην πλάνη που οδηγεί στο ψέμα και στο ξεγέλασμα, που αποτελούν τα αυτονόητα χαρακτηριστικά του σημερινού κόσμου.
Ο κόσμος γίνεται αντιληπτός ή αν θέλετε νοητός, μόνο μέσα από την ανθρώπινη γλωσσική διαμεσολάβηση καθ’ ότι αυτός ως γλωσσικό υποκείμενο είναι και ο δημιουργός της «αντικειμενικής» πραγματικότητας. Μέσω της γλώσσας αποδίδονται τα κοινωνικά χαρακτηριστικά της αλήθειας, του ψεύδους και της πλάνης.
Ο φιλόσοφος είναι ένας από τους εργάτες της γλώσσας και δημιουργός –μέσα από την φαντασία και τους μύθους- τού μη μονοσήμαντου χαρακτήρα της αλήθειας, ακόμα και της γλωσσικής… Η αλήθεια είναι μια διαρκής έρευνα και ως τέτοια εμπεριέχει και το ανατρεπτικό στοιχείο∙ καθ’ ότι ως διαδικασία επ’ άπειρον δεν ολοκληρώνεται ούτε αποκαλύπτεται***.Kαι όπως διαβάζουμε στον Διογένη τον Λαέρτιο, ο Ξενοφάνης μας λέει πως: την αλήθεια κανείς άνθρωπος δεν την αντελήφθη, ούτε κανείς στο μέλλον θα την μάθη, (γιατί) μια απλή ιδέα (φαντασία) για όλα υπάρχει****.
Η αλήθεια ως συμφωνία της ορθής; γνώσης με την αντικειμενική πραγματικότητα έχω την εντύπωση πως δεν απαντάει στο ερώτημα «τι είναι αλήθεια». Ως προς αυτό η απάντηση δόθηκε και από την αρχαία ελληνική φιλοσοφία, πως, αυτή είναι
«η απόλυτη συμφωνία της σκέψης με το αντικείμενό της». Όμως το πνεύμα και η σκέψη είναι κρίση και όχι πραγματικότητα∙ είναι σκέψη για την πραγματικότητα. Και όπως μας λέει ο Αριστοτέλης στα Μεταφυσικά (Ε1027) «Το μεν γαρ λέγειν το μη ον μη είναι ή το μη ον είναι, ψεύδος, το δε ον είναι και το μη ον μη είναι αληθές».
Αλήθεια είναι εκείνο που βλέπει και ζη κανείς, ουσιαστικά η αλήθεια είναι η εξίσωση του πράγματος και του διανοήματος. Είναι όμως λογικό να πει κανείς, πως αλήθεια είναι έννοια «δυναμική» και η αναζήτησή της ατελεύτητη…γιατί τίποτε δεν γνωρίζουμε αληθινά, γιατί η αλήθεια βρίσκεται στο βάθος κάθε πράγματος (Δημόκρ. Φυσικά, Απόσπ.5 [από το «απάνθισμα σοφίας» εκδ. Άτλας 1979])*****
Τέλος, εάν δεχτούμε πως η αλήθεια είναι το αντίθετο του ψεύδους, τότε είναι ανάγκη να πιστέψουμε πως αληθές είναι το σωστό αλλά και το υπαρκτό. Εδώ όμως υπάρχει και η άποψη που αμφισβητεί ότι αλήθεια είναι αυτό που βλέπουμε∙ ενώ το ψεύδος είναι το εσφαλμένο ή το ανύπαρκτο.
* βλ. Γοργίας, 482α, Φίληβος, 58d…
** Νίτσε το πάθος για την αλήθεια Gutenberg Αθήνα 2015
(2) Κρεῖττον τοῖς ποσίν ὀλισθεῖν ἢ τῇ γλώσσῃ. βλ. Ζήνων (από τον Διογένη Λαέρτιο 5, 26)
*** βλ. το ερώτημα του Πιλάτου τι εστί αλήθεια στο Κατά Ιωάννην Ευαγγέλιο, 18,38. δηλ. η ερώτηση αυτή απαντά στο ότι, η έρευνα του ανθρώπου για τον Θεό πρέπει να αναφέρεται στον τομέα της επιστήμης, και όχι στα δεδομένα της θρησκείας, η οποία εννοεί ότι (και) μόνο η «ύπαρξη» του Θεού είναι η «αλήθεια». Η αλήθεια όμως αυτή δεν προέρχεται από έρευνα ή την ελεύθερη βούληση του ανθρώπου, αλλά ούτε και είναι αντικείμενο ελεύθερης νόησης, αλλά του ενδιαφέροντος ως συναισθήματος.
**** Καί τό μέν σαφές οὒ τις ἀνήρ γένετ’ οὐδέ τις ἒσται εἰδώς…δοκός δ’ ἐπί πᾶσι τέτυκται
***** Ἐτεῆ οὐδέν ἲδμεν ἐν βυθῷ γάρ ἡ ἀληθείη (ετεός= αληθινός) knafpl@hotmail.com
Ακολουθήστε μας στο Google News. Μπείτε στην Viber ομάδα μας και δείτε όλες τις ειδήσεις από τη Χίο και το Βόρειο Αιγαίο. Νέα συνδρομή στον έντυπο «π» - Κάθε Παρασκευή στην πόρτα σας.
facebook
youtube
instagram
X
