Κατά την άνοδο προς τις Καρυές, καθώς αντικρύζουμε τις βόρειες απότομες κλιτύες της Πηγανιάς, συναντάμε ένα φυσικό πέτρινο μνημείο, που από απόσταση, σχηματοποιεί σε μια οπτική πλάνη, ένα ακλόνητο και μεγαλοπρεπή βραχόσωμο λέοντα, που ανασηκώνει περήφανα τον σκληρό αυχένα του, με το αυστηρό βλέμμα του να εστιάζει προς το στρογγυλό φρύδι της κορυφής. Λιονταρόπετρα ή μονόλιθο τον αποκαλούν οι ντόπιοι παλαιόθεν.
Στη ρίζα του βράχου βρίσκονται κατά τους κατοίκους τα "γράμματα", η ελληνιστική ιδιωτική επιγραφή χαραγμένη σε ένα αποπλατυσμένο ογκόλιθο.
ΑΝΗΡ ΔΙΚΑΙΑΧΟΥ ΕΜΑ ΠΥΡΙ ΚΑΤΕΚ διαβάζει κανείς στον γερμένο βράχο. Σμιλεμένη με το μεγαλογράμματο ιωνικό αλφάβητο (πανελληνίως αποδεκτό από τον 4ο αιώνα π.Χ, όταν το υιοθέτησε και διέδωσε η Αθήνα), παρατηρούμε ότι τα γράμματα χαρακτηρίζονται από κεραίες που αρχίζουν να καμπυλώνουν (όπως η εγκάρσια κεραία του Α ή το Ρ) αλλά και το ανισοσκελές Π, συνάμα το Υ και το Κ που τα σκέλη τους εκφύονται από τη μέση της κάθετης κεραίας. Η έλλειψη ακρεμόνων στα γράμματα, η γραφή με περιφράσεις (ΠΥΡΙ ΚΑΤΕΚ = πυρπολώ) και χωρίς κενά μεταξύ των λέξεων αποκαλύπτουν την υιοθέτηση της φωτοδότριας κοινής ελληνιστικής γλώσσας, σφραγίζοντας οριστικά την ελληνική καταγωγή του τόπου. Χαραγμένα ομοιόμορφα ες ευθύ (από αριστερά προς τα δεξιά), χωρίς να τηρείται επακριβώς η στοιχηδόν διάταξη (τα γράμματα να είναι το ένα κάτω από το άλλο σε επάλληλες σειρές) οι λέξεις σχηματίζονται από το χέρι του χαράκτη έως σήμερα ατόφια.
Όλα τα ανωτέρω είναι χαρακτηριστικά επιγραφικά στοιχεία, που την τοποθετούν χρονικά στις αρχές της ελληνιστικής περιόδου, μεταξύ του τελευταίου τέταρτου του 4ου αι. π.Χ και αρχές του 3ου αι. π.Χ (325-275π.Χ).
Ταραχώδης πολιτικά περίοδος για το νησί, με υποταγή στην μακεδονική κυριαρχία και επαλαμβανόμενες συγκρούσεις των δημοκρατικών φιλομακεδόνων με τους φιλοπέρσες ολιγαρχικούς, διαβρώνουν την συνοχή του πληθυσμού. Ο Αλέξανδρος στέλνει επιστολές(332πΧ) με εντολές για να ρυθμίσει τα πράγματα, μάλλον υστερόβουλα, επαγγελόμενος τη δημοκρατία, και οι Χίοι αργότερα του στέλνουν στην Αίγυπτο απεσταλμένους, για να παραπονεθούν για τη σκληρότητα της φρουράς του. Στην αχλύ του χρόνου ξεθωριάζουν πια τα ονόματα του Απολωνίδη Φαρνάβαζου ,Μίμνονα, Αυτοφραδάτη (ολιγαρχικοί Χίοι και Πέρσες) από τη μια φατρία ,Θεοπόμπου και Ηγέλοχου (δημοκρατικοί Χίοι και μακεδόνες) από την άλλη, που αντιπαρατέθηκαν για αρκετές δεκαετίες.
Μέσα σε αυτά τα σκληρά χρόνια ή και τα κατοπινά που η Χίος ένιωθε το άγγιγμα της Μακεδονίας, ποιό χέρι σμίλεψε την επιγραφή σε κοινή θέα; Δίπλα στο λιοντάρι αλλά και σε άλλα σημεία, που κλιμακωτά ορίζουν μια ευθεία μέχρι ψηλά στο απόμακρο δρακοντόσπηλο της Πηγανιάς ,ανευρίσκονται σε βράχους τέτοιες όμοιες λαξευμένες επιγραφές ή λέξεις που όμως έχουν ένα ακατάλληπτο περιεχόμενο. Τι τον καταδίωκε για να μας αποτυπώσει ως σήμερα την σκοτεινή σκέψη του;
Το λιοντάρι ίσως να δίνει μια απάντηση. Σύμβολο του Ηρακλή, πατρώου και λεοντόθυμου Θεού των Μακεδόνων, στολίζει την κεφαλή του Αλέξανδρου, υποδηλώνοντας την οικογενειακή του καταγωγή από τον ημίθεο. Λατρεύεται σε όλα τα μέρη με μακεδονική επίδραση όπως άλλωστε και στα ιερά του στη Χίο. Του Ηρακλή, που μαινόμενος κατά την ευριπίδειο τραγωδία, σκότωσε την σύζυγο και τα παιδιά του, αφού λέγεται ότι έπασχε από την ιερά νόσο (επιληψία) και χρειάστηκε στο επώδυνο τέλος του, να αυτοπυρποληθεί για να λυτρωθεί, στην κορυφή της Οίτης που και σήμερα λέγεται Πύρα.
Εύυδρος τόπος με ζωοδότρες πηγές, με δάσος πλούσιο σε υψίκομα πολυκλαδή δέντρα και εγερμένη σε απόκρημνο έρεισμα της πλαγιάς βραχύσωμη σπηλιά (δρακοντόσπηλο), μετουσιώνεται με κέντρο το μαρμαρωμένο λιοντάρι σε ιερό τόπο. Γίνεται καταφυγή ενός “νυμφόληπτου” της εποχής περιθωριοποιημένου ανθρώπου; Ο εγγράματος νέος δημιουργός των επιγραφών, έπασχε από την ίδια βασανιστική νόσο με το θεό του ; ΄Εψαχνε το βαρύοσμο φυτό απήγανο ψηλά στην Πηγανιά, που φύεται και που τη θεραπεύει; Η μήπως διωκόμενος εκτός της πόλης ,στην πολιτική αντάρα της εποχής αναζητούσε κάτι οικείο για να παρηγορηθεί μέχρι που εμφανίστηκε ο λέοντας;
Σήμερα γνωρίζουμε από τα πορίσματα της ψυχιατρικής, ότι οι ασθενείς με επιληψία εμφανίζουν συνηθέστερα ψυχικές διαταραχές και κατάθλιψη, αλλά αυξάνουν και τον κίνδυνο να αποκτήσουν αυτοκτονική συμπεριφορά. Η αυτοπυρπόλυση (self immolation ευφυέστατα την μετάφρασαν οι αγγλοσάξωνες, υποδηλώνοντας την αυτοθυσία σε πυρά, αφού mola ήταν η λατινική λέξη για το αλεύρι με το οποίο γίνονταν η σήμανση στην κεφαλή των σφαγίων που πυρπολούνταν στις θυσίες) είναι μια σπάνια αλλά διαδεδομένη μορφή αυτοκτονίας σε επιληπτικούς, ειδικά σε λαούς της ανατολής (πχ ΙΡΑΝ).
Η επαναληπτικότητα(τουλάχιστον σε 4 διαφορετικά σημεία υπάρχει παρόμοια χάραξη των λέξεων στο δε δρακοντόσπηλο είναι ανάγλυφη η γραφή), εμμονικά σφυρηλατείται από τον ΑΝΗΡ που είναι ΔΙΚΑΙΑ ΑΧΟΥ(μενος) δηλαδή περίλυπος, βαθύτατα θλιμμένος. ΕΜΑ (υτόν) ΠΥΡΙ ΚΑΤΕΚΑ δηλαδή (δηλώνει τη βούληση;) να πυρπολήσει τον εαυτό του. Αξίωση λύτρωσης και απαλλαγής του ψυχικού άχθους μέσω της αυτοθυσίας, όμοια με τον ρωμαλέο θεό του;Η μήπως προβαίνει σε σήμανση της ορεινής κακοτράχαλης ανοδικής διαδρομής που απαιτεί η αποκάλυψη και η υπούργευση της αρετής που δίδασκε εκείνος ο ημίθεος με το βίο του; Σίγουρα η ταπεινή σμίλη και τα βελόνια του θα γίνουν το μέσο να αντισταθεί η μνήμη του στη λήθη του χρόνου και θα παραμένει ζωντανή στους ζωντανούς μόνιμα.
Ποιός ξέρει; Οι ερμηνείες πολλές. Εξάλλου η αποκατάσταση του νοήματος της επιγραφής δεν είναι αυτοσκοπός.
Οι πέτρες κύλησαν και ο χρόνος σβήνει τα χαράγματα. Καμία αρχή δεν τα φροντίζει ούτε καν τα επισημαίνει, σε ένα τόπο που θέλγει με την ηρεμία και αυθεντικότητα του αν και εγκαταλελειμμένος. Οι παλαιοί κάτοικοι του νησιού αργόσυρτα γίνονται ξένοι στον τόπο τους. Κανείς σήμερα δεν τους γνωρίζει. Κάθε μέρα αργοσβήνει και μια θύμηση, κάθε άρωμα από την εποχή τους, ώσπου να μην μείνει τίποτα. Όμως το χέρι του αρχαίου χαράκτη, τα ίχνη των εργαλείων που χρησιμοποίησε, η αισθητική του αντίληψη και η επιμέλεια που επέδειξε,το ύφος της διαλέκτου, αποκαλύπτουν την προσωπική διάσταση ενός επίμονα γνώριμου πολιτισμού. Η μνήμη είναι χρέος μας και ο τόπος μας είναι μια αλληλουχία γεγονότων που έφτιαξαν αλυσιδωτά οι άνθρωποι ως σήμερα. Κάθε κρίκος που σπάει, μας αφαιρεί στοιχεία της κοινής ιδιαιτερότητας και κληρονομιάς μας. Χρειάζεται επάρκεια γνώσης,μεθοδικός σχεδιασμός και στόχευση,κινητοποίηση συλλογικών δυνάμεων,αξιακή εμπέδωση του μέτρου και του σεβασμού για να αναδειχθεί ο κρυμμένος πλούτος αυτού του χώρου.Λίγα χιλιόμετρα μακριά μας στέκουν ακόμα οι μοναδικές φθέγγουσες πέτρες.
Ακολουθήστε μας στο Google News. Μπείτε στην Viber ομάδα μας και δείτε όλες τις ειδήσεις από τη Χίο και το Βόρειο Αιγαίο. Νέα συνδρομή στον έντυπο «π» - Κάθε Παρασκευή στην πόρτα σας.
facebook
youtube
instagram
X
