Η Ιουλία Περσάκη, γόνος της χιώτικης οικογένειας Σκαραμαγκά, αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα γυναίκας αστικής προέλευσης και καταγωγής, αφού στις αρχές του 20ου αιώνα είναι φοιτήτρια της Σορβόννης, έχει καθηγητή τον ελληνιστή Hubert Pernot και συνδέεται φιλικά με το φιλόσοφο, επίσης ελληνολάτρη και ελληνιστή Henri-Louis Bergson.
Γεννιέται το 1895 στην Αθήνα, όπου ολοκληρώνει τις εγκύκλιες σπουδές της. Στα 15 της χρόνια παντρεύεται και ακολουθεί τον άντρα της στο Παρίσι όπου εργαζόταν ως χρηματιστής. Εκεί σπουδάζει νεοελληνική λογοτεχνία στην Σορβόννη, με καθηγητή τον Pernot, αποκτώντας παιδεία ευρωπαϊκών προδιαγραφών. Στην Σορβόννη συνδέεται με την συμφοιτήτρια της Δώρα Μοάτσου, ποιήτρια και κατοπινή σύζυγο του Κώστα Βάρναλη, καθώς και με τον Ανρί Μπρεξόν, την Λιλίκα Νάκου και τον Γιάννη Ψυχάρη. Η Μοάτσου είναι εκείνη που την ενθαρρύνει να δημοσιεύσει διηγήματά της και έτσι από το Παρίσι ξεκινάει μια συνεργασία με τα αθηναϊκά έντυπα Νουμάς και Πυρσός. Στα γράμματα εμφανίζεται επισήμως το 1927 στο Παρίσι, με την έκδοση του τόμου Διηγήματα από τον εκδοτικό οίκο Αγών, που διατηρούσε τότε στη γαλλική πρωτεύουσα ο Σωτήρης Σκίπης.
Ένθερμη δημοτικίστρια
Είχαν προηγηθεί -σύμφωνα όμως με ανεξακρίβωτη μαρτυρία της συγγραφέως- δημοσιεύσεις ποιημάτων και πεζοτράγουδών της στην αθηναϊκή εφημερίδα Εσπερινή γύρω στα 1916, ενώ το 1926 ο Παύλος Νιρβάνας δημοσιεύει στην Εστία το διήγημά της Άλτα. Είναι σημαντικό να αναφερθεί παράλληλα, η συγγραφική σιωπή 32 συναπτών χρόνων που μεσολαβεί ανάμεσα στην έκδοση των «Διηγημάτων» και της δεύτερης συλλογής της με τίτλο «Ιστορίες της κάθε μέρας» το1959.
Στις 25.2.1919 συνυπογράφει με πλήθος άλλων λογοτεχνών και ανθρώπων του πνεύματος που ανήκαν στους δημοτικιστικούς κύκλους των Αθηνών, το περίφημο Μανιφέστο Διαμαρτυρίας ως αντίδραση στην επιφυλακτική στάση του καθηγητή του Πανεπιστημίου Αθηνών Νικολάου Πολίτη, στην ευρεία καθιέρωση και χρήση της δημοτικής γλώσσας.
Το 1920 επιστρέφει στην Αθήνα. Θα κρατήσει αποστάσεις από το πνευματικό «σινάφι» της εποχής, περιοριζόμενη μόνο σε κάποιες προδημοσιεύσεις έργων της σχεδόν αποκλειστικά στη Νέα Εστία. Χτίζει ένα εξοχικό και αρχίζει στην Αίγινα «το μεγάλο κόκκινο σπίτι με τα πράσινα παντζούρια με θέα την Κολώνα», το οποίο θα γίνει η μόνιμη κατοικία της μετά το θάνατο του συζύγου της το 1953.
Στην Αίγινα με τον Καζαντζάκη
Στην Αίγινα αναπτύσσει φιλικές σχέσεις με τον Νίκο Καζαντζάκη, με τον οποίο μάλιστα ανταλλάσσουν επιστολές παρότι δεν έμεναν σε μεγάλη απόσταση στο νησί. Είναι πιθανόν, με τη βοήθεια ενός αγοριού που το χαρτζιλίκωναν για να τους κάνει τον αγγελιαφόρο, να αντάλλασσαν τις μεταξύ τους επιστολές. Οι σχέσεις των δύο λογοτεχνών παραμένουν φιλικές, κατά πληροφορίες, ιδίως εάν λάβουμε υπόψη μας τις αναφορές για την αφοσιωμένη καθημερινότητα του Καζαντζάκη στο γράψιμο, από τις πληροφορίες που μας δίνει η τότε σύζυγός του Γαλάτεια Καζαντζάκη στο θυμωμένο της και μάλλον εκδικητικό της έργο «Άνθρωποι και Υπεράνθρωποι», που δημοσιεύθηκε λίγο προτού πεθάνει ο μεγάλος συγγραφέας το 1957.Διατηρεί φιλία και αλληλογραφία ακόμη με τον Στέλιο Ξεφλούδα, τον Κώστα Βαρνάλη, που μένουν ή επισκέπτονται συχνά το νησί, και με πολλές γυναίκες συγγραφείς, μεταξύ των οποίων η Έλλη Αλεξίου, η Μυρτιώτισσα, η ΓαλάτειαΚαζαντζάκη, η Ελένη Καζαντζάκη, η Δώρα Μοάτσου-Βάρναλη, η Λιλίκα Νάκου.
Η Ιουλία Περσάκη γράφει ασταμάτητα και όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο Μάνος Κοντολέων σε σχετικό άρθρο του «σε μια ρέουσα δημοτική και με ένα ρεαλισμό που θυμίζει συχνά κινηματογραφική αφήγηση». Τα διηγήματά της αναφέρονται κυρίως στην Αίγινα του χτες, ενώ οι ήρωές τους που πρωταγωνιστούν σ’ αυτά, είναι απλοί άνθρωποι του νησιού.
Της αρέσει να χρησιμοποιεί την πρωτοπρόσωπη αφήγηση. Αλλά κρατά πάντα το ρόλο του παρατηρητή. Κι έτσι ο αναγνώστης ταυτίζει τη δική του ματιά με τη δική της, όπου υποτάσσεται και αφήνεται να βρεθεί δίπλα στα πρόσωπα που ζούνε το καθένα το δικό του –μικρό συνήθως, μα πάντα ανθρώπινο – δράμα.
Με αυτή την τεχνική η Περσάκη ξεφεύγει από το χώρο της ηθογραφίας και ενώ δεν κρύβει μήτε το χρόνο μήτε και τον τόπο που τα γεγονότα συμβαίνουν, καταφέρνει να τα μετατρέψει σε διαχρονικά συμβάντα.
Λιτότητα ύφους, συμπυκνωμένη συγκίνηση, στέρεα ανθρωπιστική ματιά, μια ελληνική αστική ηθική, «αυτή που ένωσε τον Δυτικό Πολιτισμό με την ελληνική παράδοση».
Διηγηματογράφος της Αίγινας
Το έργο της επικεντρώνεται στην καθημερινότητα της Αίγινας, στους ανθρώπους της, στη ζωή στο νησί. Τα αμιγώς ηθογραφικά διηγήματά της είναι σαν μια λογοτεχνική ανασύσταση των ημερών της. Συγκινητική, ευθύβολη, με αυθεντική λαϊκότητα, υπάρχουν φορές που αγγίζει τα όρια του «μελό» της εποχής. Η συγγραφέας Ιουλία Περσάκη ανήκει στους προδρόμους της μεσοπολεμικής γενιάς συγγραφέων, ενώ παρέμεινε στη σκιά της λογοτεχνίας.
Το λογοτεχνικό της έργο, αποκλειστικά διηγηματογραφικό, κινείται στα όρια ανάμεσα στους προδρόμους της λογοτεχνικής γενιάς του μεσοπολέμου. Στο σύνολο του είναι εμφανής η επιρροή που δέχτηκε από το δημοτικιστικό κίνημα, τόσο στο θέμα της γλώσσας όσο και του φιλολαϊκού ιδεολογικού προσανατολισμού, από την ηθογραφική παράδοση της ελληνικής πεζογραφίας και παράλληλα από το λογοτεχνικό ρεύμα του γαλλικού ρεαλισμού. Στα βασικά χαρακτηριστικά της γραφής της συγκαταλέγονται η έμμεση συναισθηματική συμμετοχή της συγγραφέως στα δρώμενα και η προσήλωσή της στην ανθρωπιστική οπτική ως κεντρικό άξονα των διηγημάτων της, σύμφωνα δε με τους ειδικούς, η συγγραφέας Περσάκη αξίζει μιας δεύτερης πιο ενδελεχούς ανάγνωσης. Εν κατακλείδι, τον έναν περίπου αιώνα που ζει, βιώνει δύο παγκοσμίους πολέμους, γνωρίζει τρεις τόπους (Αθήνα, Παρίσι, Αίγινα) και παίρνει ενεργό μέρος στις διαμάχες για την καθιέρωση της δημοτικής γλώσσας. Δημοσιεύει τέσσερις συλλογές διηγημάτων που εστιάζουν στους καθημερινούς ανθρώπους, τη ζωή και τη γλώσσα τους, στη δυστυχία, ιδίως των παιδιών, την περίοδο της Κατοχής και τελικά φεύγει από τη ζωή στην Αθήνα σε ηλικία 85 χρόνων.
Πηγές:
Ακολουθήστε μας στο Google News. Μπείτε στην Viber ομάδα μας και δείτε όλες τις ειδήσεις από τη Χίο και το Βόρειο Αιγαίο. Νέα συνδρομή στον έντυπο «π» - Κάθε Παρασκευή στην πόρτα σας.
facebook
youtube
instagram
X
