Με αφορμή τα 76 χρόνια από την εκτέλεση στο Γουδί των 12 Χίων ανταρτών του Δημοκρατικού Στρατού παραθέτουμε ένα μικρό ιστορικό των τελευταίων στιγμών των αγωνιστών ενάντια στη βία της αστικής εξουσίας.
Οι αντάρτες του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας, προκειμένου να δικασθούν, τους μετέφεραν την παραμονή της δίκης 28 Ιούλη του 1948 από τους τόπους εξορίας Μακρόνησο και Γιούρα στις φυλακές Αβέρωφ, όπου παρέμειναν καθ’ όλη τη διάρκεια της δίκης.1
Η έναρξη της Δίκης έγινε στις 12 το μεσημέρι της 29 Ιούλη 1948 στο Έκτατο Στρατοδικείο Αθηνών, που βρισκόταν στην οδό Σανταρόζα και Πανεπιστημίου γωνία. Εκεί, οι 61 Χιώτες κομμουνιστές, που συνελήφθησαν κατά την περίοδο που ανέπτυξε δράση ο Δ.Σ.Ε. στη Χίο, μεταφέρθηκαν στις 9 π .μ. με καμιόνια και δεμένοι ανά δύο, με χειροπέδες, όπου κατέλαβαν τα εδώλιά τους, φρουρούμενοι από άνδρες της αστυνομίας.
Η απόφαση του Εκτάκτου Στρατοδικείου Αθηνών
Η απόφαση του Θανατοδικείου εκδόθηκε την παραμονή του Δεκαπενταύγουστου αφού ο Βασιλικός επίτροπος δευτερολόγησε και η έδρα αποσύρθηκε στις 8 μ. μ. Οι δε κατηγορούμενοι μεταφέρθηκαν στις φυλακές Αβέρωφ! Η διάσκεψή της, διήρκησε 8 ώρες και εξέδωσε την απόφασή του στις 4 το πρωί, αφού οι Στρατοδίκες κατέλαβαν τις θέσεις τους. Έξω από το Στρατοδικείο, παρέμεναν, επί της οδού Σανταρόζα, οι συγγενείς, οι φίλοι, οι συνήγοροι και οι δημοσιογράφοι αναμένοντας την απόφαση.
Ο γραμματέας του Στρατοδικείου διάβασε την απόφαση, μέσα σε νεκρική σιγή, ενώ η φρουρά παρουσίαζε όπλα, επιβάλλοντας τις παρακάτω ποινές:
Ο γραμματέας του Στρατοδικείου, υπολοχαγός Μανωλικάκης - μετά- μετέβη στις φυλακές Αβέρωφ, για να ενημερώσει τους κατηγορουμένους για την απόφαση του Έκτακτου Στρατοδικείου.3
Οι μελλοθάνατοι κομμουνιστές μαζεύτηκαν αποβραδίς…..της 19 Αυγούστου 19484 οι στιγμές ήταν φορτισμένες, οι αγκαλιές έδιναν και έπαιρναν, τούς έπνιγε το άδικο... Όλοι ετοιμάστηκαν για να προϋπαντήσουν τον ταξικό εχθρό αγέρωχοι και με ψηλά το κεφάλι..
Μόλις ξημέρωνε, ακούγεται στο διάδρομο των φυλακών Αβέρωφ το βαρύ βήμα των χωροφυλάκων, που έρχονται να πάρουν από το κελί, τους μελλοθάνατους.
Οι συγκρατούμενοι συναγωνιστές ανασηκώνονται απ’ τα στρώματά τους και βγαίνουν στα παράθυρα των κελιών, να αποβγάλουν και να αποχαιρετήσουν τους συντρόφους τους.
Το καμιόνι περιμένει στο προαύλιο με αναμμένες τις μηχανές και τα φώτα. Οι χωροφύλακες του εκτελεστικού αποσπάσματος μπαίνουν σ’ ένα δεύτερο καμιόνι και ξεκινούν για το μακάβριο ταξίδι τους συνοδεύοντας τους δεκατρείς αγωνιστές στο συνήθη τόπο εκτελέσεων στο Γουδί.
Οι δρόμοι της Αθήνας άδειοι, οι εργάτες μόλις ξεπροβάλουν από τα σπίτια τους, οι δημιουργοί της νιας ζωής, πηγαίνουν στις πιάτσες, για να πάρουν το δρόμο για το μεροκάματο. Η ματιά τους ακολουθεί νοερά την κίνηση του καμιονιού. Αντιλαμβάνονται το γεγονός, κουνούν το κεφάλι, σφίγγουν τη γροθιά, δίνουν μέσα τους μια υπόσχεση, να παλέψουν για το δίκιο!
Οι σκέψεις και οι θύμησες τρέχουν στο μυαλό των αγωνιστών για τους δικούς τους, τα αγαπημένα πρόσωπα, το σπίτι, τη γειτονιά. το χωριό, Καθετί που γίνεται αντιληπτό στο βουβό πέρασμα του αυτοκινήτου φέρνει σκέψεις και αναπάντητα γιατί, για το εις βάρος τους έγκλημα.
Ερωτήματα, που θα απαντήσει η ίδια η εργατική τάξη, που στην ευθύνη της είναι να σηματοδοτήσει την απελευθέρωση της τάξης της, από τα δεσμά της ταξικής εκμετάλλευσης
Στους έρημους δρόμους της Αθήνας – την ίδια στιγμή - διαδραματίζεται μία ακόμη πράξη του θείου δράματος του λαού μας, που πρόσφερε το αίμα του στο βωμό της κοινωνικής απελευθέρωσης και της εθνικής λευτεριάς.
Ένας μοτοσικλετιστής αγγελιοφόρος χωροφύλακας – εκείνη την ώρα - κάνει το δικό του αγώνα…
Τρέχει στους άδειους δρόμους της Αθήνας να φέρει το μήνυμα στον επικεφαλή του εκτελεστικού αποσπάσματος, της μη εκτέλεσης του ιερέα Νικολάου Ξενάκη.
Μια εντολή, που έκρυβε το μεγαλείο της κορυφαίας σύγκρουσης - της Εργατικής τάξης με την Αστική τάξη - και σηματοδοτούσε την αποφασιστικότητα της τάξης, που έχοντας τον πολιτικό και στρατιωτικό συσχετισμό διατράνωνε τη θέληση της να καθορίσει… το μέλλον της Ελλάδας.
Η Ιερά Σύνοδος της Εκκλησίας της Ελλάδος4 ζητούσε απ’ το Συνοδικό Δικαστήριο να πάρει απόφαση, για τον αποσχηματισμό του παπά Ξενάκη, από το ιερατικό αξίωμα.
Η ατιμωτική πράξη των άτεγκτων εντολών της κυβέρνησης της Ελλάδος και της ηγεσίας της Εκκλησίας προέβλεπε μια ακόμα σκευωρία εις βάρος του ιερέα: «Να τον διαπομπεύσει στα μάτια των συναγωνιστών του», να πλανώνται σ’ αυτούς τα αναπάντητα ερωτήματα:
Στην πράξη εκτέλεσης6 των αγωνιστών το όνομα του παπά Ξενάκη αναφέρεται και φαίνεται διαγραμμένο, όμως, το βάρβαρο καπιταλιστικό σύστημα έπρεπε να προβεί σε μία ακόμη ατιμωτική ενέργεια που να επιβεβαιώνει το σάπιο ρόλο του.
Η ενέργεια της αστικής κυβέρνησης πολιτικά έωλη, που ο ιερέας την θεωρούσε άτιμη, γιατί τον εξέθετε στα μάτια των συντρόφων του και όχι μόνο, αφού έπληττε την ιερατική του υπόσταση και τη στάση ζωής του. Οι στιγμές γεμάτες έντονα συναισθήματα…
Ο ιερέας Νικόλαος Ξενάκης απομακρύνεται στο καμιόνι, για να επιστρέψει στη φυλακή, μετά την εκτέλεση των συντρόφων του.
Ο γραμματέας του Έκτακτου Στρατοδικείου Αθηνών διαβάζει:
«Στις 20 Αυγούστου του 1948, ημέρα Παρασκευή και ώρα 5:45 π.μ. έν τω συνήθη τόπο των εκτελέσεων, όπισθεν του Σανατορίου Σωτηρία, χώρον Γουδί, ο υπογεγραμμένος Ανθυπασπιστής της Χωροφυλακής Κρανιώτης Ευάγγελος του Αποστόλου, γραμματεύς του Έκτακτου Στρατοδικείου Αθηνών, επί παρουσία και του Βασιλικού Επιτρόπου Στασινοπούλου Γεωργίου, Δικαστικού Συμβούλου Δ’ τάξεως και των:
1) Αντιπροσώπου του Δήμου.
2) Ιατρού του Φρουραρχείου Αθηνών.
3) Αντιπροσώπου της Ελληνικής Στρατιωτικής Αστυνομίας
Ανέγνωσα την υπ’ αριθμόν 210/48 απόφαση του Έκτακτου Στρατοδικείου Αθηνών, δι ης κατεδικάσθησαν ούτοι εις ποινή θανάτου»7.
Η εκτέλεση των 12 Κομμουνιστών στο Γουδί
Οι 12 αγωνιστές του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας έχουν πάρει τη θέση τους στο βωμό της θυσίας, στέλνουν το μήνυμα στους λαούς του κόσμου: «η Ανατολή του ήλιου της κοινωνικής απελευθέρωσης χρειάζεται την προσφορά του καθενός μας.»
Η απόφαση του έκτακτου Στρατοδικείου Αθηνών οδήγησε στην εκτέλεση των παρακάτω δώδεκα κομμουνιστών:
● Βατάκης Μιχαήλ του Πέτρου, ετών 25, δημοσιογράφος, απ’ το Θολοποτάμι.
● Γεωργούλης Παντελής του Χρήστου, ετών 32, γεωργός, απ’ τη Συκιάδα.
● Ζερβός Κωνσταντίνος του Μιχαήλ, ετών 25 ,ναυτικός, απ’ τα Καρδάμυλα.
● Ξύδας Κωνσταντίνος του Αντωνίου, ετών 52, γεωργός, απ’ τον Κάμπο.
● Καραμαϊλής Κων/νος του Προδρόμου, ετών 22, ναύτης, απ’ την Εγνούσα.
● Κώσταλος Γεώργιος του Ζωρζή, ετών 27, κτίστης, απ’ τα Αυγώνυμα.
● Πλακωτάρης Ισίδωρος του Δημητρίου, ετών 27, υποδηματοποιός, απ’ τον Κάμπο.
● Τζιώτης Μάρκος του Δημητρίου, ετών 26, επιπλοποιός, απ’ το Βροντάδο.
● Τράτσης Ιωάννης του Στεφάνου, ετών 25, μεταλλεργάτης, απ’ την Κυδιάντα.
● Τσουκαλάς Γεώργιος του Χριστοφόρου, ετών 26 άνεργος, απ’ τη Χώρα της Χίου.
● Ψιακής Δημήτριος του Ιωάννη, ετών 24, μανάβης, απ’ τον Κοφινά - Χίου.
Ο ιερέας τους πλησιάζει, τους ρωτά, αν επιθυμούν κάτι, του απαντούν φωνάζοντας για το δίκιο του αγώνα και ψέλνουν τον εθνικό ύμνο.
Ένας στρατιώτης τους πλησιάζει, τους ρωτά, αν επιθυμούν να τους δέσει τα μάτια, μ’ ένα μαύρο πανί…
Αρνούνται!! Σιγή ολίγων λεπτών…
Το απόσπασμα υψώνει τις κάνες. Ακολουθεί μια ομοβροντία….
Οι σφαίρες σκίζουν τον αέρα και καρφώνονται στα κορμιά τους.
Ακολουθεί η τυπική διαδικασία της μεταφοράς των άψυχων κορμιών στο αυτοκίνητο του Δήμου για να μεταφερθούν στο Γ’ νεκροταφείο και να θαφτούν σε ομαδικό τάφο.
Στον τοπικό τύπο του νησιού γράφονταν τα τελευταία λόγια:
«Ο Θλιβερός επίλογος της Ανταρσίας Χίου»
«Οι Ένοχοι επλήρωσαν με τη Ζωή τους, το ΕΓΚΛΗΜΑ των.»
«ΔΕΚΑΤΡΕΙΣ ΚΑΤΑΔΙΚΟΙ ΗΧΘΗΣΑΝ σήμερον την πρωίαν εις το ΕΚΤΕΛΕΣΤΙΚΟΝ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ»
«Εξετελέσθησαν σήμερον την 6ην πρωϊνήν είς τον παρά το Γουδί συνήθη τόπο των εκτελέσεων οι κάτωθι καταδικασθέντες εις θάνατον υπό του Έκτακτου Στρατοδικείου Αθηνών, Χίοι συμμορίτας:
Π. Γεωργούλης, Κ. Ζερβός, Ισίδ. Πλακωτάρης, Ι Τράτσης, Γ. Τσουκαλάς, Δ. Ψιακής, παπά Ξενάκης, Μάρκος Τζιώτης, Π. Ανδριώτης, Μ.Βατακης, Κ.Καραμαϊλής, Κ. Ξυδάς και Γ. Κώσταλος.
Δεν εξετελέσθησαν οι καταδικασθέντες εις θάνατον με ψήφους 3 κατά 2 Π. Πανέρης και Λ. Κουκούλης.
Ο ανταποκριτής Σιδεράκης8
Η εφημερίδα «Πρόοδος» με το άρθρο της «Ο ΕΠΙΛΟΓΟΣ» δίνει το στίγμα της πολιτικής πραγματικότητας που βίωνε ο αγωνιζόμενος λαός του νησιού.
Ο επίλογος της θλιβερής υποθέσεως που ονομάζεται «ανταρσία» εγράφη τας πρωινάς ώρας της χθες είς τον συνήθη τόπον των θανατικών εκτελέσεων έν Αθήναις είς το Γουδί. Δέκα τρεις Χίοι (…) εδικάσθησαν και κατεδικάσθησαν είς θάνατον(…) ετοποθετήθησαν πρό του εκτελεστικού αποσπάσματος και επλήρωσαν με τη ζωή τους την προδοσίαν ή την απερισκεψίαν την οποίαν διέπραξαν λαβόντες το όπλον και επαναστατήσαντες κατά της Πατρίδος των! (…) Βεβαίως η δικαιοσύνη απεκαταστάθη, ο Νόμος εφαρμόσθη, το δικαστήριον έπραξε το καθήκον του. Αλλά η Πολιτεία άραγε έπραξεν το ιδικόν της καθήκον έναντι των νεαρών εξημμένων εγκεφάλων, τους οποίους με τόσην μεθοδικότητα και με τόσην επιμέλειαν εφρόντισε να φανατίση και να εξωθήση μέχρι του Εκτελεστικού αποσπάσματος το ΚΚΕ.9
Χίος 23 Αυγούστου 2024
Γιώργης Η. Αμπαζής
Δάσκαλος
Παραπομπές:
5 Αρχεία της Ιεράς Συνόδου καθαιρεθέντων κληρικών 1933-1967, της υπ' αριθμό 12/1948 απόφασης του Πρωτοβάθμιου Συνοδικού Δικαστηρίου.
Ακολουθήστε μας στο Google News. Μπείτε στην Viber ομάδα μας και δείτε όλες τις ειδήσεις από τη Χίο και το Βόρειο Αιγαίο. Νέα συνδρομή στον έντυπο «π» - Κάθε Παρασκευή στην πόρτα σας.
facebook
youtube
instagram
X
